płn. ze Strzyszowem. Granicą wschodnią i zachodnią ciągną się wzgórza, tworzące działy wodne potoków spływających do Wisłoki i Biały. Dolina ta opada ku płn. z 281 na 230 mt. npm. Wieś ma 317 dm. , 1801 mk. 1759 rz. kat. i 42 izr. . Do Sz. należą osady Na Kątach od Pogórskiej Woli, Na Polach od Trzemeśny i Na Polach pod Świnią górą. Pos. wiek. Eustachego ks. Sanguszki wynosi 336 mr. roli, 18 mr. łąk, 16 mr. past. , ogółem 370 mr. ; pos. mn. ma 2461 mr. roli, 297 łąk, 467 past. i 344 mr. lasu. Według Szemat. dyecezyi tarnowskiej z r. 1880 założył parafią i zbudował tutejszy kościół Jakusz Ocieski 1323 r. Wiadomość tę ma zawierać rękopism biblioteki jagiellońskiej w Krakowie. Długosz Lib. Ben. nie wymienia ani wsi ani parafii. W reg. pob. kwarty z woj. sandomierskiego, pow. pilzneńskiego z r. 1508 znajdujemy Amora Tarnowskiego dziedzicem wsi Szynwald Pawiń. , Małop. , 466. W 1536 ibid. , 550 istnieje parafia Schinwald, Taksatorowie o wsi podają villa ad Tharnow pertinens. In qua sunt kmethones 54 in 34 laneis residentes, solventes in summa maro. 17, avene metretas 34s galli, ova etc. , taberne 2, solventes marc. 6, molendina 2 parva extimata ad maro. 2, hortulani 3, pisoine 2 in borra, predium parvum. W 1581 Sz. , wś ks. Ostrogskiego, miał 46 kmieci na 46 łan. , 3 zagr. , 9 chałupn. , 27 komorników z bydłem, 23 komorn. , bez bydła, 5 rzemieśln. . 4 kijaczy i dudę. Dzisiaj ma szkołę ludową, Graniczy na zach. z Trzemeśną i Łękawicą, na wschód z Łękami GórMac. nemi, Szynwald 1. niem. Gross Schoenwalde, dok. Schonewald, Schoenwaldt, dobra ryc, pow. grudziądzki, agent. poczt. w miejscu, st. kol. Łasin o 7 klm. , par. kat. Szynwałd Plebanka. Z fol. Strzelcami Heinrichsfelde ma 1126 ha 855 roli or. , 39 łąk, 72 lasu; 1885 r. 20 dm. , 68 dym. , 267 mk. kat, 123 ew. , razem 390 mk. , z których na fol. Strzelce 7 dm. , 48 mk. Szkoła kat. 1887 r. 120 dzieci, wiatrak, owczarnia, mleczarnia. Agentura poczt. otworzona w r. 1891 Na wschodnim brzegu jez. Nogatu znajduje się okop starożytny, który od zach. i płd. otoczony jest wodą. Dawniej sięgał on aż do brzegu rzeki Jardęgi. W stronę jeziora wznosi się ten okop na 20 stóp w górę. Każda strona jest około 80 kroków długa. Cały okop jest jeszcze dosyć dobrze zachowany i zaroślami pokryty. Znaleziono w nim różne stare zabytki ob. Behla Die vorgesch. Rundwaelle, str. 192. Sz. jest starą osadą; leżąc na krańcu chełmińskiej ziemi ku Pomezanii wiole cierpiał od Prusaków. Na wzgórzu przy wsi nad rzeczką stał stary gród. Jezioro, przy którem wieś jest położona, zowie się w dok. Czernicin, co zapewne stanowiło pierwotną polską nazwę osady Krzyżacy przezwali ją Schoenwalde od pobliskich lasów. R. 1302 nadaje mistrz ziemski Helwig V. Goltbach Janowi, filio Bartholdi dicto de Ochowicz, 70 włók w Sz. celem lokacyi wsi na prawie chełm. Proboszcz miał mieć 6 wolnych włók, sołtys 7, reszta miała być wydzielona osadnikom na prawie chełm. ; każdy z nich płacić miał od włóki pół grzyw. i po 1 kor. pszenicy i tyleż żyta, od każdego radła zaś po 1 kor. pszenicy. Sołtys miał trzeci grosz kar sąd. , małą rybitwę w jez. Czernicińskiem i połowę dochodów od karczmy, z rzeźnickich i piekarskich jatek, drugą połowę brał komtur rogoziński. Nadto mieszkańcy mieli pobudować młyn supra fluente aqua sub vallo quondam castri. Pozostawia się im także do woli nowy gród postawić, dokądby się wrazie potrzeby schronić mogli, co jednak nie nastąpiło. R. 1336 dodaje w. mistrz Dyteryk v. Altenburg 3 włóki lasu do użytku za opłatą czynszu. Stary kościół par. znajdował się dawniej w pośrodku wsi. Oprócz tego istniała tu kaplica N. M. Panny przy końcu wioski od jeziora i miała swe uposażenie. Akta stare wspominają o odpustach przy tej kaplicy. W wojnie z Krzyżakami ponieśli mieszkańcy szkody na 2800 grzyw. , trzech ludzi zabito, jak wykazują księgi szkodowe z r. 1414. R. 1429 nadaje w. mistrz Paweł v. Russdorf 2 puste włóki we wsi Mikołajowi ze Szynwałdu, wolne od tłoki, za opłatą 3 wiardunków czynszu od włóki. R. 1435 obejmuje Sz. 73 włók, z których sołtys posiada 7, prob. 6 wolnych, Hermann 10, zaś 14 włók było pustych, reszta płaciła czynsz, tak samo 1 jatka piekarska i karczma. W r. 1440 w. m. Paweł v. Russdorf nadaje wiernemu karczmarzowi Janowi ze Zawdy za jego usługi 6 w i 3 mr. w Sz. . za opłatą 3 wiardunków czynszu od włóki i 16 fen. od mr. Oprócz tego miał od karczmy przy kaplicy N. M. P. co rok płacić 3 grzyw, do zamku rogozińskiego i pół grzyw. sołtysowi tak długo, aż druga karczma pobudowana zostanie. Od tłoki, dawania kur i czynszu leśnego miał z tych 5 włók być wolny. R. 1442 było już tylko 7 włók pustych, ale reszta czynszowych nic nie płaciła wtedy, ponieważ grad zniszczył zasiewy. W 13letniej wojnie 1454 66 została cała wieś zburzona z kościołem i kaplicą, W 1590 r. dziedzic Samuel Łaski odbudował kaplicę N. M. P. wraz z 2 kaplicami. Odtąd służy ona jako kościół par. Wieś, po wojnie pusta, przypadła teraz na własność królom, którzy ją w dzierżawę wydawali. Tenutaryuszami byli tu około połowy XVI w. Jan Kostka, podkom. chełm. , 1567 r. woj. brzeski Jan Słuzybra, pod koniec stulecia Samuel Łaski, sekretarz

Szynwałd

Szynwald