ny w rossieńskim i kończy się za mkąmi Żwingi i Pogromoncie. Wzgórza te w ogóle nie są wysokie i nie mają urwistych zboczy, które po większej części są zajęte pod rolę. Średnia wyniosłość głównego łańcucha wynosi 588 st. npm. Najwyższe punkty znajdują się pod wsiami Łopajcie pod Twerami 687, 5 st. , Żwirbłajcie na płn. od Płungian 5841 st. , Gudele między mkiem Borszczyce i jez. Płotelskim 560, 4 st. , Rupejki pod Siadami 478, Patrajcie pod Żydykami 465, 9 st. . Nizinna część powiatu opada niżej 200 st. npm. Tarwidze 178 st. , Jakubowo 168, Ruszczupie 161 st. npm. . Gleba przeważnie piaszczysta 63 ogólnej przestrzeni, w tej liczbie 13 lotnych piasków, dalej gliniasta 36 i w nieznacznej tylko ilości l, 1560 dzies. czarnoziemna. Piaski zaczynają się w południowej części około mka Wornie i ciągną się prawie bez przerwy około miasteczek Żorany, Olsiady, Kalwarya, Masiady, Dorbiany, Szkudy do granicy gub. kurlandzkiej. W płn. części powiatu piasek pomieszany jest z czarnoziemem. W miejscowościach, w ktorych występuje piasek pomieszany ze żwirem, tam gleba staje się urodzajniejszą, gdzie zaś wierzchni pokład stanowi czysty, drobny piasek, tam ziemia prawie nic niewydaje. Zresztą nieurodzajność gruntu w niektórych miejscach wynagradzają bujne łąki, zwłaszcza w dolinach pomiędzy wzgórzami i na wybrzeżach rzek i strumieni. Z powodu wyniosłego położenia niema w powiecie większych rzek. Z istniejących wszystkie należą do zlewu morza Baltyckiego. Najważniejsze z nich Minia al. Minga ob. , przepływająca w granicach powiatu na przestrzeni około 130 w. i przybierając od lewego brzegu Ołontę i Korciankę. od prawego zaś Bobrungę i Sałantę; dalej Wenta al. Windawa, z Wyrwitą i Wardawą; Bartawa, Szwenta i Okmiana. Wszystkie te rzeki są niespławne. Jezior wielkich nie ma wcale, pomniejszych znajdzie się około stu. Największe z nich Płotele al Wirkszta, w gm. Ginteliszki, mające do 7 w. długości a 3 w. szerokości i zajmujące około 1000 dzies. , bardzo rybne; Łukszty szerokie od 3 4 do 8, długie do 6 w. , Birżulis tejże wialkości, Mastis szerokie do l 1 2 długie 3 1 2 w. , Tawsoła, Plinkszta i in. Błota zajmują przeszło 20000 dzies. , t. j. 1 24 część ogólnej przestrzeni Znajdują się przeważnie na zachodnim zboczu wzgórz telszewskich. Największe z nich Teterwinie, pomiędzy mkami Wornie i Janopol, mające do 12 w. długości i do 2 szerokości. Z innych ważniejsze około mka Olsiady i ciągnące się od Telsz w kierunku płn. wsch. ku granicy pow. szawelskiego. Z ogólnej przestrzeni powiatu, 448048 dzies. należy do właścicieli prywatnych i miast, w tej liczbie 230879 dzies. do włościan. Ziemi użytkowej znajduje się 368792 dzies. al. 82 7496 pod osadami, 9385 pod ogrodami i sadami, 144735 roli orn. , 140437 łąk i 66738 pastwisk, lasów 52170 dzies. al. 11 i nieużytków 27087, i j. przeszło 6. Lasy rządowe zajmują 19881 dzies. W 1890 r. było w powiecie bez Telsz 184786 mk. w 1870 r. 146326 mk. , w tej liczbie 89075 męż. i 95711 kob. Pod względem stanów było 183 stanu duchownego, 9224 szlachty, 198 kupców, 30432 mieszczan, 135805 włościan, 6673 stanu wojskowego i 1127 cudzoziemców, pod względem zaś wyznań 2286 praw. , 123 starowier. , 144960 katol, . 4923 ewang. angab. , 14 ewang. reform. , 183 baptystów, 32286 żydów, 16 karaimów i 5 mahomet. W t. r. zawarto 1401 małżeństw, zmarło 5008 osób 2, 79 ogólnej ludności, przyrost ludności wynosił 2238 osób. Pod względem etnograficznym massę ludności stanowią Żmujdzini 87, dalej idą żydzi 12 a nieznaczny tylko procent przypada na Polaków, Ruskich, Łotyszów i Niemców. Żmujdzini pow. telszewskiego są mniej flegmatyczni i podejrzliwi od swych współbraci a natomiast więcej weseli, rozmowni i gościnni. Z drugiej zaś strony rozwinęła się tu niepomiernie, w ostatnich czasach, mania procesowania się o lada drobnostkę i nadmierne pijaństwo, do czego przyczyniła się bliskość granicy i rozwinięte wskutek tego przemytnictwo oraz wielka liczba odpustów kościelnych, tak zw. tutaj festów i połączonych z nimi zwykle jarmarków kiermaszów, liczba których dochodzi do 357, trwających niekiedy po kilka dni z rzędu. Ludność powiatu zamieszkuje, oprócz Telsz, 1291 miejsc zamieszkałych, w tej liczbie 1110 osad włościańskich różnej nazwy i 43 miasteczek, po większej części tylko wsi kościelnych Aleksandrya, Barszczyce, Dorbiany, Ejgirdzie, Gadonów, Giegrany, Ginteliszki, Gorzdy, Gruszki, tłoki, Jakubowo, Janopol, Kalwarya, Kontowcie, Korciany, Kretynga, Kule, Lenkimy, Lepławki, Ławków, Ławkosady, Ławkożemy, Masiady, Medyngiany, Nierymdajcie, Nieworany, Olsiady, Pikiele, Płotele, Płungiany, Powondeń, Sałanty, Siady, Szaty, Szkudy, Twery, Tyrkszle, Wieszwiany, Wornie, Żemelany, Żłobiny, Żorany i Żydyki. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 4 okr. policyjne stany Siady, Szkudy, Płungiany i Wornie, i 2 pograniczne rewiry policyjne Gorzdy i Kretynga, oraz 18 gmin Gadonów, Ginteliszki, Iłoki, Masiady, Olsiady, Siady, Szkudy, Tyrkszle, Żydyki należące do 1 okr. pok. do spraw włośc; Bernatowo, Dorbiany, Gorzdy, Korciany, Kre

Telsze