rożowa mogiła, Sepaczycha, Hniszkowszczyzna, Szyłow sad, Budzianski las, Chryszczate Jary, obapuł Cecylii, Hniliszcze, Moskalow jar. Podług lustracyi 1789 r. posiadaczem sstwa, z 8 wsi złożonego i czyniącego dochodu 55084 złp. 26 gr. , jest Mikołaj Piaskowski, podkomorzy krzemieniecki. W mku było 14 domów rynkowych chrześc. , 31 żydowskich, 14 zatylnych chrześc. , 31 żydowskich, na przedmieściu 132 domów, cerkiew i 6 młynów. Zamek na gorze wysokiej, wałem otoczony, na ktorym palisada dębowa, od wjazdu brama i na niej mieszkanie; dwór i inne zabudowania bardzo stare i opadłe. Taryfa z 1790 r. liczy w T. 265 dymów, a że coraz zwiększa osiadłość swoją, dla tego Stan. August w 1791 r. przywilej lokacyjny miastu temu daje, za wolne miasto Rzpltej ogłasza, ziemie miejskie i przedmieścia odgraniczyć każe, od juryzdykcyi ziemskich i starościńskich wyzwala, a miejskiej i magistratowi poddaje, odwołanie od sądu miejskiego do sądów apelacyjnych wdztwa naznacza; magistrat i urząd przed sądami asesorskimi koronnymi odpowiada; do pospolitych podatków miejskich obowiązuje. W 1791 r. dnia 10 sierpnia na zasiadaniu miejskich deputatów kijowskiego wydziału dla wyboru plenipotenta, na sejm pięciu asesorów apelacyjnego wydziałowego sądu, został wybrany w Żytomierzu z miasta T. na asesora Antoni Daszkowski. Deputatem na temże zasiadaniu z mta T. był Wrzeszewski Arch. J. Z. R. , cz. V, t. 1, str. 519. Ssta T. Mikołaj Piaskowski był ziemianinem bracławskim. Od Stanisława ks. Lubomirskiego w 1766 r. kupił Krasne w pow. jampolskim, wraz z 9cią okolicznemi wsiami. Tam miał swoją stałą rezydencyę. Jeszcze w r. 1801 trzymała sstwo wdowa jego Zofia z Szaniawskich. Ona to fundowała tu cmentarną kaplicę p. wez. św. Zofii, oraz domy schronienia dla ubogich. Po rozbiorze Rzpltej ukazem rządzącego Senatu sstwo taraszczańskie darowane zostało bar. Hogierowi, emigrantowi z Hollandyi, ożenionemu z hr. Worońcówną Andrejewski, Istor. mater. , zesz. I, str. 205. Zrazu T. należała do nowoutworzonego pow, piatyhorskiego, w 1801 r. sama została stolicą powiatu, który zaczął nosić nazwę taraszczańskiego. Sstwo zmniejszyło się o wiele, ile że w 1799 r. jeszcze Juśkow Roh należący doń, został darowany wiecznością gubernatorowi Miłaszewiczowi Andr. , Istor. mater. , zesz. I, str. 205 a w 1820 r. bar. Hogier sprzedał Lesowicze hr. Branickiej. Lekarz miejscowy Adolf Rykman w 1890 r. zostawił w rękopiśmie Opis mta Taraszczy pod względem lekarskim i topograficznym. Nadto tenże Rykman, jako artysta amator, zostawił w kaplicy taraszczańskiej wyrzeźbioną figurę Matki Boskiej. W kościele paraf, w m. Koszowacie jest kiłka obrazów olejnych jego pędzla. W samej T. są ślady starożytnych wałów. Wał t. zw. atamański poczyna się w odległości 7 w. od T. , w lesie do tego miasta należącym. Ma 2 w. długości. O 7 w. od T. we wsi Czerninie znajduje się mogiła Łysa, mająca do 20 sąż. wysokości a 200 sąż. obwodu. Edward Rulikowski Taraszczański powiat, utworzony w 1800 r. z pow. piatyhorskiego i lipowieckiego, który w 1805 r. został oderwany, zajmuje środkową część gubernii i graniczy od płn. z pow. skwirskim i wasylkowskim, od wsch. z pow. kaniowskim, od płd. z zwinogródzkim i humańskim, od zach. z lipowieckim i berdyczowskim. Podług wymiarów Strjelbickiego ma on 60, 5 mil al. 2932, 8 w. kw. Z 295, 208 dz. należy 139, 348 dz. do włościan, 128, 878 do właśc. większych posiadłości, 5659 do cerkwi, 24, 059 do apanaży udiełów, 586 do skarbu i 2678 do mta Taraszczy. W środkowej części powiatu przechodzi z zachodu na wschód dział wodny pomiędzy rzekami systematu Dniepru Roś i Bohu Tykicz, w skutek czego powierzchnia tu jest falista a nawet miejscami górzysta, np. około wsi Skała i Wysokie. W płn. części powiatu, pomiędzy wsiami Mikołajówką, Ostrą Mogiłą, Burkatówką i lewem wybrzeżem Gniłego Tykicza ciągnie się odkryta równina, zajmująca do 100 w, kw. Wysokość absolutna oznaczoną została tylko w 3 miejscach pod wsią Chreszczaty Jar 842 st. npm. . Suchy Jar 853 st. i Fediukówka 788 st. Glebę stanowi głęboki pokład czarnoziemu i tylko na pochyłościach wzgórzy gliniasty. Z ciał kopalnych znajduje się we wsi Hałajki słynna z białości glina kredowa, której miesięcznie wydobywają do 800 wozów, wartości 1000 rs. , we wsi zaś Czerepin wyborna glina garncarska. Powierzchnia powiatu zroszona jest rzekami systematu Dniepru i Bohu. Przedstawicielką pierwszego jest Roś, przybierająca w granicach powiatu Rośkę, Kisłówkę, Torczycę, Mołocznę i Kotłuj; przedstawicielami zaś Bohu Tykicze Górski i Gniły. Do Tykicza Górskiego uchodzą Postaw, Wowniawka, Torcz, Olszanka; do Gniłego zaś; Krasiłówka, Bojarka, Berezianka, Bahwa, Hajsicha, Cycylia i in. Wszystkie te rzeki nie są ani spławne, ani żeglowne. Jezior nie ma. Z błot zaś najważniejsze błoto Cycylia, zaczynające się pod wsią Żurawlichą i ciągnące się koło wsi Płoskie, Jasinówka do Ostrej Mogiły, do 20 w. długie, od 250 do 500 saż. szerokie, dno ma grzęskie, w niektórych tylko miejscach dostępne dla pieszych. Z powodu odległości powiatu od rzek spławnych, przechowało się

Taraszcza