równiną, śród której się rozpościera. Płn. część T. , z pięknym zamkiem Jana hr. Tarnowskiego tworzy osobną gminę Dzików. Miasto nie ma kościoła par. należy do parafii w sąsiedniej wsi Miechocinie, tylko kościół i klasztor dominikanów, fundowany w 1676 r. przez Jana Stanisł. Amora Tarnowskiego z żoną Zofią Barbarą z Dąbrowicy Firlejówną. W kościele jest obraz M. Boskiej, przeniesiony z zamku dzikowskiego a uznany za cudowny przez bisk. krak. Trzebickiego w r. 1675. Obraz ten przeniesiono uroczyście 20 maja 1678. Kilka razy w roku odprawia się, od tego czasu, procesya z klasztoru do zamku. W zamku dzikowskim podpisano w początku listopada 1734 r. akt konfederacyi tarnogrodzkiej, zawiązanej dla utrzymania na tronie Stanisława Leszczyńskiego przeciw Augustowi III. Piękny gotycki zamek, dobrze utrzymany, zawiera wiele zabytków przeszłości, dzieł sztuki i znaczną bibliotekę, bogatą w stare druki polskie. Zbiory te zgromadził Stanisław Jan Feliks Tarnowski 1779, 1872 r. . Samo miasto zajmuje 124, 1 ha i liczy 3460 mk. , 960 rz. kat. , 13 gr. kat. , 2 protest. i 2475 izrael. Składa się przeważnie z domów drewnianych. W mieście jest starostwo z oddziałem budowniczym i podatkowym, sąd powiatowy, urząd podatkowy, pocztowy i tel. i szkoła ludowa 4klas. Z władz autonomicznych rada powiatowa i rada szkolna okręgowa. W mieście przebywa stale dwóch lekarzy, jest apteka i kilka sklepów. Ułatwieniem kredytu zajmuje się towarzystwo zaliczkowe, którego obrót w r. 1889 wynosił 152097 złr. Targi odbywają się we środę. Urząd gminny składa się z burmistrza, zastępcy, sekretarza i rewizora policyi. Dzieje tego miasta są nieznane. Cały obszar powiatu, zajmujący część dorzecza praw. brzegu Wisły i uchodzącego do niej Sanu, stanowi podmokłą nizinę, pokrytą wielką puszczaj sandomierska i późno bardzo zaludnioną. Ztąd rozwinęła się tu przeważnie wielka własność. Kolonizacya posuwa się brzegami Wisły i Sanu. Baranów nad Wisłą zostaje miastem już w końcu XIV w. , Radomyśl nad Sanem w r. 1556. Pierwsze kościoły parafialne otrzymują Michocin nad Wisłą w 1326, Baranów 1440. Kolonizacyę obszaru zawdzięczamy głównie kilku możnym rodzinom, które są jego posiadaczami przez nadania królewskie. W połowie XVI w. głównymi właścicielami są Mieleccy Mikołaj, woj. podolski, i Hieronim, Tarnowscy Stanisław, kaszt. radomski od 1578, Andrzej Leszczyński w Baranowie. Klasztor pokrzywnicki Pokrzywnica na lew. brz. Wisły posiada wieś Nagnajów. Nadbrzezie jest przedmieściem Sandomierza. Siemieński Jakub zakłada Radomyśl nad Sanem. Według reg. pob. z r. 1578 w Dzikowie włada Stanisław Tarnowski. Jak długo trwa tu jeszcze okres życia leśnego świadczą spisy z r. 1578, wykazujące jako osobną kategoryę ludności wiejskiej venatores. W Chmielowie niedaleko Tarnobrzegu siedzi ich 34 na 10 łan. , w innych wsiach jest po kilku i więcej. Kościół w Dzikowie powstaje przy końcu XVII w. Spisy z r. 1662 nie wymieniają Tarnobrzegu, który zapewne był przysiołkiem Dzikowa. Długosz Lib. Ben. zna i opisuje przyległy Dzików i Mokrzyszów też i Miechocin, o T. nie wspomina. Rzemieślnicy i kupcy osiadający przy pańskiej rezydencyi w Dzikowie dali początek o sadzie która jeszcze na początku obecnego stulecia jest drobnem targowiskiem Markt według PostLexikon Crusiusa z 1802 r. . Słownik Echarda i, , Geografia Platera milczą o T. Nazwa osady jest zapewne odwieczną nomenklaturą jednej z części obszaru Dzikowa, pokrewną jest co do formy a nazwami Białobrzeg i in. Tarnobrzeski powiat zajmuje 9, 2592 miriametr. kwadr. i liczy 60, 078 mk, w 70 gminach politycznych a 68 katastralnych. Zajmuje on najbardziej ku płn. wysuniętą część Galicyi, graniczy na płn. zach. i płn. wsch. z królestwem polskiem, na płd. zach. z pow. mieleckim, na płd. z pow. kolbuszowskim i niskim. Jest to kraj nisko położony, piaszczysty, w znacznej części pokryty borami a nawodniony przez Wisłę i jej dopływy mniejsze Trześń i Łęg, jako też przez San, do którego z praw. brzegu uchodzą w tym powiecie Bukowa i Łukawica. Dobrze nawodnione porzecza są urodzajne, reszta zaś ma ubogą, piaszczystą glebę, z pod której wydobywają się lotne piaski por. Tarnobrzeskie wzgórza. Dopiero w ostatnich latach zaczęto wydmy zalesiać i ustalać. Według Wiadomości statystycznych dr. T. Pilata Lwów 1891 z całego obszaru, wynoszącego 166, 633 mr. , zajmuje własność większa czyli tabularna 84, 520 mr. , pos. mn. 81, 112 mr. Z tego przypada na role 55, 700 mr. tabul. 16, 008, nietab. 38 790, na łąki 22, 318 mr. tabul. 11, 815, nietab. 10, 503, na ogrody 622 mr. tabul. . 221, nietab. 401, na pastwiska 20, 511 mr. tab. 2176, nietab. 18, 339, na lasy 56, 380 mr. tabul. 51, 969, nietab. 4411, na moczary i stawy 1435 tylko tabul. , na nieużytki 8616 mr. tabul. 748, nietab. 7866, na budowle 946 mr. tabul. 142, nietab. 805 mr. . Z powodu większego kompleksu dóbr hr. Tarnowskich znajduje się w tym powiecie tylko 13 57 ziemi w rękach żydów. Na 59 właścicieli tabularnych, dóbr publicznych i duchownych wcale tu nie ma, jest 45 chrześcian a 14 izrael; posiadających nad 200 morgów 44 chrześcian

Tarnobrzeg