a rozciągającego się od wschodu ku zachodowi Są one od północy i od południa ograniczone głębokiemi, silnie rozwiniętemi zapadłościami tektonicznemi, których kierunek jest równoległy do głównej osi Tatr, a zatem podłużny. Zapadłość północną, OrawskoNowotarską, odwadniają rzeki Orawa płynąca ku zachodowi i Dunajec, płynący ku wschodowi; południową zaś, SpiskoLiptowską, odwadnia Wag, płynący równolegle do Orawy a zatem ku zachodowi i Poprad, płynący równolegle do Dunajca a zatem ku wschodowi. Ale Orawa zbacza od Hamrów orawskich ku płd. zachodowi a przeciąwszy w poprzek drugi łańcuch zachodnich Karpat, wpada przy Kralowianach do Wagu; Poprad zaś skręca od Leluchowa ku płn. zachodowi i przeciąwszy w poprzek tenże sam łańcuch, ale w odwrotnym kierunku, wpada między Starym i Nowym Sączem do Dunajca. Część Karpat ograniczona na zachodzie Wagiem i Orawą, na wschodzie Popradem i Dunajcem, tworzy jeden wielki dział odcięty zupełnie od związku z resztą Karpat; nazywamy go działem Tatrzańskim. Składa się on z trzech pasm samodzielnych, różniących się między sobą zarówno pod względem geologicznym jak i pod morfologicznym, mianowicie z wschodniego, nazywanego Magórą Spiską, zachodniego, nazywanego OrawskoLiptowskiemi halami i środkowego, czyli Tatr właściwych. Granicę między Tatrami i Spiska Magórą tworzy wąwóz Zdziarski, który odwadnia Ździarski potok, wpadający w poz. 919 mt. do Jaworzynki dopływ Białki i Dunajca i Biały potok po słow. Bela wpadający przy Buszowcach Bauschendorf w poziomie 594 mt. do Popradu. Siodło dzielące źródła tych potoków wznosi się 1081 mt. n. p. m. Granica między Tatrami i OrawskoLiptowskiemi halami jest mniej wyraźną; za ostatni wierzchołek na zachodzie, należący jeszcze do Tatr, uważamy Siwy Wierch wzn. 1806 mt. , po za tym wierchem obniża się bowiem grzbiet Tatr zwolna ale znacznie, tworząc siodło wzniesione zaledwie na 1283 mt. n. p. m. a góra Holica, podnosząca się za tem siodłem do wysokości 1338 mt. musi już być zaliczoną do hal OrawskoLiptowskich. Długość Tatr od Siwego Wierchu po Zdziarski wąwóz wynosi w prostej linii 52 1 2 klm. , gdy tymczasem największa ich szerokość, na linii łączącej osady Szczyrba Czorba i Murzasichłe nie przechodzi 17 klm. II. Hydrografia Tatr. Nie ma w całym systemie Karpat ani jednego pasma, któreby pod względem obfitości wód mógło iść w porównanie z Tatrami. Potoki północnej ich strony dają pięć strumieni, z których trzy, mianowicie Białka, Biały Dunajec i Czarny Dunajec łączą się w Dunajcu, zaś dwa inne, mianowicie Orawica i Studeny wpadają do Orawy; potoki strony połudn. dają trzynaście strumieni z których ośm mianowicie Biały Zdziarski na mapie sztab. austr. Bela, Czarny Schwarz bach, Biała Koperszadzka Weisswasser, Kamienisty Steinbach, Zimna Woda Grosser Kohlbach, Czerwony Rothbach, Wielicki Felkabach, Poprad i Młynica popradzka łączą się w Popradzie, zaś pięć innych Biały Wag z Młynicą zachodnią, Bielańskim i Hybicą, Biała Krywańska Bela, Ternawiec, Smreczanka i Jałowicki łączą się w Wagu. Powstaje oprócz tego u podnóża Tatr, tak po ich stronie północnej, jak i południowej, wielka liczba potoków drugorzędnych, które nie łączą się z innemi, lecz dążą, na własną rękę do Dunajca, Orawy, Popradu albo Wagu. Ponieważ zachodnie Karpaty tworzą granicę hydrograficzną, bo rozdzielają Odrę i Wisłę od dopływów Dunaju, a zatem zlewisko Baltyku od zlewiska morza Czarnego, przeto możnaby się spodziewać, że przedewszystkiem potężny łańcuch Tatr, tworzący poniekąd oś orograficzną całego systemu, powinienby przedstawiać taką granicę, ze potoki północnej strony, powinny zmierzać do Baltyku, południowej zaś do morza Czarnego. W rzeczywistości jednak wody półn. strony Tatr, spływające na dolinę Nowotarską, łączą sie po części w Orawie, która przedziera się na południową ich stronę i wpada do Wagu a z nim do Dunaju, po części zaś w Dunajcu, który zrazu płynie ku zach. a następnie zmienia kierunek na północny i wchodzi do Wisły. Wody połudn. strony Tatr, zbiegające na zapadłość SpiskoLiptowską, łączą się po części w Wagu, który wpada do Dunaju, po części zaś w Popradzie, który okrążywszy Tatry od płd. zbacza ku wschodowi i płynie zrazu pomiędzy Spiską Magórą i Braniskiem a następnie od Leluchowa skręca nagle ku płn. zachodowi, przedziera się dalej w tym kierunku wąską erozyjną doliną i przeciąwszy w poprzek główny grzbiet Karpat, wpada do Dunajca a z nim do Wisły. Każda więc strona Tatr, tak półn. jak i południowa, część swych wód oddaje Baltykowi a część morzu Czarnemu. Chociaż tedy Tatry nie tworzą jako takie, granicy dla wód biorących początek na ich półn. i połudn. skłonie, jednak, pomimo to, mają dla hydrograficznych stosunków, nie tylko Polski, lecz nawet całej Europy, niepospolite znaczenie, gdyż są przecięte w poprzek przez wielki dział wodny europejski, oddzielający dopływy Baltyku od dopływów morza Czarnego; widzieliśmy bowiem, że zachodnia Tatr połowa, ujęta jak w widły przez Orawę i Wag oddaje swe wody Dunajowi, gdy wschodnia, zamknięta w podobny

Tatry