rzelnię, cegielnię, 33 rzemieślników, 762 dz. ziemi włośc, 1290 dwors. , 119 lasu, 38 cerkiewnej. Dawniej była tu fabryka cukru. Jarmarki odbywają się dwa razy do roku. Par. praw. , do której należą Sz. , Bednarówka, Borbuchy, Tatarzyńce, Werbka Drewniana i Wilcza, ma 1730 wiernych. Kościół par. kat. , p. w. N. M. P. Różańcowej, w 1861 r. ze składek parafian z polnych kamieni zbudowany, jest tynkowany i wewnątrz malowany. Ma piękny wielki ołtarz mozajkowy, z obrazem Matki Boskiej Rożańcowej, bogate złocenia całego ołtarza i kolorowe okna. Konsekrowany był w 1886 r. przez biskupa sufragana łuckożytomierskiego ks. Cyryla Lubowidzkiego. Do par. kat. , dek. proskurowskiego, oprócz Sz. , należą wsi Antonowce, Bednarówka, Borbuchy, Bajwołowce, Hołochwasty, Lewkowce, Lichnówka, Magdaszówka, Pasieczna, Perehońka, Skarzyńce, Tatarzyńce, Wasylkowce, Werbka Drewniana, Wilcza Grobla, Wychylowka i Żylińce, ogółem 3563 wiernych. Do czasu wybudowania teraźniej szego kościoła nabożeństwo odprawiało się w szopie, na dziedzińcu dworskim, gdzie obecnie krzyż postawiony. W skład gminy wchodzą Sz. , Antonowce, Bałamutówka, Bednarówka, Borbuchy, Bujwołowce, Hołochwasty, Kazimirek, Lewkowce, Lichnówka, Michałkowce, Pasieczna, Perehońka, Skarzyńce, Tatarzyńce, Wasylkowce, Werbka Drewniana, Wilcza, Wyhylówka i Żylince, w ogóle 19 okręgów starostw wiejskich, 1779 osad, 10, 606 mk. włościan, 10, 759 dzies. ziemi do nich należącej 8739 ornej. Oprócz tego w obrębie gminy zamieszkuje 1476 osób innych stanów, posiadających 11, 528 dzies, ziemi 8002 ornej. Cały więc obszar gminy obejmuje 12, 082 mk. i 22, 287 dzies. ziemi 16, 768 ornej. Mko w ogóle jest ubogie, źle zabudowane. Z dawnych obwarowań pozostały się wały od strony dzisiejszego kościoła. Na miejscu dawnego zamku stoją dziś liche domki żydowskie. Chaty włościan, wyciągnięte w długą ulicę, umieszczona są na sąsiednim wzgórku. W rozdole pod skałą znajduje się niewielkie półkole, hołową głową zwane, którego wytryska 15 bardzo obfitych źródeł, dających czystą i zdrową wodę. Nadto, według Marczyńskiego, ma się tu znajdować źródło żelazistej wody. Sz. należy do starych osad na Podolu; pierwotnie należała do dóbr królewskich i musiała być oddawna obronną, gdyż na mapie Hondiusa przedstawiona jest otoczoną fortami. Jagiełło w 1433 r. dał ją w zastaw ur. Domaratowi Szaravka in districtu Smotricensi, cum ipsius attinentiis, alias z przysadki, hoc tarnen adjectio specialiter et expresso, quod in terris Podoliae residentiam faciat personalem, ipsarumque defensioni toto posse intendat Akta Archiw. bernardyn. , t. IV, 146. Widać że w zastawie u tej rodziny długo pozostawała, gdyż Zygmunt I w 1510 r. pozwala, ażeby dzierżawca miasteczka w ziemi kamienieckiej leżącego, Filip Domarat z Baliny i jego prawi potomkowie, pobierali na własny użytek mostowe od wozu z towarami po 1 gr. pol. a po 1 2 gr. od wozu kmieciego, pod obowiązkiem utrzymywania dróg w należytym porządku, jako też w Bohucicach i Horyłówce nie istnieją. Tenże monarcha ustanawia w 1546 r. jarmarki na Wniebowst. Pań. i Podwyż. św. Krzyża, targ zaś w Piątek Star. Polska, II, 1028. W reg. poborowych z 1530 r. wymieniony jest w Sz. pop Levoynthy Jabłon. , Wołyń i Podole, 174. W 1550 r. Zygmunt August nadaje, zapewne w dożywocie, zamek i miasto Sz z wsiami, młynami, dworami i ze wszystkiemi tychże dóbr attynencyami ur. Bernardowi Pretficzowi, stście barskiemu. W Krakowie feria 4, proximo ante festum s. Nicolai Papiery familijne Archiwum królestwa. Bernard Pretficz h. W czele według Niesieckiego ze Szląska tu przyszedł i wkrótce zasłynął jako rycerz kresowy; z Wołochami i Tatarami aż pod Oczaków i Belgrad się zapędzał i do 70 potyczek z niemi stoczył. W przysłowie weszło za pana Pretficza, wolna od napadów granica, to też w nagrodę swych zasług otrzymał najważniejsze starostwa barskie i trembowelskie, dobra Hlesniów Leźniów; dan w Piotrkowie, post, fest. s. Michaelis 1541 a. ; dalej mto Olczydajów, wsi Srebrna, Kieliszcze, Michałkowicze, Ladawa w pow. barskim, oraz mto Siran i wsi Jakimowicze i Właskowcze nie istnieją w pow. kamienieckim post fest. exalt. s. Crucis 1549 r. , papiery famil. W 1566 r. Sz. płaci 2 mrk szosu, od 1 popa, 4 kół młyn. , 4 rzem. , 2 fl. od żydów. Czopowego Jan Dobromirski wniósł 38 flor. Jabłoń. , 1. o. , 179, 181. Bernard Pretficz zakończył życie w 1561 r. a już w 1567 r. Tatarzy zupełnie zniszczyli miasto i okolicę. Lustracya z 1570 r. podaje nam smutny stan jego miasteczko było zburzone i spalone przez Tatary w 1567 r. , tylko 3 kucze sic zostały, towary też wszystkie pobrali i dusz wzięli 112. Teraz na nowej osadzie, po tej pożodze, jest domów w starem i nowem mieście 114, z tych jest służbow. 4, którzy nic nie dają, jedno są na służbie zamkowej, a któremu też i wodzami są przeciwko nieprzyjacielowi, kiedy tego potrzeba. Mieszczanie powinni robić do zamku 6 dni do roku, a po wyjściu słobody 12 dni. Żydów jest 2. Mieszczanie aby porządniej osiedzieć się mogli i lepiej, tedy prosili o prawo niemieckie i ukazywali list nieboszczyka Pretficza, gdzie

Szarawka