bramę. Przez środek każdego wiedzie mała furtka na dziedziniec zamkowy. Na słupach znać jeszcze wykute herby Potockich. Pod zamkiem mają się rozciągać lochy murowane, znacznej długości. Zamek ten odstąpiło miasto rządowi, który go przeznaczył na koszary. Z Tarnopola pochodził znany ze swych czynów wojennych i stosunków z Maryną, Mniszchówną, Iwan Zarucki. Wzięty małym chłopcem w jasyr przez Tatarów, uciekł od nich do kozaków dońskich; został ich atamanem. Przebywał też tu Łukasz z Tarnopola, autor biblii ostrogskiej Naukowyj Sbornyk, Lwów, 1865, str. 234. Werdum, podróżujący po Polsce w r. 1670 do 1672, pisze o T, Miasto leży u stoku spadzistego pagórka. Z trzech stron otacza je wieikie jezioro i szerokie moczary. Czwarta strona jest obwarowana, ma dość szeroką fosę z wykładanym wałem i dwiema grubemi wieżami na rogach, jako i jedną w środku, która jest zarazem bramą. Zamek wznosi się na płn. zach. od miasta, w środku Jeziora, ma wielkie, ciężkie zabudowanie z kamienia, włoskim sposobem, którego mury i wieże na zachodzie i południu bronią także zamku tam, gdzie się jezioro ciągnie naokoło. Ku miastu znajduje się wą ska, sucha fosa, z wałem z ziemi i palisadami. Papiści mają tu wielki kamienny kosciół w mieście, Rusini trzy, a żydzi, których tu tak dużo, że zajmują osobną i to najlepszą dzielnicę miasta, mieli tu tak piękną z kamienia zbudowaną bóżnicę, że takiej nigdzie indziej w Polsce nie widziałem. Na wschodzie miasta, po prawej ręce od wchodu, leży także duże przedmieście, w którem znajduje się kościół papieski Liske, Cudz. w Polsce str. 159. Źródła Tarnopol miasto i obwód w czasop. Miscellen Lemberg, 1823, Nr. 32; opis T. w, , Rozmaitościach Lwów, 1831 str. 29; ,, Album dla pogorzelców Lwów, 1844; Kalendarz stanisławowski z r, 1848; o tarnopilskich cerkwach i o sarnim Tarnopoli Zoria hałycka 1852, Nr. 82183; Tarnopol w Przyjacielu domowym Lwów, 1861, Nr. 9, z dwiema rycinami, widok miasta rozłożonego nad stawem i zamek; Główniejsze miasta w Galicyi Dodatek do Gaz. Lwow. , 1868, Nr. 48 do 52; Wyniki pięcioletnich od 1881 do 1886 zapisków anemograf. w T. przez W. Satkego w czasopiśmie Kosmos, Lwów, 1887, str. 128, 178 i 193. Widok miasta od strony Zagrobeli, a mianowicie zamek i cerkiew, znajduje się w zbiorze rycin Pawlikowskiego Nr. 4940. W zbiorze Wiktora hr. Baworowskiego znajdują się Akta ławnicze tarnopolskie z lat 1738 do 1748. Podał o nich bliższą wiadomość Aleks. hr. Stadnicki w art. Materyały do historyi miast galicyjskich Dod. do Gaz. Lwow. , 1856 Nr. 30. Prawo nadane mieszczanom tarnopolskim przez królewicza Jakuba Sobieskiego w r. 1735 Dod. do Gazety Lwow. , 1874, t. III, str. 237. Tarnopolski powiat w atlasie Kummersber, ga karty 23, 33 i 34; szt. gen. Z. 6, C. 33, Z. 7, C. 33, Z. 8, C. 32, 33 i 34 leży między 49 22 a 49 46 płn. szer. i między 42 57 a 43 34 wsch. dług. od F. Na płn. leży pow. brodzki, na płn. wsch. zbaraski, na wsch. skałacki, na płd. trembowelski i podhajecki, na zach. brzeżański i złoczowski. T. leży prawie w środku obszaru. Płn. kraniec w Mszańcu odl od miasta w prostej linii o 28 klm. , płd. zach. w Denysowie o 27 klm. , płd. wsch. w Suszczynie o 25 klm. Najbliższy punkt graniczny w Szlachcińcach o 9 klm. na płn. wsch. od T. Płn. kończyna powiatu w Mszańcu odl. od płd. w Ładyczynie o 45 klm. w prostej linii, W kierunku od zach. ku wsch. jest najszerszy 43 klm. obszar powiatu w części płd. od zach. krańca Denysowa, do wschod. krańca Magdalówki. Ku płn. zwęża się obszar stopniowo tak, że wś Mszaniec kończy się cyplem szerokim na 1 klm Cały powiat leży na wyżynie podolskiej a w dorzeczu Dniestru za pośrednietwem jego lewobocznych dopływów Seretu i Strypy. Do dorzecza Strypy należy płd. zach. narożnik, obejmujący wś Denysów i zach. część Kupczyniec. Strypa płynie zrazu wzdłuż płn. granicy Denysowa a Horodyszcza od zach. ku wsch. na przestrzeni 2 klm. , potem przyjąwszy od lew. brz, Wosuczkę skręca na płd. , wchodzi w obszar powiatu i płynie na płd. krętym biegiem zrazu wzdłuż granicy Denysowa i Kupczyniec, a w końcu przez płd. zach. część Kupczyniec, gdzie się rozlewa w staw podługowaty, ciągnący się dalej na płd. do Bohatkowiec w pow. podhajeckim. Zwierciadło wody wzn. na płn. do 325 mt. , na płd. do 321 mt. Najwyższe wzniesieni w dorzeczu Strypy wynosi 372 mt. wzgórze Denysów, a 356 mt. na lew. brzegu kaplica św. Macieja w płn. zach. stronie Kupczyniec. Reszta obszaru leży w dorzeczu Seretu. Wchodzi on tu od płn. z Wartełeckiego stawu, który dotyka płn. granicy Horodyszcza i płynie środkiem obszaru w kierunku płd. zach. , tworząc przeważnie granicę gmin rozmaitych, do Tarnopola, a ztąd na płd. do Mikuliniec i w Krzywkach opuszcza granicę powiatu wchodząc do Nałuźa w pow. trembowelskim. Zwierciadło wody wznosi się na płn, w Obarzańcach do 312 mt. , w Tarnopolu do 303 mt. , w Mikulińcach do 280 mt. W obrębie powiatu wpadają do Seretu od praw. brz. pot. Kierniczki w Hłuboczku Wielkim, Ruda na granicy Berezowicy Wielkiej i Ostrowa, Brodek w Bucniowie, Gniła

Tarnopol