bu maszyn i narzędzi. Budynki połączone zo sobą drewnianemi drogami, na stajni 120 koni. Fabryka maszyn rolniczych wyrabia najlepsze pługi, siewniki, młocarnia. Założono parowy wodociąg z sadzawki o 500 sążni odległej, wielką gorzelnię melasową o 10 kadziach zacierowych na 192 wiader zacieru, dwa podwójne aparaty Pistoriusza, jeden aparat rektyfikacyjny, Z gorzelnią połączono młyn parowy. Rozwinięto uprawę buraków na folwarkach tłumackich. Pobudowano gośoińce, mosty, śluzy, osuszono moczary i zamieniono na łąki, otworzono kopalnie gipsu i wapna, eksploatacyę torfu. Dobrobyt całej okolicy zaczął się podnosić; tysiące rodzin znajdowało chleb i pracę. Urządzenie kosztowało milion złr. , a od r. 1846 do 1861 wydano na produkta suszone i robociznę blisko dwa miliony złr. Do końca r. 1851 wyprodukowała fabryka z 262, 000 cetn. suszonych buraków 43, 000 ctn. rafinady. Eksport szerzył się na wschód i południe, na Bukowinę i do MołdawiiWertheimstein zabrnąwszy z nieodpowiedniemi środkami w olbrzymie przedsiębiorstwo, w r. 1852 zbankrutował. Pełnomocnik jego wszedł w układy z kolońskiemi domami bankowemi, celem zawiązania spółki akcyjnej dla nabycia dóbr tłumackich i prowadzenia fabryki. Powstało ztąd c. kr. uprz. Towarzystwo akcyjne dla fabrykacyi cukru w Galicyi, z kapitałem 4, 000, 000 złr. Towarzystwo to nabyło cukrownie i dobra tłumackie w lecie r. 1853 za 3, 325, 000 złr. Spółka przepłaciła majątek. Po zapłaceniu ceny kupna pozostało się kapitału 675, 000 złr. na rozwinięcie i prowadzenie fabryki. Generalnym dyrektorem został pruski regierungsrath J. Bredt. Dalsze dzieje cukrowni tłumackiej rozpadają się na 3 okresy. Okres pierwszy od zawiązania się Towarzystwa aż do śmierci pierwszego dyrektora 1853 do 1860 skończył się stratą 315, 000 złr. Ze śmiercią dyrektora Bredta nastąpił drugi okres, trwający od n 1860 do 1865 6. Rada zswiadowcza czynności generalnego dyrektora rozdzieliła między fachowych dyrektorów, Usiłowano podnieść rentę z dóbr przez intensywne gospodarstwo i eksploatacyą węgla. Zniesiono przerób suszonych buraków. Mimo to upadek cukrowni był nieunikniony. W grudniu 1865 r. powzięto postanowienie likwidacyi towarzystwa. Rezultatem poprzedniego okresu była strata 952, 000 złr. Wynik trzeciego okresu do r. 1876 przedstawią się lepiej, bo strata wyniosła tylko 181, 000 złr. Ponieważ na cukrownią i dobra nabywcy nie można było znaleźć, przeto zwinięto cukrownię j starano się sprzedać maszyny i zapasy osobno, a dobra osobno. Wiele maszyn wziął likwidator, dyrektor Bredt brat zmarłego generalnego dyrektora i założył fabrykę maszyn i aparatów gorzelnianych etc. w Ottynii, na czem stracił. Gdy postanowiono sprzedać dobra w drodze licytacyi, wtedy dyrektor Bredt złożył mandat swój jako likwidator, stanął do licytacyi i nabył dobra za 1, 200, 000 złr. Ponieważ zaś pretensye wierzycieli wynosiły 2, 550, 000 złr. , przeto nie pokryto sumy 1, 350, 000 złr. , na opłacenie których pozostały ruchomości, ocenione w księgach na 460, 000 złotych reń. Mimo tych błędów cukrownia w czasie swego istnienia przyniosła w ciągu kilkudziesięciu lat okolicznym właścicielom i ludności roboczej znaczne korzyści. Cukrowni zawdzięczą dalsza okolica poprawę środków komunikacyjnych. Warsztaty tłumackie wprowadziły wiole wybornych narzędzi. Ztąd wychodził przykład systematycznej melioracyi ziemi, drenowania i hodowli bydła, Szczegóły wzięto z pracy dra Tadeusza Butowskiego Przemysł cukrown. w Galicyi, w Roczniku statystyki przemysłu i handlu, Rocznik I, zesz. II, Lwów 1885. Wiadomości o fabryce tej mieszczą; Gazeta Lwow. z r. 1844; Dodatek do Gaz. Lwow, z r. 1881, Nr. 25; Tygodnik roln. przem. , Lwów, 1844. Nr. 7; ,, Wiadomość o fabryce cukrowej w Tłumaczu p. Mysłowskiego, Lwów, 1844; ,, Sprawozdanie lwowskiej izby handl. przemysł. . O czasie założenia miasta nie mamy pewnych wiadomości. Przywilej Władysława Jagiełły z r. 1408 mianując wójtem Guntera Gorstwicz, uposaża go dwoma łanami i tyluż łąkami, przeznacza mu szósty denar z czynszów miejskich, trzeci od kar i spraw zasądzonych, połowę dochodu z czynszów od jatek rzeźniczych, szewckich, piekarskich i innych, jako też z łaźni i młynów. W r. 1511 otrzymał T. przywilej na jarmark roczny Rkp. Ossol. , Nr. 2886, str. 220. W r. 1521 oznaczono granicę między T. i królewskiemi wsiami Gruszką, Jezierną, Jeziorzanami a Pałahiczami i i d. Metr. kor. , lit. BB. , fol. 381; An, 1521 do 1524. Lustracya z r. 1621 podaje tylko o T. , że miasto przez inkursye tatarskie ze wszystkiem spalone jest. Staw pod miastem czyni na rok zł. 100. Również smutny stan skreśla lustracya z r. 1661; .. Będąc zniszczone przez nieprzyjaciela, Węgrów i Kozaków, tak też i żołnierza koronnego, że po dziśdzień tylko trzej mieszczankowie zostawają, a ci żadnego prawa nie produkowali, twierdząc, że przez ucieczki różne pod teraźniejsze niebezpieczeństwa są zatracone. Mieszczanie żadnej przedtem powinności nie dawali, tylko Powołowszczyznę siódmego roku. Dziesięciny owczej dwudziestą owcę w rok dawać powinni; dziesięciny pszczelnej dziesiąty pień, dziesięciny świnnej dwudziestą świnia co rok.

Tłumacz