i Władysław, czeski. Wojska polskie przeszły Odrę i dążyły pod Wrocław. Pod wsią Muchoborem zawarto rozejm. Następnie Władysław, jako król czeski, nadał bratu swemu Janowi Olbrachtowi księstwa głogowskie i opawskie, pod warunkiem zwrotu z chwilą objęcia korony polskiej. Jednakże Olbracht po uzyskaniu tronu, zatrzymał jeszcze oba księstwa do r. 1496, w którym Władysław nadał je prawem lennem drugiemu bratu Zygmuntowi r. 1501, który ustąpił z nich po objęciu korony. Zarządzał on całym Szląskiem od 1504 do 1506 r. W r. 1526 przechodzi Sz. pod panowanie austryackie. W miarę wymierania domów książęcych w licznych drobnych dzielnicach, przechodzą one na własność korony. Cesarze, potrzebując pieniędzy, zastawiają i sprzedają te księstwa szlachcie i książętom niemieckim i tą drogą wytwarza się tam wielka własność niemiecka, utrzymująca się dotąd. Do zniemczenia Sz. przyczynia się wielce reformacya, szybko szerząca się tu, zwłaszcza po miastach w zachodniej części obszaru. Już w XV w. dłuższy pobyt Hussytów zostawił niewątpliwie trwałe ślady w pojęciach. Demoralizacya duchowieństwa wyższego, jego sympatye dla ruchu reformatorskiego, zwłaszcza za rządów Jana V Turzy, bisk. wrocławskiego, potomka bogatej rodziny mieszczańskiej w Krakowie i na Węgrzech osiadłej, wreszcie żywe poparcie nowych pojęć na dworach zniemczonych książąt, wszystko to toruje drogę protestantyzmowi. Luter i Melanchton wysławiają w swych listach Turzę. Magistrat wrocławski oświadcza się za nauką Lutra; od r. 1523 usuwa stopniowo księży katolickich i oddaje kościoły kaznodziejom luterańskim. Następuje dalej zamykanie klasztorów i zabieranie dóbr duchownych przez magistraty i książąt. Opór biskupa Jakóba Salza 1520 1539 jest bezskuteczny, bo ni duchowieństwo, ni książęta nie popierają go w tych usiłowaniach. Opat augustyanów w Żeganiu Sagan sam wprowadza naukę Lutra do klasztoru. Gdy książę lignioki Fryderyk II polecił duchowieństwu by nauczało według nauki Lutra, to w dzielnicach Brzegu, Olawy, Strzelna i Nieraczyna znalazło się trzech księży, którzy przenieśli wygnanie nad odstępstwo. W czasie wojny 30letniej 1618 1648 Sz. był przez długi czas widownią bojów między Szwedami a wojskami cesarskiemi. Większa część miast przechodzi oblężenia, szturmy, ulega rabunkom. Klęskom wojennym towarzyszy zubożęnie i wyludnienie emigracya protestancka, głód i morowa zaraza. W czasie wojny 30letniej i po jej ukończeniu występuje reakcya katolicka. Duchowieństwo poparte przez rząd cesarski, odbiera bez trudności zubożałemu mieszczaństwu protestanckiemu pozabierane kościoły i przywraca w nich obrządek katolicki. W czasie wojny 30letniej Władysław IV zamyślał o przywróceniu wpływu polskiego na Sz. i chciał wystąpić w roli protektora protestantów prześladowanych, pisał nawet list do Ferdynanda II w r. 1635. Wygnańcy szląscy poosiedlali się w pogranicznych miastach Wielkopolski. W 1645 r. Ferdynand III zastawia za 700, 000 czerw. zł. Władysławowi IV księstwa opolskie i raciborskie, z warunkiem by rządy sprawiał nie król tylko jeden z braci. Spełniał tę funkcyę naprzód Kazimierz a następnie Karol Ferdynand, bisk. wrocławski. Jan Kazimierz objąwszy te księstwa, ustąpił je r. 1657 żonie Maryi Ludwice, od której wykupił takowe cesarz r. 1666. Gdy w r. 1654 Jan Kazimierz zmuszony był opuścić Polskę, szukał przytułku w Raciborzu. W r. 1675 zmarł ostatni z Piastów szląskich Jerzy Wilhelm, ks. lignicko wrocławskobrzeski. W dwa miesiące po śmierci cesarza Karola III 20 paźdz. 1740 r. król pruski Fryderyk II zajmuje Sz. swemi wojskami i wyprawiwszy poselstwo do Maryi Teresy, ofiaruje swe usługi i pomoc, wzamian za zrzeczenie się Sz. Wynikła ztąd wojna, rozpoczęta z wiosną 1741 r. , przerwaną została układem zawartym we Wrocławiu 11 czerwca 1742 r. a podpisanym w Berlinie 26 lipca t. r. Marya Teresa ustępowała królowi pruskiemu cały dolny Szląsk i większą część górnego z hrabstwem kładzkiem; Austrya zatrzymywała ks. cieszyńskie, góry szląskie za rzeczką Opą i część morawską górnego Sz. Pomimo wznowienia wojny Austrya nie odzyskała już utraconej prowincyi. Rząd pruski otoczył troskliwą opieką protestantyzm i popierał gorliwie giermanizacyę zajętej prowincyi. Rozpoczęła się budowa nowych kościołów protestanckich i szkół. W 1807 r. rząd pruski zniósł zależność wieśniaków od panów i związane z tem ciężary i robocizny. W 1810 r. rząd poznosił klasztory katolickie, zabrał ich dobra, tudzież uposażenia w ziemi kościołów. Majątki te, przeszedłszy następnie w ręce niemieckich nabywców, wzmogły średnią własność ziemską niemiecką. Rozwój przemysłu górniczego w górnym Sz. przyczynił się do giermanizacyi tych okolic, ściągając licznych przemysłowców i kupców niemieckich. Polska większa i średnia własność, słabo reprezentowana, znika szybko nadzwyczaj. Niemczenie miast, skutkiem napływu świeżej ludności niemieckiej, dokonywa się z wielką łatwością. Pozostał tylko lud wiejski zachowujący swą polskość pod osłoną katolicyzmu. Z łona ludu tego wychodzą pisarze przeważnie nauczyciele wiejscy i księża, podtrzymujący uczucia

Szląsk