Podsokolnie, Podwalnie, Poniatowizna, Płaska, Sery, Sokolnie, Strękowizna, Studzieniczna, SuchaRzeczka wś, leśn. i młyn, Swo boda, Szczebra folw. , Szczebra dwie wsi, SzczebraMała, Szczeberka, Szczepki, Ślepsk, Upustek kol. i leśnicz. , Walnie, Walnie Małe, Wojciech i Żyliny. Br. Ch Szczebrachcice, niem. Seifersdorf, dobra i wś, pow. niemodliński, par. ew. Niemodlin, kat. Prądy Brande. W r. 1885 dobra miały 5 dm. , 106 mk. 15 ew. , 564 ha; wś 46 dm. , 272 mk. 11 ew. , 223 ha. Szczebrzeszyn, w dok. Scebresinum, miasto nad rz. Wieprzem z lew. brzegu, pow. zamojski, pod 50 41 szer. płn. i 40 37 dłg. wsch. , przy trakcie bitym ZawichostUściług, w nadrzecznej nizinie, zamkniętej od zachodu stromym stokiem t. z. gór szczebrzeskich, a właściwie poszarpanego głębokiemi jarami płaskowzgórza lubelskiego, dochodzącego na obszarze między Gorajem a Sz. od 1000 do 1500 st. npm. Dolina Wieprza wzn. około 700 stóp. Rzeka ta dopiero pod Krasnymstawem spławną być zaczyna. Wieprz pod Sz. ma do 7 sążni szerokości; w czasie wylewów pokrywa woda łąki na 1 2 w. szerokości. Są tu na nim dwa mosty na grobli łączącej Sz. ze wsią Brody. Sz. odległy od Zamościa na płd. zach. o 20 w. , od Janowa ordynackiego 423 4, Biłgoraja 32 1 2 Krasnegostawu 40, st. dr. żel. nadwiślańskiej w Rejowcu o 591 2, Lublina 105 i od Zwierzyńca o 12 w. Posiada kościół par. kat. mur. , kościołek mur. św. Leonarda na cmentarzu, dwie cerkwie, synagogę i dwa domy modlitwy, szpital św. Katarzyny ogólny, ze stałym lekarzem, dom schronienia, szkołę począt. 2klas. , urz. miejski, st. poczt. a od r. 1887 i tel. , notaryusza, aptekę i 38 sklepików. Z zakładów fabrycznych jest młyn wodny o 8 kamieniach, cylindrowo amerykański, z produkcyą na 27, 000 rs. , folusz i fabryka sukna czarnego i siwego dla włościan, z prod. 900 rs. rocznie. Mieszczanie zajmują się przeważnie rolnictwem, żydzi zaś handlem i faktorstwem. Szewców jest 18, kowali 8, serwetników 2, stolarzy 2, rymarz 1 i po kilku krawców, ślusarzy, tkaczy, bednarzy, garncarzy i garbarzy, produkcya których zaledwo zaspakaja miejscowe potrzeby. W malowniczem położeniu, pełne zieleni mto Sz. , składa się przeważnie z parterowych, drewnianych, w części murowanych dworków, z ogródkami, zabudowanych w rynek i tworzących kilka wazkich ulic Szkolna, Turobińska, Klasztorna, Cerkiewna, Parkowa, Zatylna i Biłgorajska, niezabrukowanych, prócz ulicy Zamojskiej, przez którą przeprowadzona szosa łącząca Sz. z Zamościem i Zwierzyńcem. Pośród rynku stoi obszerny dom piętrowy mur. , zwany Oberżą, w części którego do r. 1876 mieścił się sąd pokoju okr. zamojskiego. Z zamku, spalonego w 1583 r. , i dawnych murów miejskich pozostały tylko małoznaczne ruiny. Resztki pozostałej bramy miejskiej użyte zostały r. 1840 przy budowie nowego ratusza, a z zamku została tylko jedna baszta. Miasto otoczone było wałami. Sz. , z trzema przedmieściami Błonie, Zamojskie, ciągnące się wzdłuż Wieprza po fol. Bodaczów, i Zarzecze al. Szperówka, z fol. t. n. , od r. 1876 należy do sądu pokoju okr. I w Zamościu. Obszar miejski zajmuje 4565 mr. 236 pręt. , w tem ziemi or. 3319 mr. , łąk 588 mr. , nieuż. 104 mr. , pod budyn. 548 mr. i wody 5 mr. Dawne jurydyki Sz. są Pofranciszkańska, składa się z części dworskiej dziś własność L. Sajkiewicza, ma 109 mr. i części B włośc. 18 osad, 81 mr. . Popro boszczowska, na prawach włośc, część lit. A ma 5 os. , 30 mr. i lit. C 63 os. , 132 mr. Gleba ziemi gliniasta, na pokładzie opoki i kredy. Łąki obfite; lasu miasto nie posiada. W 1827 r. Sz. miał 499 dm. , 3233 mk. ; 1832 r. było 3453 mk. ; 1860 r. 4018 mk. 2162 rz. kat. , 1683 żyd. ; 1875 r. 4753 mk. ; 1878 r. 433 dm. 66 mur. i 4750 mk. ; 1881 r. 463 dm. 42 mur. , 5064 mk. 2667 izrael. ; 1885 r. 433 dm. 39 mur. , 5129 mk. 2381 izrael. ; 1888 r. 448 dm. 54 mur. , 5264 mk. 2398 izrael. ; 1890 r. było 5418 mk. 912 prawosł. , 2429 żyd. . Dochód kassy miejskiej wynosił w 1878 r. 2544 rs. 461 2 kop. a 1887 r. 2191 rs. Sz. należy do rzędu starszych osad w dawnej ziemi chełmskiej. Należał on prawdopodobnie do rzędu zameczków, broniących osad zajmujących dolinę Wieprza. Sięga zapewne czasów Kazimierza W. W akcie nadania Kraśnika i Goraja r. 1377 przez króla Ludwika Dymitrowi i Iwanowi Kod. Małop. , III, 310 nie ma mowy o Szczebrzeszynie. Władysław Jagiełło, potwierdzając nadanie poprzednika, przywilejem w Krakowie 1388 r. wydanym, Dymitrowi z Goraja, uczynił wieczyste nadanie całego okręgu szczebrzeszyńskiego, z juryzdykcyą nad mieszkańcami super vassallos districtum ejusdem. Paprocki podaje, iż widział dokument wydany 1399 r. przez tegoż Dymitra, zaczynający się tak Nos Demetrius de Goraj et in Szczebrzeszyn haeres. Aktem tym nadawał niejakiemu Cedzikowi Próchańskiemu wsi Gruszkę i Zaporze ratione servitii in terra Chelmensi obie wsi w okolicy Szczebrzeszyna. Po wygaśnięciu potomstwa Dymitra dobra przeszły, drogą wiana, w dom Leliwitów z Tarnowa, Różyców z Krzepic i Toporczyków z Tęczyna. Sz. dostał się Janowi Amorowi Tarnowskiemu. Podobno prawo miejskie nadał Sz. Władysław, ks. opolski, w czasie swych rządów na Rusi. Jagiełło w potwierdzeniu nadania dla

Szczebrachcice

Szczebrze