łuski. Z wymienionych miejscowości 4 posiadają ludność czysto szlachecką, 8 mieszaną, inne czysto włościańską. Szczuczyński powiat gub. łomżyńskiej utworzony został w r. 1867 z połowy płd. dawnego pow. augustowskiego. Zajmuj on północną część gubernii. Obszar powiatu, wynoszący 26, 64 mil kwadr. , zajmuje stoki wyżyny pojezierza. Od zach. i płn. zach. przytyka do pow. jańsborskiego i łeckiego w Prusach wschodnich, od płn. graniczy z pow. augustowskim, od wschodu z częścią augustowskiego i pow. białostockim, od płd. z kolneńskim. Powierzchnia pochyla się w kierunku od płn. zach. ku wsch. płd. , a w części północnej od płn. ku płd. Wznieś, części płnzach. sięga 600 st. n. p. m. Obniżenie poziomu jest bardzo nieznaczne, ztąd leniwy bieg rzek, rozlewających się szeroko i tworzących podmokłe bagniste doliny. Wody pojezierza pruskiego spływają na obszarze powiatu rzekami Łykiem i Wissą do Biebrzy, która na przestrzeni kilkunastu wiorst tworzy płd. wsch. granicę powiatu. Cała płn. wschodnia połowa powiatu przedstawia rozległy obszar błot, będących wielkiem zlewiskiem wód spływających z wyżyny jeziornej, otaczającej wielkiem półkolem tę kotlinę, nie dochodzącą prawdopodobnie 400 st. wznies, brak cyfr wznies, na mapie sztab. . Między Sztabinem a Goniądzem Biebrza przyjmuje z obu brzegów liczne dopływy. Obszar bagien i bagnistych lasów sięga pod Rajprod i Grajewo. Nieliczne wioski, często o kilka mil oddalone, oddzielone błotami i lasami, wznoszą się jak wysepki śród tego leśnobłotnego obszaru. Wody jezior Rajgrodzkich uprowadza do Łyku z lew. . brzegu Jegrznia, uchodząca na płd. od wsi Ciszewo na płn. od Kapic, pod os. lesnę Dębowiec. Łyk zaś, prowadzący wody jezior pruskich, przerzyna powiat w kierunku od płn. zach. ku płd. wsch. i płynąc szeroką błotnistą doliną, bez wyraźnych krawędzi, uchodzi do Biebrzy z lew. brzegu, powyżej Goniądza, na płn. od wsi Klewianki, Wissa bierze początek w pow. jańaborskim, wchodzi pod Rakowem na obszar pow. szczuczyńskiego, podąża na Szczuczyn, Wąsosz, poniżej Karwowa przyjmuje strugę z pod Radziłowa i o 3 wiorsty poniżej wsi ŁojeAwisy uchodzi śród błotnistej równiny do Biebrzy z lew. brzegu, W północnej części powiatu znajduje się jezioro Rajgrodzkie, wchodzące tu z Prus i w stronie wschod, od Rajgrodu jez. Dręctwo. Wody ich uprowadza Jegrznia. Płd. zach. część powiatu, przedstawiająca obszar pagórkowaty, piaszczysty, wyżej wzniesiony, jest gęściej znacznie zaludniona. Przy ogólnym obszarze około 250, 000 mr. , połowa tylko stanowi ziemię użytkową. Opłaty gminne pobierane są od 126, 821 mr. Lasy rządowe stanowią leśnictwo Rajgrodzkie, mające 27, 214 mr. Prywatnych lasów obszar nieznany. Większych posiadłości wyżej 200 mr. jest 49, wsi włośc. 255. Rządowe donacye zajmują 3250 mr. Co do gęstości zaludnienia, to zajmuje powiat czwarte miejsce od końca w szeregu powiatów królestwa. Ma on przy obszarze 1288, 8 w. kwadr. al 1466, 7 klm. 60, 309 mk. , czyli 46, 8 na 1 w. a 4M na 1 klm. Gorzej zaludnionemi są konstantynowski 38, 8 na 1 klm. , włodawski 38, , 4, sejneński 36, 9 i augustowski 36, 3. Śród ludności miejskiej żydzi stanowią 81 nieobecni zapisani do ksiąg stałej ludności 25, 6; śród ludności gmin wiejskich żydzi tworzą 16, 9 a nieobecności 5, 4 Katolicy stanowią 82, 5. Ludność niestała wynosi 5, 8 obcy poddani 5, 8 Ludność polska, mazurska. Pomimo że kolej brzeskograjew ska stacya w Grajewie przerzyna środek powiatu od płd. wsch. ku płn. zach. a szosa warszawskokowieńska idzie przez całą długość od płd. ku płn. wsch. na Szczuczyn, Grajewo, Rajgród, przemysł fabryczny i handel wewnątrzny nie mają warunków rozwoju. Prócz gorzelni istnieją tylko drobne zakłady fabryczne. Przemysł i handel miejski zostają w ręku żydów. W zakłady naukowe powiat nie obfituje. Prócz szkoły początk. 2klas. w Szczuczynie, jest w powiecie 14 szkół początk, w osadach Bełda, Białaszewo, Grabowo, Grajewo, Lachowo, Niedźwiadna, Radziłów, Rajgród, Ruda, Słucz, Szczuczyn, Tajno, Wąsosz, Woźna Wieś. Pod względem kościelnym powiat tworzy dekanat t. n. dyecezyi sejneńskiej, obejmujący 11 parafii Białaszewo, Grabowo, Grajewo, Lachowo, Niedźwiadna, Radziłów, Rajgród, Rydzewo, Słucz, Wąsosz i Szczuczyn. Pod względem sądowym dzieli się powiat na I okrąg sądu pokoju w Szczuczynie i trzy okręgi sądów gmin. Szczuczyn, Grajewo i Rajgród. Pod względem administracyjnym dzieli się na 9 gmin Bełda, Białaszewo, Bogusze, Grabowo, Pruska, Ruda, Radziłów, Szczuczyn, Wąsosz i jedno miasto Szczuczyn. Br. Ch. Szczuczyn 1 zwany Litewskim, mko nad Szczuczynką, pow. lidzki, w 3 okr. pol, gm. i okr. wiejski Sz. pod 53 86 płn, szer. a 42 25 wsch. dłg. , przy dr. poczt, z Wilna do Grodna, odl o 49 w. na płd. zach. od Lidy a 137 w. od Wilna. Ma 123 dm. , 1088 mk. 1866 r. , cerkiew par. mur. , kość. kat. , dom modlitwy żyd. , szkoła par. w 1885 r. 78 chłop. i 6 dziew. , zarząd okr. polic. stanu i gminy, apteka, st. poczt. , targi co niedziela, jarmarki 15 sierpnia i 16 października. Kościół kat. p. w. Jezusa Chr. , z muru wzniesiony w 1829 r. przez ks. Druckiego Lubeckie

Szczuczyn

Szczu