nueńczycy założyli swą faktoryę w latach pomiędzy 1263 a 1267 r. , na którą napadli w 1296 r. Wenecyanie i rozpędzili mieszkańców. Osada jednakże wkrótce potom zaczęła na nowo się zaludniać, zwłaszcza w skutek przesiedlenia się Armeńczyków, wypartych zo swego kraju przez najście Tatarów. Znaozonie miasta podniosło się do tego stopnia, że w 1317 r. papież Jan XXII ustanowił w Kafie biskupstwo i w tym czasie miasto staje się stolicą kolonii genueńskich nad morzom Czarnem, W 1475 r. Kafa opanowaną została przez Turków, wezwanych na pomoc przez Tatarów. Początkowo znaczenie miasta zaczęto wzrastać, tak żę wkrótce potom liczyło podobno do 20, 000 dm. , z powodu jednak przeszkód stawianych przyjeżdżającym kupcom, handel a wraz z nim i samo miasto zaczęło stopniowo upadać, aż w końcu w 1771 r. zbombardowane i wzięte przez wojsko rusakie, zostało w 1774 r. ustąpione Rossyi, od 1787 r. miasto powiatowo namiestnictwa a öd 1802 r. gubernii tauryckiej. Teodozyjski powiat zajmuje wschodnią część półwyspu krymskiego i płd. wsch. część gubernii i podług wymiarów Strjelbickiego ma 127, 16 mil al 6152, 5 w. kw. Powierzchnia powiatu pod względem orograficznym dzieli się na stepową i górzystą. Pierwsza zajmuje płn. część powiatu, poczynając od Teodozyi i odznacza się suchością gruntu, niedostatkiem wód bieżących, glebą gliniastą i zupełnym brakiem lasów. Z rzek tej części powiatu zasługują na wzmiankę Salgir, Bumanak obie do 35 w. dł. i Mokry Endol do 45 w. . Wszystkie te rzeczki płyną w płn. zach. części i tylko po ulewnych deszczach obfitują w wodę. Mieszkańcy przeważnie czerpią wodę ze studni oraz ze specyalnie urządzonych zbiorników, zbierających wody wiosenne i deszczowe. Połudn. część powiatu poprzerzynana jest odnogami gór krymskich, wchodzącemi z pow. symferopolskiego i jałckiogo, wysokość których przechodzi początkowo 2000 stóp npm. i stopniowo się obniża. Gestść ta powiatu poprzerzynana jest urodzajnemi bardzo dolinami i dobrze nawodniona. W powiecie, zwłaszcza na półwyspie kerczeńskim, znajduje się wiele jezior słonych, z których ważniejsze Aktasz 272 w. kw. , Uzunłar 20, 8, Tabeczykskie 14, 8 w. kw. i in. Z jezior tych wydobywa się około 10, 000, 000 pudów soli. Na półwyspie kerczeńskim znajdują się nadto pokłady zawierające naftę, eksploatowane jednak w niewielkim rozmiarze. W 1874 r. było w powiecie, bez T. i miasta Stary Krym, 43, 280 mk. 650 orm. kat. , 67 orm. gregor. , 2622 protest. , 190 żyd. i 25, 220 mahom. , zamieszkujących 693 miejscowości, mających 9866 dm. W 1877 r. było w pociański, w 1 okr. pol. , gm. Święciany, okr. wiejski Pokretony, o 13 w. od gminy, 17 dusz rewiz. ; w 1865 r. należała do dóbr Trudy Radwańskich. 2. T. , zaśc. , pow. święciański, ob, Mażutko. 3. T. , wś włośc. , pow. trocki, w 3 okr. pol, gm. Jezno o 14 w. , okr. wiejski Piesztowiany, 37 dusz rewiz. włośc. i 3 jednodworców; należy do dóbr skarb, Unkany. 4. T. , zaśc, pow. wileński, ob. Fedoryszki. Teodozewo, część gm. żytowieckiej, w powiecie krobskim Gostyń, ku płn. zach. od Krobi, 23 dm. i 165 mk, kat. Teodozya, Feodozya, staroż. Kafa, u Turków Kuczuk Stambuł, al Krym Stambuł Mały al. Krymski Stambuł, mto powiat. i portowe gub. tauryckiej, pod 55 2 płn. szer. a 53 4 wsch. dłg. , nad morzem Czarnem, na płn. wschod. urwistym brzegu półwyspu krymskiego, o 104 w. na płn. wschód od Symfero pola odległe. W 1874 r. miało 1391 dm. mur. , 10584 mk. 372 kat. , 691 ormiano grgor. , 115 protest. , 507 żyd. , 863 karaimów, 1300 mahom. , 5 cerkwi, 1 kościół ormiań. gregor. , 1 ormiań. katol. w którym co drugą niedzielę odprawia się nabożeństwo łacińskopolskie, 1 synagoga żydowska i 1 karaimska, 2 meczety, 274 sklepów i składów, progimnazyum męskie od 1873 r. , szkoły miejska, żydowska, karaimska, szpital miejski i więzienny, bank miejski od 1874 r. , komora celna. Z dawnych budowl ocalało kilka baszt ze starożytnemi napisami, wspaniały meczet z 10 kopułami, niegdyś kościół katedralny wzniesiony przez Genueńczyków, oraz dawne synagogi żydowska i karaimska. Z gmachów nowoczesnych celniejsze są koszary i dom kwarantanny. Własność miasta etanowi 5 domów, kilka sklepów i 11, 044 dzies. ziemi; dochody w 1880 r. wynosiły 63, 612 rs. Mieszkańcy zajmują się ogrodnictwem, sadownictwem do 400 osób, uprawą roli na gruntach dzierżawionych od miasta do 800 osób, uprawą wina na przestrzeni 200 dzies. , rybołówstwem i połowom ostryg w zatoce, Przemysł ręko dzielniczy zaspakaja wyłącznie miejscowo potrzeby w 1880 r. 427 rzemieślników, fabry czny zaś ogranicza się przeważnie do produkcyi wyrobów tabacznych. W 1880 r. było tu U fabryk, produkujących za 239, 189 rs. , w tej liczbie 2 fabryki tytuniu produkowały za 128, 588 rs. a 1 młyn parowy za 82, 975 rs, ; resztę stanowią drobniejsze zakłady. T. jest jednem z najdawniejszych miast Rossyi, założoną bowiem została na 500 lat przed Chr. przez Greków z Miletu, następnie należała do cesarstwa rzymskiego i podczas wielkiej wędrówki narodów w II w. po Chr. została zupełnie zburzoną. Na początku IV w. powstała na miejscu zburzonego miasta osada Kafa al. Kefe, poczem w temże samem miejscu Ge Teodozewo Teodozewo Teodozya