tycznego przeniósł się z Krakowa do Warszawy. Czartoryscy mieli dużo rezydencyi piękniejszych i wygodniejszych; utrzymywanie w dobrym stanie olbrzymiego pałacu pochłaniałoby większą część dochodów klucza tęczyńskiego. Związane z tym zamkiem dzieje rodu Tęczyńskich zaczynają się dopiero z początkiem XIV w. Pierwszą znaną postacią jest Nawoj, woj. sandomirski ob. Kod. Małop. , II, 243. Jędrzej, kaszt. krak. , syn Nawoja, pisał się z Tęczyna. Umarł 1368 na zamku tęczyńskim wojewodą krak. Z jego synów Nawój poświęcił się stanowi duchownemu, Jan zaś odgrywał ważną rolę za bezkrólewia po Ludwiku węg, i przyczynił się wielce do małżeństwa Jagiełły z Jadwigą. Umarł kasztelanem krak, w r. 1406. Fortunę rodzinną powiększył on w trójnasób, od Jagiełły bowiem otrzymał zamek wrocimowicki z dobrami, w posagu dostał Chroberz, a nabył Strzałków pod Radomskiem. Pozostawił trzech synów Jędrzeja, kaszt. wojnickiego, ożenionego z Anną Gorajską, która mu wniosła Kraśnik i 12 wsi, awanturniczego Nawoja, którego losy nieznane i Piotra, zmarłego bezpotomnie. Największej sławy i zaszczytów dorobił się Jędrzej, który dowodził rodową chorągwią Toporczyków pod Grunwaldem i Malborgiem i odziedziczył Tęczyn. Umierając w 1412 r. , zostawił dwóch małoletnich synów, Jana i Jędrzeja i córkę Annę, która wyszła za Jana Głowacza Oleśnickiego. Przy pomocy kardynała Oleśnickiego dębił się Jan godności wojew. krak. Jędrzej, ożeniony z Anną Melsztyńską, otrzymał wianem Rabsztyn i Książ i dał początek rodowi Rabsztyńskich, którzy wymarli w XVI w. Awanturniczego usposobienia, wywołał obiciem płatnerza w Krakowie rozruch, w którym przez mieszczan został zabity. Wypadek ten rozjątrzył możnowładztwo ówczesne; winnych ukarano z pominięciem prawa magdeburskiego. Jan umarł w 1470 r, zostawiając sześciu synów. Cesarz Karol V wyniósł w r. 1527 sześciu Tęczyńskich do godności hrabiów imperium rzymskiego. Odtąd nosili Tęczyńscy nowy herb w tarczy na cztery pola podzielonej naprzemian topory i cesarskie orły dwugłowe. Sędziwój był kanonikiem krak, Jędrzej kaszt. wojnickim, Zbigniew i Mikołaj, woj. ruski, założyli nowe gałęzie rodu Tęczyńskich, które wymarły w XVI w, ; od Gabryela pochodziła ostatnia gałęź panów na Tęczynie. W 1561 r. dodał Tęozyńskim ks. Ferdynand lwa z koroną, trzymającego starożytny topor. Sławny z poselstwa do Sawecyi, upamiętniony przez Kochanowskiego i powieść Niemcewicza Jan z Tęczyna, był synem Stanisława, woj. krak. Pochowany jest w Kraśniku. Również większej zażywali sławy Jan, kaszt. wojn. , zmarły 1592 r. , Andrzej, woj. bełzki, który podczas bezkrólewia po ucieczce Henryka podniósł wybór Anny Jagiellonki; jeden z jego synów Jan był wojew. krak. , drugi woj. lubelskim. Ostatni, ożeniony z Radziwiłłówną, pozostawił córkę jedynaczkę, dziedziczkę ogromnej fortuny. Ażeby majątku z rodziny nie wypuścić pragnął ją Jan wydać za jednego z trzech synów i pozyskał nawet dyspensę Papieża. Nieszczęściło się jednak wojewodzie. Starszy syn zginął w Lowanium 1630 r. , prawdopodobnie w pojedynku, drugi został zabity w Germonela we Włoszech 1632 r. przez chłopa, do którego winnicy wszedł, trzeci umarł w obozie hetmana Koniecpolskiego nad Dniestrem w r. 1634. Trzy lata żył jeszcze stary wojewoda przy boku córki i synowicy; przez ten czas podpisywał się ultimus virorum de Tenczyn. Po śmierci synów założył pustelnią kamedulską w Rytwianach. Córka jego Izabela wyszła za Łukasza Opalińskiego, marsz, w. kor. Zamek i dobra tęczyńskie odziedziczył jej syn Łukasz Opaliński, ssta nowokorczyński, a po zmarłym bezpotomnie siostrzenica Helena Elżbieta Lubomirska, żona Adama Mikołaja Sieniawskiego, woj. krak. , ostatniego z Sieniawskich. Marya Elżbieta Zofia Sieniawska wniosła te dobra w dom Czartoryskich, wychodząc za ks. Augusta woj. gen. ziem ruskich; z ręką. jej córki ks. Izabelli otrzymał je Stanisław ks. Lubomirski, marsz. w. kor. , którego córka Julia oddała rękę i dobra Janowi hr. Potockiemu. Umierając zapisała hrabstwo tęczyńskie synowi Arturowi, od którego pochodzi linia hr. Potockich na Krzeszowicach. 2. T. , w 1581 r. Theczin al. Thoporow, wś, pow. myślenicki, nad pot. b. n. , dopł. Krzeczówki lew. dopł. Raby pod Lubniem. Wś ciągnie się długą ulicą nad potokiem, wzn. 428 mt. npm. Dolinę potoku otacza od płd. Wielki Luboń 1023 mt. i Mały Luboń 870 mi, od płn. wschodu Strzebel 977 mt. , od płn. Czechówka 720 mt. . Góry te pokrywa las świerkowy, znacznie przetrzebiony. Par. rz. kat. w Lubniu. Pos. wiek. ks. Lubomirskich wynosi 70 mr. 1339 sąż, lasu, pos. mn. 1935 mr. roli, 111 mr. łąk i ogr. , 570 mr, pastw. i 986 mr. lasu. Gleba nieurodzajna, owsiana. Włościanie nawożą ją kośćmi, które sprowadzają z fabryk węgierskich. Wś ma 214 dm. i 1270 mk. 618 męż. , 652 kob. ; 1262 rz. kat. i 8 izr. Szkoła ludowa. Ludność góralska, mówi tą samą gwarą i nosi taki sam strój jak w Lubniu. T. graniczy na płn. zachód z Lubniem, na płd. ze Skomielną Białą a na wschód z Glisnem. Według reg. pobor. z r. 1581 wś T. al. Toporów I widocznie założona przez Tęczyńskich należała do par, Pcim, płaciła od 30 łan. km. , 2 zagr. bez roli, 8 kom. bez bydła, 1 2 sołtysie

Tęczyn