Przywóz drogą wodną wynosił 1875 r. 13, 755, 829 ctn. , koleją 6884990 ctn. , razem 20640819 ctn. ; r. 1876 wodą 14359898 ctn. , koleją 7056648, razem 21416546 ctn. Wywóz drogą wodną wynosił 1875 r. 6287978 ctn. , koleją 8765520 ctn. , razem 15053498 ctn. ; r. 1876 wodą 6400093 ctn. , koleją 8925656, razem 15325749. Głównemi artykułami dowozu są towary kolonialne, surowiec, węgle kamienne, śledzie, nafta, wina. Główne artykuły wywozu stanowią zboże; spirytus, drzewo i olej. R. 1876 liczono tu 1082 firm handlowych wpisanych do rejestru; r. 1874 było 200 składów towarów kolonialnych, 134 handli zbożowych, 82 handli drzewa i węgla kamiennego, 37 spirytusu, 62 wina, 140 towarzystw i agentur dla zabezpieczenia, 14 księgarni. Zakładów przemysłowych na większą skalę było w 1874 r. 149, zatrudniających 9223 robotn. ; surowego materyału przerobiono 6207970 ctn. Znajdują się tu fabryki machin i warsztaty okrętowe, gisernie żelazne, fabryki cementu, młyny parowe i tartaki, fabryki chemikaliów, gorzelnie, 14 browarów, cukrownie, fabryki cykoryi, mydła, skór, tytuniu, sukna, kapeluszy, pończoch, kartonów, likierów, nici i wstążek, płótna żaglowego itp. Największemi fabrykami są Vulkan 1876 r. 2405 robot. i Szczecińskie akcyjne towarzystwo dla budowli machin i okrętów około 350 robot. . Państwowy bank główny miał 1876 r. obrotu 634, 877, 500 mrk. Konsulaty utrzymuje tu Anglia, Austrya, Belgia, Brazylia, Dania, Francya, Hiszpania, Hollandya, Portugalia, Rossya, San Salvador, Szwecya i Norwegia, Stany Zjednoczone półn. Ameryki. Dwa razy w tygodniu odchodzi parowiec do Kopenhagi, raz w tydzień do Goeteborg w Szwecyi. Między gmachami publicznemi zasługują na uwagę zamek królewski, 1575 r. zbudowany, dawniej rezydencya książąt pomorskich, dziś pałac regencyjny, o którym stary kronikarz Jansson pisze tanta arte et sumptu extructum, ut ne Italicia quidem praestantissimis cedat. Jestto gmach obszerny, ale brak mu symetryi. Z nim łączy się kościół św. Ottona, apostoła Pomorza, zawierający groby książąt pomorskich. R. 1666 przebywał w zamku tutejszym przez kilka miesięcy zdetronizowany elektor heski. Kościół św. Jakuba pochodzi z XIII w. Kościół św. Piotra i Pawła, najstarszy w całej Pomeranii, został r. 1124 zbudowany i roku 1816 odnowiony. Najpiękniejszą świątynią był kościół Maryi Panny, z wieżą 108 mt. wysoką, który zburzył piorun tak, że cały musiał być rozebrany. Z innych budowli zasługują na wzmiankę poczta, teatr, giełda z czasów hanzeatyckich, brama berlińska i królewska, gmach prowincyonalny z biblioteką, ratusz nowy i stary z r. 1245; tu przechowują się wszystkie monety i medale rossyjskie, które miasto dostaje dlatego, że w Sz. urodziła się 9 maja 1729 r. cesarzowa Katarzyna II. Na placu królewskim, najpiękniejszym w całem mieście, stoi posąg Fryderyka Wielkiego z bronzu a przed nowym teatrem marmurowa statua Fryderyka Wilhelma III. Z zakładów naukowych ważniejsze są gimnazyum królewskie i miejskie, szkoła realna I i II klasy, prowincyonalna szkoła dla przemysłowców i seminaryum nauczycielskie. Oprócz tego Sz. jest siedzibą naczelnego prezesa prowincyi pomerańskiej, głównego dowodzącego II korpusem, generalnego towarzystwa kredytowego dla Pomeranii, regencyi, sądu apellacyjnego, urzędu poczt. i telegr. I klasy, dyrekcyi policyi, głó0 wnego urzędu pobor. i wielu innych władz i urzędów. Historya. Początki Sz. sięgają dalekiej przeszłości. Założony został przez Słowian; nazwa oznaczać ma colluvies aquarum ob. Die Bedeutung der Pommerschen Staedtenamen Ton Th. Schmidt, w programie z r. 1865. R. 1121 w lutym dotarł Bolesław Krzywousty po lodach aż do Szczecina, gdzie śród bagien, w miejscu niedobytem, siedział najznakomitszy z przywódzców pomorskich, Warcisław, podobno syn Swatybora. Zagrożony w ostatnim przytułku, musiał przyjąć chrzest i uznać się hołdownikiem ob. Dzieje narodu pols. , Morawskiego, I, str. 90. Kiedy bisk. bamborski Otto r. 1124 za staraniem Bolesława głosił na Pomorzu chrześciaństwo, oświadczyli mieszkańcy Julina, że pójdą w tej ważnej sprawie za przykładem Szczecina Hanc enim civitatem, mówi Anonymus str. 672, antiquissimam et nobilissimam dicebant in terra Pomeranorum matremque civitatum. Szczecinianie oświadczyli, że wyprawią wprzód posłów do Bolesława, którzy mu mieli oświadczyć, że gotowi są przyjąć chrzest, jeżeli im zapewni pokój stały i dań zmniejszy. Król polski oświadczył, że przestanie na daninie rocznej 800 grzyw. srebra na całe Pomorza i na obowiązku dostarczania dziesiątego mieszkańca z rynsztunkiem i płacą do służby wojennej, zaręczając za to opiekę wszystkim. Zniszczył tedy Otton i jego towarzysze 4 drewniane gontyny, przy czem im w końcu pomagali sami mieszczanie. Runął także sławny posąg Trygława, którego potrójną głowę biskup posłał w pobożnym darze papieżowi tamże, str. 92; por. Gesch, von Ruegen u. Pommern von Barthold, II, 50 54. R. . 1345 powołał tu ks. pomorski Barnim I kartuzów, którzy przy mieście założyli klasztor, po niem. Gottes Gnade zwany ob. Zeitsch. d. Vestpreuss. Gesch. Ver. , VI, 84. W średnich wiekach należał Sz. do

Szczecin