posiadały 70 asortymentów, z których każdy przerabiał tygodniowo 800 funtów wełny, wszystkie więc razem 56, 000 funt. Z tego materyału wyrabiało się około 1400 postawów towaru, z przędzy czesankowej, sprowadzanej z zagranicy lub Łodzi, wygotowywano 500 sztuk, razem do 2000 sztuk tygodniowo, rocznie 100, 000 i reprezentujących wartość około 7 mil. rubli. Zakłady fabryczne dawały zatrudnienie 8 tysiącom robotników. Obecnie cyfry te są o wiele mniejsze. Przyczyny szukać należy w przesileniu, które od kilku lat trapi przemysł sukienniczy. Fabryki parowe zmniejszyły liczbę godzin pracy, ilość robotników, a sporo kortowni o ręcznych warsztatach zaprzestało działalności. Produkcya obecna nie przechodzi zapewno 4 1 2 mil. rubli, przy 3000 robotnikach. Fabryki tomaszowskie wyrabiają sukno czarne i kolorowe, satyny, rypsy, brystole, kastory, syberyny, szewioty, kamgarny i sukna garniturowe. Wełna używana do fabrykacyi sukna jest prawie wyłącznie krajowego pochodzenia, średnie gatunki wyrabiają się z ruskiej, najgorsze zaś z ordynaryjnej wełny zamorskiej, zmieszanej z różnemi surogatami. Zbyt głównie do Rossyi; wyroby tomaszowskie spotkać można w Orenburgu i Bucharze. Tylko związane z przemysłem rzemiosła mają powodzenie; to też istnieje jeden tylko cech tkacki. Białoskórnictwo rozwija się powoli. Zakłady żelaame, nabyte przez Leopolda Kronenberga, zostały już dawno zwinięte. Obfitość rudy żelaznej, przy łatwości komunikacyi, pozwoli zapewne podnieść na nowo tę gałęź przemysłu. Z innych fabryk posiada T browar, młyn parowy, warsztaty narzędzi fabrycznych. Jarmarków 6 do roku. Ludności stałej posiada T. obecnie mężczyzn 5896, kobiet 6078, razem 11, 974. Bród ogólnej ludności jest prawosławnych 179 męż. 96, kob. 83, katolików 5480 męż. 2698, kob. 2787, luteranów 5506 męż. 2714, kob. 2792, innych wyznań chrześc. 87 męż. 46, kob. 41, żydów 7768 męż. 3946, kob. 3812, mahometan 4 męż. 2 i tyleż kob. , w ogóle 19, 024. Rozległość terytoryum miejskiego niewielka, obejmuje 868 mr. i 117 pręt. Pól uprawnych bardzo mało, gdyż każdy dom, których tu jest przeszło 500, ma zaledwie po mordze, a ztąd i rolników nie ma. Kościołów katol. dwa. Jeden stary, drewniany, znajduje się na dawniejszym cmentarzu grzebalnym, zaniedbany; drugi nowy, parafialny, w środku miasta. Zmurowany w kształcie krzyża, p. w. św. Antoniego Padewskiego, o trzech wieżach, wzniesiony został w r. 1864 podług planu H. Maroconiego, z funduszu zapisanego przez założyciela miasta, staraniem syna jego br. Stanisława Ostrowskiego, który odkupił dobra rodzinne od skarbu. Obsługę kościoła pełni trzech księży. Dla innych wyznań istnieją zbór ewang. , synagoga oraz kilka domów modlitwy dla żydów i anabaptystów. W 1886 r. został ukończony a w 1891 r. otwarty, zastaraniem mieszkańców, przy udziale hr. Ostrowskich, szpital p. w. św. Antoniego na 24 łóżek. W r. 1888 utworzono komitet zajmujący się przebudową i rozszerzeniem kościoła katolickiego, odpowiednio do wzrostu ludnoścci, podług planu budowniczego Wojciechowskiego. Po świątyniach główną ozdobą miasta jest pałac z wieżą hr. Ostrowskich, wśród pięknego parku. Z władz rządowych posiada T. sędziego śledczego, regenta, inspektora podatkowego i fabrycznego, rewizora akcyznego, magistrat, urząd poczt. telegr. , który dziennie otrzymuje 800 do 1200 listów, gazet i posyłek; spodziewane jest ustanowienie policmajstra. Pod względem sądowym T. należy do sądu pokoju w Brzezinach. Konsystuje tu 6ty pułk strzelecki, rozmieszczony w koszarach prywatnych. Staraniem fabrykantów założono w T. , w 1884 r. , pierwszy w królestwie oddział banku państwa i filię towarzystwa popierania przemysłu i handlu, a przed trzema laty resursę obywatelską około 100 członków oraz zgromadzenie kupieckie. Niezależnie od resursy, jest tu klub oficerski, do którego należą i cywilni. Dawniejsze stowarzyszenia niemieckie Leseverein, Gesangyerein i Harmonia, z rozporządzenia władzy zwinięte zostały, istnieją jedynie mające na celu leczenie i wspieranie czeladzi, , Krankenverein, Konsumverein i inne. Komitet taniej kuchni dla ubogich wysłał w r. 1892 prośbę do władzy o utworzenie stałego towarzystwa dobroczynności. Straż ogniowa ochotnicza, założona w r. 1877 przez D. Halperna i W. Piesch a, liczy obecnie 95 członków. Z ofiar publicznych w r. ubiegłym wzniesiono murowany magazyn dla narzędzi strażackich. Z zakładów naukowych pierwsze zajmuje miejsce t. zw. szkoła Aleksandryjska 4klas. o 6ciu oddziałach, licząca przecięciowo rocznie po 150 uczni ewang. 100, katol. 30, żyd. i in. wyznań 20, pomieszczona we własnym gmachu, zbudowanym kosztem miasta. Dwie pensye wyższe żeńskie, 1 szkoła elementarna katol. , 2 elemen. ewangielickie, 1 element. żydowska i kilkadziesiąt chederów; w ogóle, zdaniem mieszkańców, zakładów naukowych za mało. Buch umysłowy niewielki, język, przeważnie dający się słyszeć niemiecki. Służbę zdrowia pełni 1 lekarz miejski, 7 lekarzy cywilnych i 2 apteki. Przebywa też w T. adwokat przysięgły i obrońca prywatny. Szczegóły tyczące się początków T. mieści książka hr. Anton. Ostrowskiego O reformie towarzyskiej 1834 r. ,

Tomaszkowice