nego typu zbacza tutaj jedynie sam Siwy Wierch, którego strome, skaliste boki, wyskakują nagle po nad połogi grzbiet T. obniżający się dość nagle ku Halom OrawskoLiptowskim. Odmienną jest już postać ramienia rozdzielającego dolinę Chochołowską od Kościeliskiej, gdyż granica między niem a głównym grzbietem T. jest nieco silniej naznaczoną, a środkowa jego część, znana pod nazwą Dudowych kominów 1826 mt. ; przybrała postać skalistych, dziko poszarpanych wierchów, spadających stromo ku sąsiednim dolinom. Jeszcze samodzielniej rozwinęła się góra Giewont nad Zakopanem, oddzielona od głównego grzbietu T. wyraźnem siodłem, a zajmująca całą przestrzeń między doliną Kościeliską i doliną Bystrej Wody. Przedstawia ona jeden z najdzikszych i najwięcej poszarpanych utworów wapiennych w Tatrach. Wierzchołek Giewontu, od płd. strony zaokrąglony, lecz głęboko wyszczerbiony, spada od północy prawie prostopadłą ścianą ku dolinom Strążysk i Białego, a ramiona jego, rozbiegające się w rożne strony, są prawie wszędzie najeżone stromemi skałami, co licznym dolinom, objętym przez nie, niezwykłego udziela uroku, a Swistówka nad Małą Łąką, zamknięta stromemi ścianami niezwykłej wysokości, należy do najbardziej zajmujących zakątków polskich Tatr. Wapień Giewontu styka się bezpośrednio z gnejsami Małołączniaka, przechodzącemi w granit gruboziarnisty, a jest rzeczą uderzającą, że zetknięcie to żadnego nań nie wywarło wpływu, nie zmieniło ani jego barwy, ani ziarnistości. Po za doliną Bystrej Wody poczyna formacya wapieni tatrzańskich tracić na wyrazistości. Kopa Magóry, aczkolwiek od głównego grzbietu T. również wyraźnie oddzielona, zbiega ku dolinom połogiemi ramionami i ani pod względem wyrazistości swych kształtów, ani pod względem swej skalistości, nie może iść w porównanie z Giewontem. Jeszcze słabiej rozwinęły się wapienie tatrzańskie pomiędzy doliną Suchej Wody dolna część Gąsienicowych Stawów a doliną Białki, gdyż wierzchołki wapienne, okalające stoki granitowe Wielkiej Koszystej, jak Kopa 1336 mt. , Filipka 1488 mt. , Rusinowa 1493 mt. , robią wrażenie płaskawych lub słabo zaokrąglonych pagórków, które nie wzbiły się nigdzie po nad górną granicę lasów, a miejsce malowniczych dolinek Zakopiańskich zajęły tutaj wąskie parowy, które z powodu ubóstwa swych form, przez turystów zupełnie zaniedbane i mało znane, zaledwie uwagę geografa lub przyrodnika ściągnąć zdołają. Podobną postać mają i utwory wapienne, rozdzielające dolinę Białki od doliny Jaworzynki; tworzą one wąski grzbiet, który w Upłazie wzniósł się co prawda do 1672 mt. ale pomimo to podnosi się powoli, bez żadnych znaczniejszych uskoków, ku potężnej masie Szerokiej Jaworzyńskiej, której jądro składa się z granitu, a której najwyższy wierzchołek jest wzn. na 2215 mt. n. p. m. Najwyższy stopień samodzielności osięgła ta wapienna formacya na wsch. krańcu T. , gdyż przybrała ona tutaj postać znakomicie rozwiniętego pasma górskiego, zaczynającego się górą Muraniem 1827 mt. nad Jaworzyną węgierską, a kończącego się Kopą nad Surowiną, Stoesschen 1531 mt. , po nad Belą spiską. Zbacza to pasmo i swym kierunkiem od reszty wapieni tatrzańskich, gdyż rozciąga się od płn. zachodu ku płd. wschodowi. Niemieccy geografowie oddzielają je od T. , oznaczając je nazwą Bialskich Alp wapiennych BelaerKalk alpen, a to rozróżnienie i ta nazwa są o tyle uzasadnione, że jest ono na całej linii od Tatr oddzielone silnem zagłębieniem, mianowicie dolinami Koperszad, Jaworzyńskich i Bialskich, a wierzchołki jego wznoszą się wysoko po nad górną granicę lasów. Ale pomimo to wszystko, orograficzny związek tych wyniosłości z Tatrami jest tak widoczny, iż żadną miarą za odrębne pasmo uważane być nie mogą, w skutek czego nazywać je będziemy działem JaworzyńskoBialskim. Długość tego działu wynosi 14 klm. , a składają go wierzchołki Murań 1827 mi. , Nowy 1999 mt. , Hawrań 2151 mt. , Widły 2158 mt. , Szalony Wierch 2061 mt. , Jatki Fleischbaenke 2019 mt. , Bujaczy Wierch Stirnberg 1947 mt, , Faiksowa Faixbloesse 1940 mt. , Kopa nad Surowiną Stoesschen 1531 mt. Jest tedy wysokość wierzchołków wapiennych na wsch. krańcu T. w ogóle znacznie większą, aniżeli na zachodnim. Obniża się cały ten dział łagodnie ku wschodowi i zapada pod piaskowce karpackie Magóry Spiskiej, ale zawsze w ten sposób, że granica pomiędzy różnemi geologicznemi formacyami jest tutaj wyraźna i łatwo dostrzegalna. Gościniec prowadzący z Nowego Targu przez Harklowe i Maniawy do Beli i Kesmarku, jedna z najdawniejszych dróg, łączących Polskę z Węgrami, wyznacza dość dobrze tę granicę; zresztą przedstawia i ta linia silne zagłębienie, gdyż siodło dzielące Magórę Spiską od działu JaworzyńskoBialskiego jest wzn. zaledwie na 1081 mt. Przeciwnie od zach. strony jest spadek tego działu nagły i łączy on się z T. jedynie za pomocą siodła, nazywanego powszechnie Kopą Kopa pass, 1773 mt. , rozdzielającego wawcpienny Szalony Wierch 2061 mt. od Twarożny Durlsberg nazywanej także Kopą 1818 mt. . Od tego siodła zbiega ku północy obszerna dolina Koperszad jaworzyńskich czyli polskich, przecięta potokiem Ja

Tatry