swą Zofią ks. Słuoką, zrodzoną z Barbary Kiszczanki, tudzież Stanisław Stanisławowicz Kiszka, woj. witebski, i Hanna z Kiszków, poślubiona Stefanowi Poteyowi. Radziwiłłowie intromitowali się do części T. 27 czerwca 1604 r. , lecz wkrótce sprzedali swa schedę Jakubowi Prószyckiemu, sędziemu grodzkiemu wileńskiemu. W 1612 r. schedę Stanisława Kiszki nabył Siemion Ostrouch. W 1616 r. Hanna Poteyowa sprzedaje swą cześć Proszyckim a w roku następnym 1617 Proszyccy odkupują schedę Ostroucha i takim sposobem przyszedłszy do władania całością, sprzedają takową w 1617 r. za 12, 000 kóp groszy litew. na dzisiejszy rachunek za 4050 rubli Januszowi Bychowcowi. Do dóbr T. należały wówczas sioła i folw. Lubiacza. Chotlany, Kowalewieze, Sierhiejewicze i Kościuki. Prawo zeznano w trybunale wileńskim d. 26 kwietnia i oblatowane na roczkach mińskich d. 5 czerwca. Nowego dziedzica intromitowal woźny al. generał wwdztwa mińskiego Wasil Hawryłowicz. W sąsiedztwie z T. leży Szack, który pod tę porę trzymali prawem z stawnem od kn. Hołowczyńskiego Winkowie. Otóż Andrzej Winko, po objęciu T. przez Bychowca, wszczął spory graniczne i zajazdy, aż w końcu w 1620 r. Winko zbrojno napadłszy na dobra Bychowca, zniszczył Kowalewicze i T. , pomordował ludzi Bychowca i jego samego uśmiercił. Wywiązał się ztąd długi proces kryminalny, zakończony dopiero dekretem z d. 3 listopada 1628 r. , umarzającym ostatecznie wszystkie pretensye stron obu. Waśnie wszakże graniczne nie ustawały, gdyż w 1631 r. zjeżdżał na miejsce wwoda miński Piotr Skumin Tyszkiewicz i obejrzawszy wszystko, ferował dekret 12 maja, przyznając pretensye Winki za nieważne i słuszność Bazylemu Bychowcowi. W tymże roku nowy nabywca Szacka Piotr Piekarski, zrzekł się na piśmie dalszych pretensyi do granic tołkaczewickich, atoli w 1647 r. Jerzy Litawor Chreptowicz, trzymając Szack, znowu wszczynał spory, w skutek czego i procesa trwały dalej. W 1662 r. d. 23 maja Jan Bychowieo i żona jego Krystyna z Wojnów, pożyczyli u archimandryty monasteru mińskiego Warlaama Kucińskiego 15000 złp. , opierając tę summę na dobrach tołkaczewickich, z których wydzielono pod ewikcyę folw. i sioła Kowalewicze i Kościuki. Następnie, w skutek zamieszek wojennych, Bychowcowie zawładnęli zastawionemi folwarkami, w roku tedy 1663 pozywał Krystynę z Wojnów 2 do voto Jakubową Kuncewiczową, starościnę Żmujdzką, plenipotent kś. archimandryty Mikołaj Wołodźko i wygrał sprawę w trybunale d. 31 lipca t. r. , zasądzono bowiem powodowi na dobrach tołkaczewickich 18, 805 złp. ob. Ak. Wil. Arch. Kom. , t. XV, NNr. 70 i 71. W drugiej ćwierci XVIII w. trzy mali T. zastawem od Bychowców Zarankowie h. Korczak, a w 1760 r. Władysław Bycho wieo, sędzia wołkowyski, i syn jego Jan, ze znają w urzedzie magdeburskim porozowskim prawo wieczyste na rzecz sióstr rodzonych Elżbiety z Zaranków Krzysztofowej Zawiszyny i Aleksandry Zarankówny, podczaszanki wołkowyskiej, późniejszej stściny żmujdz kiej Prozorowej; poczem obie siostry podzie liły się dobrami w ten sposób, że Elżbieta wzięła T. z attynen. , Aleksandra zaś Dudzicze z folw. Kowalewicze, Sierhiejewicze i Kobylicze. Następnie przez wiano Zawiszanki wziął T. oficer pruski hr. Wilhelm Grabow ski. Z siedmiu synów tylko najmłodszy Ko rol, ożeniony z Zofią Horwatówną córką Ale ksandra Horwata z Barbarowa, miał córkę Zofię za Platerem i syna Aleksandra, obec nego dziedzica T. , ożenionego z Maryą Rejtanówną. Po odseparowaniu włościan pozostało w kluczu T. , obejmującym, oprócz fun dum, folw. Chotlany, Wałek, Waleryanów, Foliany, Cycylianów, Żurawiel, mko Łosza, zaśc. Huta i inne osady, około 700 włók, prze ważnie w puszczach i łąkach. Dobra zraszają rzeczki Kowalówka, Łosza, Lubiacza, Wałek i małe ich dopływy. Lasy słynęły z obfitości zwierzyny. Gospodarstwo porządne. Młyny i propinacye, tudzież drobne arendy przynosza kilka tysięcy rubli. Grunta lekkie, w dobrej kulturze. Dom mieszkalny stary, drewniany, otoczony pięknym parkiem. Sady owocowe i oranżerye. We dworze kaplica katolicka dre wniana, wzniesiona około 1860 r. Dokumenta tu podane znajdują się w zbiorach piszącego w Zamościu. A. Jel. Tołkaczewszczyzna 1. zaśc. , pow. miński, w 3 okr. pol. kojdanowskim, gm. Rubieżewicze o 17 w. , o 28 w. od Kojdanowa, 47 w. od Mińska. Zaścianek ma 4 os. Niegdyś miejscowość ta, położona w kluczu Starzyńskim, była własnością Wołodkowiczów. W r. 1782 Ksawery Wołodkowioz, stolnik wojew. mińskiego, oddaje T. w zastaw Janowi i Barbarze z Patkowskich Downarom w sumie 600 złotych. W 1812 r. mieszkały tu rodziny szlacheckie Matusewiczów i Rabcewiczów i ci włodarze, w liczbie siedmiu, podali w 1813 r. do komisyi powiatowej rachunek na 609 1 2 rubli za szkody poczynione w czasie wojny dokument w zbiorze piszącego. Miejscowość mocno falista, grunta szczerkowe urodzajne. 2. T. , zaśc. poradziwiłłowski nad rzką Uździanką, pow miński, w 3 okr. pol. i par. kat. Kojdanów, gm. Stańków, o 30 w. od Mińska Litewskiego, ma 18 os. ; miejscowość bezleśna, grunta szczerkowe, urodzajne, łaki dobre. 3. T. , dwie własności ziemskie, pow. miński,

Tołkaczewszczyzna

Tołkaczewszczyzna