Tchórzyniec, ob. Torzyniec. Tchorzyno, Tchorino 1. wś, pow. orszański, gm. Tuchiń Nowa, ma 10 dm. , 40 mk. 2. T. Małe, wś, pow. orszański, gm. Tuchiń Nowa, ma 7 dm. , 32 mk. Tczew, niem. Dirschau, w dok. Derschaw, Dersov, Dersovia, Dyrsow, Dirszowe, Tersev, Therssov, Thsczow, Tresev, Trsevia, Trsew, Trsow miasto powiatowe w gdańskim obwodzie regencyjnym, 31 klm. na płd. wschód od Gdańska, 131 klm. od Bydgoszczy, na wyniosłym lew. brzegu Wisły, przez którą prowadza teraz dwa żelazne mosty kratowe. Obejmuje razem z przyległościami 1867 ha obszaru 1085 ha roli, 366 łąk, 77 lasu. W r. 1885 było tu 629 dm. , 2410 dym. , 11146 mk. , 5380, kat. , 5255 ewang. , 03 innych wyzn. , 417 żyd. , 1 dyssyd. Do gminy należą; Młyn Ceresowy Ceresmuehle. 1 dm. , 13 mk. , cukrownia Ceres 2 dm. , 27 mk. , Dirschauerruh 1 dm. , 13 mk. , Tczewskie Łąki 42 dm. , 322 mk. , Wonnenmorgen 9 dm, , 297 mk. , Peterhof 5 dm. , 40 mk. , Przyczółek 1 dm. . W 1891 r, liczono 11913 mk. Trudnią się głownie przemysłem i prowadzą handel zbożem, mąką, drzewem; wielu ludzi znajduje zatrudnienie przy kolei, gdyż schodzą się w T. cztery drogi żel. , wiodące do Królewca kolej wschodnia, Bydgoszczy, Piły i Gdańska. W skutek ożywionej komunikacyi dworzec tutejszy został znacznie powiększony, także należy do najpiękniejszych i najobszerniejszych w państwie pruskiem. Główny gmach został zbudowany według planu Stuelera w stylu ostrołukowym. Komunikacyą ułatwiają nadto szosy prowadzące do Malborka, Gniewu, Starogardu, Skarszew, Gdańska, Trutnów i Tiegenort na żuławach malborskich. Most żelazny na Wiśle, 2668 stóp długi, należy do największych dzieł tego rodzaju. Prace przedwstępne rozpoczęto już r. 1850; dnia 27 lip. 1851 r. nastąpiło założenie kamienia węgielnego przez Fryderyka Wilhelma IV. Do użytku został most oddany d. 12 paźdz. 1857 r. Koszta wynosiły blizko 4000000 tal. Głównym kierownikiem budowli był radca budowniczy Lentze. Pokład mostu spoczywa na 7 olbrzymich filarach, nad któremi przez 5 lat pracowano. Na nich opiera się właściwy most i to w ten sposób, że z sześciu otworów, znajdujących się pomiędzy filarami, zawsze po dwa połączone są ogromnym łukiem z krat żelaznych, a że odległość jednego filaru od drugiego wynosi 415 stóp, zatem jest każdy łuk dwa razy tak długi, czyli 830 stóp. Wysokość zaś pobocznych krat, połączonych u góry, wynosi 37 st. Szerokość pokładu nieznaczna 21 st. , jest zajęta przez podwójne relsy kolei żel. i drogę dla powozów; poza kratami zaś znajdują się chodniki dla pieszych. Ciężar żelaza wynosi 14 milion, funtów. Każdy z siedmiu filarów zdobią dwie wieżyczki przy filarach, obu przyczółków wieże, połączono arkadami, murowanemi w stylu ostrołukowym, tworzą wspaniałe bramy, o 40 stóp wyższe niż żelazne kraty. Szczyt jednej arkady przedstawia w płaskorzeźbie oddanie mostu na użytek publiczny przez Fryderyka Wilh. IV, na drugiej widać sceny z historyi Krzyżaków, mianowicie z czasów Winryka Knyprode, którego rządy uważają za złotą epokę zakonu. Przyczółki są silnie obwarowane. Most ten ustalił połączenie Prus wschodnich z zachodniemi. Teraz istnieją mosty żelazna kolejowe na Wiśle pod Malborkiem. , Grudziądzem i Toruniem a jeszcze jeden budują pod Fordonem. Obecnie 1891 wykończają drugi most pod Tczewem, gdyż stary już nie wystarcza, i pod Malborkiem. Pierwszy stanie w odległości 300 stóp od starego mostu w kierunku biegu wody. Będzie miał 6 łuków, każdy na 129 mt. szerokości. Obliczono też, że w tym moście będzie prawie o milion kilogramów więcej żelaza niż w wieży Eifla. W mieście znajduje się od 1879 r. sąd okręg. z 3 sędziami, 3 instytucye bankowe Gewer bebank, DarlehnsVerein i CreditGesell schaft, drukarnia od r. 1875 2 czasopisma niem. , urz, kolej, urz. poczt. I klasy, 2 cukrownie, starsza na miejscu dawniejszej fabryki cementu, kapit. zakład. 450000 mrk, i nowsza, , Ceres, której kapitał wynosi 400000 mrk, młyn parowy, 2 garbarnie, 2 odlewnie żelaza, 2 cegielnie, 2 tartaki, browar, garbarnia, młyn gipsowy, fabryka chamotu chamotte, port zimowy z przewozem i t. d. Co rok odbywają się 4 jarmarki, a od r. 1863 w poprzedzające je piątki także na bydło i konie. Bram posiadało miasto dawniej trzy Młyńską na północ, w pobliżu kościoła katol; Wodną na płd. i Wysoką na asach. W r. 1825 było 791 mk. ew. , 964 kat. , 6 menon. , 366 żyd. ; 1843 r, 1549 ew. , 1642 kat, 10 menon. , 409 żyd. ; 1858 r. 2964 ew. , 2378 kat, , 44 menon. , 483 żyd. ; 1864 r. 6874 mk. ; 1869 r. 6914 mk. i 419 dm. Szańce, otaczająca miasto zostały dopiero w ostatnich czasach rozrzucone. Oprócz miejskich szkół ludowych posiada miasto symultanne realne progimnazyum, założone r. 1876 1889 r. l98 uczniów, i wyższą szkołę dla dziewcząt Cesarzowej Augusty Wiktoryi, Kościoły Najstarszym jest dzisiejszy kościół par. kat. p. w. św. Krzyża, patronatu rząd. Jest to starożytna, w cegłę budowana świątynia, o 3 nawach, z ciężką murowaną wieżą. Najstarsze jej części, mianowicie presbyteryum, zakrystya, trzy nawy z wieżą, skarbiec i przedsionek na płd. stronie, pochodzą z XIII w. , reszta, mia

Tchórzyniec

Tchórzyniec

Tchorzyno

Tczew