król. Po jego śmierci żona Zofia v. Koenigseck, luteranka, wyszła za Ottona Medona, podkom. parnawskiego i dworzanina król. Później są dzierżawcami Melchior Weiher, pod koniec XVII w. woj. Kos, 1713 r. wdowa po nim Maryanna, a między r. 1729 1762 Kczewscy. Od r. 1734. w skład dóbr wchodziły Sz. , Jankowice, Blonowo i Wydrzno. Dobra te wziął w dzierżawę v. Stain na lat 40, r. 1762 zaś generał Franciszek Gruszczyński, za którego przyłączono do dóbr sołectwo w Szonowie. R, 1774 nadał Fryderyk W. dobra te Gruszczyńskiemu na własność. Sz. sam obejmował wówczas 27 wł. chełm. , młyn, wiatrak, karczmę, dwa jeziora, murowany dom mieszkalny, zabudowania gospodarskie browar i gorzelnię. 2. Sz. Plebanka niem. Frobstei Schoenwalde, tamże; 119 ha 99 roli or. , 16 łąk; 1885 r. 5 dm. , 10 dym. , 50 mk. kat. , kościół murowany p. w. Narodz. N. M. Panny, patronatu bisk. i rządowego koleją miesięcy. Zbudował go r. 1590 dziedzic wsi Samuel Łaski, w formie krzyża. Konsekrował bisk. chełm. Gębicki 1601 1610. Przy kościele istnieje szpital dla 2 ubogich, bractwo różańcowe od r. 1769 i trzeźwości. W skład parafii dek. łasiński wchodzą Sz. dobra ryc. i Plebanka, Szynwałdzik, Zawda Wola, Strzelce, Koerberrode, Jankowice, Mundshof, Wydrzno, Bożepole, Nogat, Butowo, Trumieje, Ludwigsdorf, W. Pławty, Biskupiczki, Otłów i Otłówek, Rozajny W. i M. , Dolne i Górne Czarne, Nowa Wioska, Wilkowo, Pawłowo, Krzykosy, Galinowo, Borek, Klostersee, Zebrdowo, Trumiejki, Neusass i Kloetzen. R. 1867 było 1264 dusz; 1890 r. 1163. R. 1330 podarował w. mistrz Werner v. Orselen benedyktynkom w Toruniu kościół par. w Sz. , należącym wówczas do dyec. pomezańskiej, tudzież włóki plebańskie, z prawem patronatu i kaplicą N. M. P. z dochodami. Zakonnice założyły tu jeszcze w XIV w. nowy klasztor, a gdy w r. 1391 klasztor toruński u św. Krzyża zgorzał, przeniesiono znaczną część siostr do Sz. Niedaleko kaplicy na wzgórzu, przy miejscu gdzie dawniej stał zamek, pobudowano niewielki folwark, na którym śród zabudowań umieszczono klasztor. Był on murowany; naokoło 2 wielkich sal ciągnęły się małe cele. Ponieważ kaplica była nieco odległa od dworu, dlatego pobudowano ganek sklepiony do kaplicy. Zaraz przy klasztorze był ogród. W dole pod klasztorem stał nad rzeczką młyn, a we wsi wiatrak. W Czernicińskiem jeziorze miały siostry wolną rybitwę, oprócz tego posiadały trzy stawy i trzy sadzawki. Do folw. należało 12 włók roli, a 6 włók miały siostry na probostwie, nadto drugi folw. za wsią, który dawniej zwał się Lemanki dziś Szynwałdzik. Także i bór trzywłókowy, pospolicie Mniskim zwany. Gdy podczas wojny 13letniej 1454 1466 kościół zniszczał, odprawiało się nabożeństwo parafialne w kaplicy klasztornej. Z rozszerzeniem się reformacyi klasztor w Toruniu podupadł a więc i tutejszy zczasem dla braku zakonnic opustoszał, a dobra zostały utracone. Folw. szynwałdzki stał się dzierżawą królewską, a fol. Lemanki zabrali tenutaryusze. Bór trzy włóki odłączył dla siebie Jan Kospot Pawłowski. Klasztor legł w gruzach. Prawo patronatu nad kościołem wykonywali dzierżawcy. Skoro zaś klasztor toruński na nowo się podniósł, starały się zakonnice odzyskać utracone dobra szynwałdzkie. Ksieni Dulska wytoczyła procesówczesnemu dzierżawcy Łaskiemu i otrzymała r. 1609 korzystny dekret. Tymczasem dokumenty z przywilejem oryginalnym, zabrane do Wilna przez prokuratora Jana Hortensiusa, uległy spaleniu, trzeba było więc wyrabiać potwierdzenie zgorzałogo przywileju, co po wielu przeszkodach uzyskano 1617 r. Zaczem wydany został pozew dzierżawcy dóbr Medonowi, który znajdował się wtedy w Moskwie z królewiczem Władysławem. Dopiero r. 1623, po zapadłym wyroku w Piotrkowie, zesłana była do Sz. komisya dla ode, brania dóbr. Składali ją Adam Gołańczyk, woźny, i dwóch z szlachty Szymon Choiński i Jakub Misiński. Dekret sądu nakazywał odebrać kościół zbudowany, gdzie przedtem była kaplica N. M. P. , plac, gdzie przedtem stał kościół, a teraz jeszcze resztki murów się znajdują; 6 włók roli plebańskiej, dwór, gdzie przedtem mieścił się konwent, wszelkie budynki i ogród, księży dom; 12 włók roli do kaplicy zapisanych; młyn wodny i wiatrak; jezioro, 3 stawy i 3 sadzawki rybne, borek, zwany Mniski, i wś Szynwałdek czyli Lemanki. Z tych dóbr tylko cmentarz paraf, 6 włók pleb. roli i kościoł zdołali odebrać. Do reszty posiadłości nie zostali dopuszczeni pod pozorem, że to jest własność spadkobierców pani Medonowej brata jej Henryka von Koenigseck, ststy leckiego, i dzieci po siostrze, która była za Dyonizym v. Olsen Zeleśnickim, ststą szczycieńskim. Ponieważ ci sukcesorowie obłożeni banicyą, nie mogli dowieść prawa swego w sporze, którzy mieli z Medonem o spadek po żonie jego, uczynili r. 1623 ugodę z ksienią toruńską, podług której okupili się z banicyi 400 złotymi i pozwolili siostrom połowę Szynwałdku skupić, po 300 zł. za włókę. Wojny szwedzkie przerwały te układy. Jedynym owocem procesu było odzyskanie patronatu nad kościołem ob. Klaszt. żeńskie p. kś. Fankidejskiego, str. 173 178. 3. Sz. , r. 1686 Szenwałd, niem. Schoenwalde, wś kość. na Kaszubach, pow.

Szynwałd