pruss. , IV, Str. 260. R. 1289 funduje tu ks. Mestwin II klasztor dominikanów ob. P. U. B. v. Perlbach, Nr 452, r. zaś 1294 nadaje miastu te same prawa i sądy, jakie ma Gdańsk tamże, Nr 512. R. 1299 nadaje Władysław Łokietek miastu łazienki i pobliską górę, w późniejszych dok. ,, Samaytenberg zwaną, na której dziś stoi dworzec ob. tamże, 572. R. 1306, gdy się rozgrywała sprawa o uznanie Łokietka lub margrabiów brandenburskich następcami po Przemysławie, zaszła pod T. potyczka, w której poległ Jan Zwadajewicz z Swarożyna. R. 1309 zapisuje jego brat Henryk cystersom w Oliwie kawał lasu, , pro anima fratris sui, qui ante tres annos ante Dersoviam tempore disturbie balistae jaculo fuit interemptus ob. Script rer. Pruss. , I, 699, Nr 72. W r. 1328 otrzymuje miasto na własność wś Śliwno ob. . Zamek księcia pomorskiego Sambora, który w połowie XIII w. przeniósł tu z Lubiszewa swą rezydencyę, stał w dolnej części miasta, u stóp pagórka, niedaleko wodnej bramy i klasztoru dominikanów. W r. 1252 już go budowano ob. Perlbach, P. U. B. , Nr. 136, roku zaś 1260 był ukończony Nr, 185. Główna fasada zwracała się ku płd. ; przy zamku wznosiło się przedzamcze. Na zamku tym rezydowali niezawodnie kasztelanowie tczewscy, z pomiędzy których znani są Zesborius r. 1253, Michał 1272, Jeronimus 1281, Preslaus 1284, Adam 1295, Ciborius 1296, Hartwig 1304, Piotr 1306, Hartmann 1306, Jakub 1308 i 1310. Wojewodami tczewskimi zaś byli r. 1276 Waisil, 1281 Mikołaj, 1308 Swantoslaus ob. Perlbach, P. U. B. , str. 691. Po zajęciu Gdańska 1308 posunęli się Krzyżacy pod wodzą mistrza ziemskiego v. Plotzke pod Tczew gdyż gród ten zapewnić im miał związek z Gdańskiem a Malborkiem. Dowodził tu ks. Kazimierz, którego stryjem był Łokietek. Widząc, że twierdza jest za słabą, wyszedł razem z Wincentym, dziekanem katedry gnieźn. , na spotkanie Krzyżaków i na klęczkach błagał ich o miłosierdzie. Mistrz atoli szorstko odpowiedział, aby z załogą wyszedł z twierdzy albo się bronił. Potem zaprosił go na ucztę. Tymczasem Krzyżacy ze wszech stron opasali miasto i zaczęli J oblegać i kiedy Kazimierz po uczcie wrócić chciał do swoich, zabronili mu wstępu. Posłał więc natychmiast księdza dziekana ze skargą do mistrza ziemskiego; lecz ton dumnie odpowiedział, że tak wielkiego wojska nie zebrał dlatego, aby stać z założonemi rękoma, i że oręża nie złoży, aż podbije całe Pomorze. Ustąpił tedy Kazimierz i udał się do Świecia, gdzie się znajdował brat jego Przemysław. Oburzeni takiem postępowaniem mieszkańcy, postanowili bronić się do upadłeSłownik geograficzny T. XIIZeszyt 136. go. Na postrach dla oblężonych wystawili nieprzyjaciele szubienicęj grożąc, że na niej powieszą radę miejską. Pod mury zaś posunęli balisty. Gdy już siły oblężonych się wyczerpały, podpalili mieszkańcy sami gród i miasto, tak że Krzyżacy zdobyli tylko zgliszcze 1308, co ich tak rozjątrzyło, że mieszkańcom nakazali na zawsze opuścić miasto. Lecz ze względu na porę zimową, pozwolili pozostać aż do Zielonych Świątek. Musieli się jednak osobnem pismem zobowiązać, zaraz potem opuścić miasto i całe. Pomorze i nie wrócić bez zezwolenia zakonu. Akt ten d. 7 lutego 1309 r. wystawiony, zachował się dotąd. Zdaj się, że zakon wkrótce potem nakaz cofnął. Z dokumentów późniejszych bowiem wynika, ż między r. 1310 1328 miasto nanowo na prawie chełmińskiem zostało osadzone. Już r. 1328 nadaje w. mistrz Werner v. Orselen wiernym mieszkańcom T. wś Śliwno. Wójtowstwo tczewskie, należące do komturstwa malborskiego, ciągnęło się na zach. od Wisły aż pod Bytowo, na płn, zaś graniczyło z komturstwem gdańskiem, a na płd. z gniewskiem. Wójtami byli Ulryk v. Haugwitz 1323 26; Henryk t. Rynstetten 1328 31; Konrad t. Scheningen 1332 35; Henryk v. Orlow 1338; Hans v. Weberstedt 1347; Bernard v. Ellede; Erwin v. Kruftele 1370 76; Albrecht v. Luchtenberg Leuchtenberg 1376 81; Adolf v. Virnyne Virmont 1381 84; Erwin y. Kruftele 1384 1392; Fryderyk v. Wallenrodt 1392 93; Jan Y. Schoenfeld 1393 96; Fryderyk hr. v. Zollern 1396 1402; Maciej y. Bebern 1402 1410, poległ pod Grunwaldem; Henryk von Querfurt 1412; Mikołaj Bergan 1414 15; Piotr v. Lorch 1415; Walther Y. Merheim 1415 18; Henryk y. Rode 1418 20; Jan y. Selbach 1420 22; Henryk Hauer 1422 24; Henryk Marschalk 1424; Werner y. Baldersheim 1425 28; Mik. y. Nickeritz 1428 31; Henryk v. Plauen 1431 33; Henryk v. Rethenbach Reitenbach 1433 37; Gerlach Mertz 1437 38; Herman von Windhausen 1488 39; Bruno v. Hirzberg 1439 aż do kwietnia r. 1440; Ulryk v. Werde Wrede 1441; Hans v. Dobeneck 1446; Jan v. Beenhausen 1448 ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ter. , XXIV, str. 60 61; Voigt NamenCo dex, Str. 6465. Krzyżacy, którzy r. 1308 T. szturmem zdobyli, zaniedbali zamek Sambora i wybudowali drugi zamek w mieście. Dla tego pierwotny zamek podupadał. W połowie zeszłego stulecia stała jeszcze jedna część z wieżą i połowa muru kaplicy zamkowej ob. Baudenkm. , str. 161. Plac przed zamkiem brało miasto za czasów polskich od ekonomii malborskiej, do której ststwo tutejsze było wcielone, na 30 lub 40 lat w dzier18

Tczew