1750 dwie służby w Sz. należały do starostwa Rzeczki. Szydłowicze al. Szyłowiczy 1. wś włośc, pow. oszmiański, w 2 okr. pol. , gm. Krowo o 7 w. , okr. wiejski Sakowicze, o 36 w. od Oszmiany, 8 dm. , 60 mk. prawosł. i 13 kat. w 1865 r. 23 dusz rewiz. . 2. Sz. , sioło i dobra nad Szczarą, pow. słonimski, w 5 okr. pol, gm. Szydłowicze, o 8 w. od Słonima, 20 w. od Bytenia okr. pol. a 145 w. od Grodna, ma 80 dm. , cerkiew, zarząd gminy włośc. Par. praw. , dekanatu błahoczynia Słonimskiego, 3223 wiernych. 3. Sz. , sioło, pow. wołkowyski, w 4 okr. pol. , gm. Szydłowicze, o 20 w. od Wołkowyska a 68 w. od Grodna. Posiada kośc. par. drewniany, p. w. św. Trójcy, z drzewa wzniesiony w 1600 r. przez kasztelana Krzysztofa Wolskiego, a odnowiony w 1807 r. przez miejscowego plebana ks. Fran. Cybulskiego. Par. kat. , dek. wołkowyskiego, 4048 wiernych. Księgi metryczne zaczynają się od 1620 r. Powierzchnia w; parafii nierówna, łąki, krzaki, grunta rozmaite, zraszają rzki Naumka i Olszanka. 4. Sz. , folw. , tamże, o 16 w. od Wołkowyska. J. Krz. Szydłowiec, miasto, w pow. koneckim, nad rzką Korsseniówką dopł. Radomki, o 28 w. na Wsch. płn. od Końskich, o 28 w. na płd. zach. od Radomia, o 7 w. na zach. płd. od Jastrzębia, przy szosie z Radomia do Kielc, śród lesistej wyżyny, nieurodzajnej lecz bogatej w rudę żelazną i pokłady piaskowca, posiada 330 dm. 171 mur. , 5801 mk. , kościół par. mur. , dom przytułku dla starców i kalek, szkołę początkową, magistrat, urząd gm. , urz. poczt. , fabrykę narzędzi rolniczych. Ludność trudni się dobywaniem kamienia piaskowiec biały drobno ziarnisty, z którego wyrabia osełki, ławki, stoły i t. p. Do miasta należą przedmieścia Książek i Wymysłów. W 1827 r. było 277 dm. , 2890 mk. ; 1858 r. 320 dm. , 4039 mk. przeważnie żydzi. Sz. należy do całej grupy osad możnowladzczych, otaczających pasmo łysogórskie. Śród obszarów leśnych, porozdawanych przez panujących różnym dostojnikom, powstają w XV i XVI w. liczne osady, ogniska żywej pracy przemysłowej i życia umysłowego. Kiedy Sz. otrzymał prawo miejskie i kiedy przeszedł na własność Odrowążów mających jedno ze swych gniazd w poblizkim Białaczowie, nie wiadomo. Jeszcze w r. 1568 przedmieście szydłowieckie Podzamcze, wieś należy do dóbr ststwa radomskiego, widocznie i miasto powstało na obszarze należącym pierwotnie do tegoż starostwa. Za Kazimierza Jagiellończyka dwaj Odrowąże ze Szydłowca zajmuja stanowiska na dworze królewskim jeden z nich Stanisław, kaszt. żarnowski, potem radomski, jest marszałkiem dworu i ochmistrzem dzieci królewskich, drugi Mikołaj burgrabią zamku krakowskiego. Oni to otrzymali w r. 1470 od króla Kazimierza Jagiellończyka przywilej przenoszący miasto Sz. i wsi Sz. , Szydłowiecką Wolę al Korzeń, Dynów, Prandocin, Grabowę i Grabowską Wolę z prawa polskiego na niemieckie. Wedle tradycyi początek miastu mieli dać dwaj bracia Sławko i Jakub w 1427 r. Rozwój pomyślny osady wiąże się z szybkiem wyniesieniem i krótkotrwałą świetnością rodu, mającego w niej swe gniazdo. Stanisław, kasztelan radomski f 1493, z dwu żon zostawił 20 dzieci. Miał on 9 sióstr, które wszystkie powydawał za mąż. Z synów jego Jakub, podskarbi kor. i kaszt. sandomierski, zabiegły w zbieraniu majątku i oszczędny, umiera r. 1509; Piotr, krajczy kor. , ststa gostyński i inowrocławski, w łaskach u Jana Olbrachta 1501; Paweł, kustosz. krak. , proboszcz pozn. , kanclerz królewicza Zygmunta, gdy ten zarządzał Szląskiem 1506. Najgłośniejszymi stali się Krzysztof, kanclerz w. kor. , kaszt. krak. 1467 1532, i Mikołaj, podskarbi w. kor. , kaszt. sandom. 1532. Na nich wygasła rodzina ta w linii męzkiej. Z córek Krzysztofa jedna wyszła za Mikołaja Radziwiłła, druga za Jana, ks. oleśnickiego i ziębickiego. Wychowani razem z synami Kazimierza Jagiellończyka, posiadali zaufanie i wpływ wielki na swych towarzyszów, gdy ci zasiędą z kolei na tronie. Wpływu swego i władzy użyje Krzysztof na podniesienie świetności swego rodu, przez gromadzenie różnemi sposobami wielkich dostatków, zwiększanie posiadłości i uświetnianie siedzib wspaniałemi zamkami, kościołami, pomnikami. Ambitne marzenia nie ziściły się; świetne siedziby i wielkie mienie przeszły w obce ręce. Pamiątką możnowładczej fantazyi pozostały tylko wspaniałe grobowce w kościele szydłowieckim i rękopiśmienna genealogia tej rodziny, illustrowana pieknemi portretami, wykonana w r. 1531 przechowana w zbiorach Działyńskiego w Kórniku i ogłoszona drukiem r. 1848 w Paryżu. Po śmierci Szydłowieckich przeszedł Sz. drogą spadku do Radziwiłłów, którzy się pisali hrabiami na Sz. W r. 1578 Stefan Batory potwierdza na prośbę Mikołaja Radziwiłła wszystkie dotychczasowe przywileje miasta. W 1591 r. Mikołaj Radziwiłł, woj. trocki, zatwierdzając w Nieświeżu prawa miasta, postanowia, iż na Trzy Króle wybierać będzie dwóch radnych a mieszczanie od siebie dwóch i ci czterej mają wymierzać sprawiedliwość i kary pieniężne pobierać na swój dochód. W akcie tym naznacza dalej granice gruntów miejskich, nadaje pastwisko, wręb w lesie na budowle i zbieranie leżącego na opał, oznacza czynsze z domów, placów,

Szydłowiec

Szydłowicze

Szydłowiec