klej. Sz. ma 7 przedmieści Bohaczówka, Hibalówka, Kiełbaśna, Masłówka, Sieńkowce, Słoboda i Worobijówka. Grunt kamienisty, przeważnie skałami wapiennemi napełniony. W dobrach, obok wsi Szostakówki, znajduje się fabryka cukru, zwana Sosnówka ob. . Początek Sz. odległych sięga czasów. Ziemię, na której leży, Witold, w. ks. lit. , darował słudze swemu Wasylowi Karaczewskiemu, przywilejem wydanym w Połocku d. 5 maja 1383 r. Dopuściliśmy założyć wś Kniazia Łukę na mokrym korzeniu, w podolskiej ziemi, w kamienieckim pow. , między rz. Moraszkami, do brzegu Moraszki Senkowskiej, z lasem, który zowią Stryjów Róg i Kulikowemi Laskami, aż dotąd, gdzie wpada Moraszka Senkowska w Morachwę Wielką, Wasylowi Karaczewskiemu, słudze naszemu, a daliśmy jemu ze wszystkiemi lasami, z dąbrowami, z polami, z sianożęciami, z łąkami, ze wszystkiemi pożytkami, jemu i dzieciom jego, wszystkim jego potomkom na wieki wieków, tośmy zrobili panami naszemi za jego wierno posługi. Oryginał przywileju tego na pargaminie, bez pieczęci, znajdował się w archiwach szarogrodzkich; właściciel jego ks. Henryk Lubomirski ofiarował go do zakładu Ossolińskich we Lwowie, i kazał go wylitografować A. Przeżdziecki Wołyń i Podole. Nie wiadomo czy powstała zaraz wzmiankowana wieś Kniazia Łuka, czy też może zniszczona była przez Tatarów, dosyć że 120 lat nic o niej nie słychać, dopiero około 1500 r. Jakub Holeniszczowicz, posiadacz uroczyska, zwanego od pierwszego właściciela Karaczowem, dziedzictwo swoje przekazuje następującym zapisem wnukowi Mykicie Jakub Holeniszczowicz zapisuje imię swoje Karaczewę panu Mykicie, wnuczkowi rodzaju swojego sic, w dziesięciu kopach szerokich pieniędzach, i jeżeli znajdzie się do tego imienia który dziedzic, wtenczas niech da p. Mykicie dziesięć kop pieniędzy, a jakiem ten list pisał, przy tem był p. Jaszko Bohdanowicz i p. Symno Danowicz i p. Prokopij Iwaszko Chronicz i jego Izaak, a p. Teodor Zabokrzycki i p. Prokopiej Iwaszko Chronicz i syn jego Iwaszko, a ten list pisany u Charytona we dworze, a dla lepszej sprawiedliwości i pieczęć do tego listu mego przyłożyłem Arch. . szarogrodzkie. Aleksander, w. ks. lit. , potwierdza powyższy zapis aktem Bił nam czołem ziemianin bracławski Mykita Fomicz i prosił nas siedli8 zcze w braoławskim powiecie nam prawnego i powiadał nam, że i tą razą te Siedliszcze pusto leży; i my jemu to Siedliszcze dali, ze wszystkiem tym, co do tego Siedliszcza zdawna należy. Niech on to Siedliszcze trzyma, i nam z niego służy potym jak i przedtym; bo z tego służba bywaSlownik Geograficzny T. XI. 2Seszyt 131. ła. Pisano na Komorowie d. 29 Augusti, indicta 15 Arch. szarogr. , Przeździecki. Odtąd znowu w ciągu 80 lat głucho o tej miejscowości, która przemieniła swą nazwę na Karczmarzów i z przylogłemi wsiami Popowcami, Wasylówką, Handykowcami czy też Hadnikowcami, Baliński, Kaszczyńcami czy też Kańczyoami i Mikulińcami znanemi z wizyt kościelnych Karczmarzowską włością, przeszła w posiadanie biskupów kamienieckich. W 1583 r. w sobotę po św. Walentym, w grodzie lwowskim nastąpiła zamiana dóbr tych między biskupem kamien. Białobrzeskim a Janem Zamoyskim, kancl. w. kor. , na połowę mka Pragi pod Warszawą. Z włości wyżej wymienionych przetrwały do naszych czasów tylko Karczmarzów i Popowce, inne znikły bez śladu lub może zmieniły nazwę. W tym samym czasie Jan Zamoyski otrzymuje od Stefana Batorego pustki kresowe w okolicy Karczmarzowa, przywilejem z 26 marca 1579 r. , w Wilnie danym Gdy zawiadomił nas Jan Zamoyski, kancl. w. kor. , że na gruntach jego włości Karczmarzówce, Popowce, Wasylowce, Hadnikowce, Kańczyce i Mikulińce, nader dogodne znajduje się miejsce opodal, gdzie rz. Kiełbasna uchodzi do Moraszki, na którym zamierzył założyć miasto Szary Gród, i należycie go obwarować, skądby bezpiecznie można było wstrzymywać częste napady Tatarów, a tym sposobem okolicę tameczną przez nieprzyjaciół z mieszkańców ogołoconą zaludnić, chętnie przeto dzieło to pozwalamy doprowadzić do skutku, za które my i następcy nasi wdzięczni mu będziemy. Dla zachęcenia zaś do skorszego budowania się, uwalniamy ostatnich od chwili rozpoczęcia do erekcyi na lat 20 od opłat wszelkich, podatków publicznych, danin i ciężarów Baliński Star. Pol. , II, 1852 53. Tak więc około 1585 r. powstało mto Sz. , a Zygmunt III, oceniając ważność miejscowości, obdarza go nowym przywilejem 26 stycznia 1588 r. Przed 3 laty założonemu mtu Szarogrodek, o mil 6 od Baru odległemu, nadajemy prawo magdeb. , uchylając wszelkie przeciwne temuż prawa polskie, ruskie i wołoskie, zaprowadzamy targ w sobotę, jarmark zaś na Nowy Rok, św. Trójcę i św. Galla. Pragnąc zaś ustalenia bytu miasta, które jest jakby warowną zaporą przeciwko nieprzyjaciołom tanquam propugnaculum aliquod non solum contra Tataros, sed etiam Valachos et Turcos, polecamy, aby kupcy z Wołoszczyzny lub Turcyi, do różnych ziem lub województw jadący, zawsze tędy przejeżdżali, przez dwa dni towary na sprzedaż wystawiali, i trzeciego dopiero dnia w dalszą podróż udawali się. A nadto pozwalamy tymże mieszczanom z Wołochami, Turkami i Tatarami handel pro51

Szarogród