przedstawia i konfiguracya obu brzegów, z których prawy wschodni stromy, lewy zach. wznosi się powoli. Potok Tłumacki należy do krainy leszcza porów. Alth. i Bie niasz I Zesz. atl. geol. Gal. , tekst i kar ty. Tad. Wiśn. Tłumacz, po rus. Tolmacz, Towmacz 1. miasto powiatowe we wsch. Galioyi, między 48 50 a 48 53 szer. płn. i 42 38 a 42 43 wsch. dług. od F. , z urzęd. poczt. , st kol i tel. Na płn. wsch. leżą Pałahicze, na wschód Słobódka, na płd. Gruszka, Korolówka i Hryniowce, na płd. zach. Kolińce, na płn. zach. Nadorożna. Miasto leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem pot. Tłumackiego praw. dopł Dniestru. Wchodzi on tu od płd. zach. z Kolinieo, a płynie środkiem obszaru na płn. wsch. do Słobódki. Płd. część obszaru przepływa pot. Gruszecki praw. dopł. pot. Tłomackiego, część płn. zaś lewe dopływy pot. Tłumackiego Chrustów płynie wzdłuż granicy zach. , Ruda środkiem obszaru i Brzezina wzdłuż granicy wschód. Zabudowania miejskie leżą na lew. brz. pot. Tłumackiego, między pot. Budą a Brzeziną. Wzn. obszaru sięga na płd. wsch. Mogiła Tłumacka do 334 mt. Własn. wiek. ma roli or. 870, łąk i I ogr. 141, past 14 mr. ; wł. mn. roli or. 1731, łąk i ogr. 394, pastw. 141 mr. W r. 1880 było w T. i w osadach Brzezina, Koropockie i Pilawszczyzna 638 dm. , 4054 mk. w gm. , a 124 dm. , 1008 mk. na obsz. dwór Tłuma cza, Bortnik, Gruszki, Jackówki, Jozierzan, Łokutek, Nadorożnej, Słobódki i Brzeziny. Pod względem wyznania było 1382 rz. kat. , 1853 gr. kat, 1795 izr. , 32 innych wyzn. ; 2144 Polaków, 2374 Rusinów, 424 Niemców. Par. rz. kat. w miejscu, dek. stanisławowski. Do par. należą Dolina, Gruszka, Hryniowce, Jaokówka, Jeziorzany, Kolińce, Korolówka, Łokutki, Nadorożna, Odaje część Hory Wadów, Okniany, Olesza, Pałahicze i Słobódka. Parafią założył Kazimierz W. w r. 1386. We Lwowie d. 17 paźdz. 1485 r nadał Kazimierz Jagiellończyk kościołowi dworzysko, ogrody, łany, staw i dziesięciny i uwolnił dobra kościelne od ciężarów Liske, A. G. i Z. , t. IX, str. 125 nu. . Dzisiejszy kościół murowany, konsekrowany był w r. 1876 p. w. św. Anny. Par. gr. kat. w miejscu, dek. tłumaoki, dyec. stanisławowska. Do parafii należą Łokutki, Słobódka i Jackówka. Dekanat tłumaoki gr. kat. obejmuje parafie Bortniki, Bratyszów, Delawa, Dolina, Gruszka, Hołosków, Hostów, Hryniowce, Jeziorzany, Korolówka, Kutyska, Nadorożna, Okniany, Olesza, Ottynia, Pałahicze, Puźniki, Skopówka, Strupków, Targowica i Tłumacz. W mieście jest cerkiew p. w. św. Trójcy. Niegdyś był monaster bazylianów. Wspomina o nim Rewizya Ihumeniw z r. 1724. W r. 1744 monaster wcielono do kryłoskiego Szematyzm prow. św. Spasytela czyna św. Wasylia, Lwów, 1867, str. 171. T. jest siedzibą urzędu powiat i podatk. , sądu pow. , rady pow. , rady szkolnej okręg. , ma szkołę ludową 4klas mieszaną. Przebywa też nota ryusz, adwokat, 2 lekarzy, weterynarz i aptekarz. Fundusz ubogich, założony w r. 1857 przez kanonika lwowskiego kś. Ant. Lisickiego, ma 300 zł. majątku. W dziejach przemysłu Galicyi odegrała ważną rolę cukrownia, która tu istniała od r 1889 do 1876 Założył ją Henryk hr. Dzieduszycki, właśoi ciel klucza tłumackiego, na zachód od miasta, na rozległym płaskowzgórzu, bez wody. Pier wotny budynek przerobiono z gorzelni. Miano przerabiać około 100, 000 korcy buraków metodą francuzką. Motorem był kierat kon ny, później zamieniony na prasy hydrauli czne. W r 1840 pożar zniszczył fabrykę, przynosząc straty do 60000 złr. W r. 1841 odbudowano gmach w niezbyt etosownem miejscu i wprowadzono metodę sławnego podówczas Schuetzenbacha, polegającą na wyrobie cukru ze suszonych buraków. F. abryka miała być czynną przez rok cały. Dzieduszycki pozawierał kontrakty z właścicielami sąsiednich dóbr na lat 20. W promieniu 13 mil od Tłumacza powstało już w r. 1843 jedynaście suszarni. W r. 1843 i 1844 dostarczyły one 800, 000 oetn. buraków. Z tej ilości buraków dobywano zaledwie 3000 cetn. cukru, a wielka część buraków się marnowała. Na wiosnę r. 1845 wydzierżawił hr. Dzieduszycki cukrownię Wertheimsteinowi, bankierowi wiedeńskiemu, z obowiązkiem łożenia na rozszerzenie fabryki. Przygnębiony kłopotami umiera Dzieduszycki w r. 1845, a wdowa wydzierżawia dobra tłumackie. Ruina majątku dokonała się rychło. W r. 1849 nabył klucz tłumacki na licytacyi Wertheimstein za 1, 240, 000 złr. Klucz ten składał się z 6000 mr. roli i 3000 mr. lasu, a obejmował mko T. z Nadorożna, i włości Jackówkę, Łokutki, Słobódkę, Gruszkę, Bortniki, Jeziorzany i Dolinę. Wertheimstein przebudował fabrykę i urządził na produkcyę 80, 000 centn. cukru rafinowanego. W r. 1850 przedstawia nam fabryka świetny stan. Gmach sam ma 62 sążnie długości, o 2 piętrach na suterenach. W ciągu 24 godzin dwie baterye, każda o 6 żelaznych cylindrach, mogą przerobić 800 centn. buraków suszonych, a 4 do 6000 świeżych. Rafinerya może dostarczyć dziennie 1500 głów cukru Ośm kotłów parowych o sile 500 koni, 2 kominy po 100 stóp, olbrzymie magazyny na buraki, olbrzymie 3 rezerwoary na melassę, kościopalnia, ściągająca kości z całego kraju, fabryka konstrukcyjna wyro

Tłumacz

Tłumacz