ślinowski, Gostyński, Grabowski, Grabski, Gralewski, Grodzicki, Gromadziński, Grzebienicki, Jaktorowski, Jarochowski, Jaskolecki, Jastrowski, Kachliński, Kalkstein, Kamieński, Kąsinowski, Kębłowski, Kiączyński, Kiedrowski, Kierski, Kikowski, Kłodziński, Kobylnicki, Konarzewski, Koniński, Kościelski, Kosiński, Kostka, Kowalski, Koźmiński, Krzestkowski, Krzyszkowski, Kurzewski, Kurnatowski, Kwilecki, Łącki, Lipnicki, Łódzki, Łowęcki, Łoziński, Łubieński, Lubosiński, Lwowski na Lwówku, Mańkowski, Mieczkowski, Mielecki, Mieliński, Mielżyński, Mierzyński, Młodawski, Moszczeński, Mycielski, Niegolewski, Niemierzewski, Niewierski, Nieżuchowski, Nosalewski, Obrzycki, Odalkowski Odolikowski, Oporowski, Ordziński, Orzelski, Ostroróg, Ostrowski, Otorowski, Pawłowski, Piaskowski, Pietrski Pierski, Pniewski, Poklatecki, Poniński, Potocki, Potulicki, Pożarowski, Proski Pruski, Prusimski, Przecławski, Przetocki, Przyborowski, Przystanowski, Psarski, Baczyński, Radomicki, Radzimski, Ratajski, Rogaliński, Rokosowski, Rozbicki, Rożnowski, Roztworówski. Rudzki, Rusinowski, Rydzyński, Sarbski, Sczaniecki, Skarzyński, Skóra, Skrzydlewski, Smogulecki, Smuszewski, Sokolnicki, Stablewski, Starzęcki, Suchodolski, Świdwa, Święcicki, Świnarski, Szamotulski, Szczepankowski, Szołdrski, Tomicki, Trąmpczyński, Turno, Twardowski, Tyszkiewicz, Unrug, Wargowski, Węgierski, Węsierski, Wiczyński, Wielżyński, Wierzchaczewski, Wierzejewski, Witkowski, Włostowski, Wojnowski, Wróblewski, Zajączkowski, Zbyszewski, Żeroński, Żółtowski, Żylicki. W powiecie utworzono majorat z dóbr obrzyckich, dziedzictwa hr, Raczyńskich. Żydzi osiedli we wszystkich miastach. Zamki obronne stały w Bytyniu, Gałowie, Obrzycku, Ostrorogu, Pniewach, Szamotułach i na Świdwinie. Kasztelania obrzycka istniała między r. 1238 i 1280. Wronki były czołem powiatu w r. 1312. Prawo niemieckie zaprowadzano w miastach i posiadłościach duchownych. Tomisław z Sz. uzyskał w r. 1284 przywilej na takie prawo dla obszernych dóbr swoich, lecz, jak się zdaje, nie korzystał z tego nadania. W r. 1458 było 7 miast, które dostawiły 37 żołnierzy pieszych na wyprawę malborską, t. j. Sz. 12, Wronki 10, Pniewy 6, Ostroróg 4, Kazimierz 3, Obrzycko i Bytyń po jednemu, Kazimierz i Bytyń przestały być miastami; tego samego losu doznał Wartosław, osada późniejsza, i doznać ma Ostroróg. Komora celna istniała w r. 1390 w Wronkach, gdzie też odbywały się sądy starościńskie. Drogi handlowe szły z Poznania na Sz. i Wronki do Drzenia, na Sieraków do Drzenia i na Pniewy do Skwirzyny. Kościoły pojawiają się w następują cym porządku Obrzycko r. 1256, Kazimierz, Otorowo, Szamotuły, Wilczyna i Wronki r. 1298, Piaskowo Ostrorogskie 1396, Biezdrowo 14S9, Duszniki 1442, Pniewy 1450, Psarskie 1462, Bytyń, Ostroróg, Słopanowo i Zajączkowo 1510, Wartosław r, 1785. Kościół szamotulski posiada cudowny obraz N, M. Panny, a biezdrowski ma słynący cudami kru cyfiks; cudowny obraz św. Jakuba przenie siono z Piaskowa do Ostrorogu. Kolegiatami były przez pewien czas kościół Ostrorogskie i szamotulski. Kaplice stały w Zamościu pod Chełmnem i na Sędzinach. W ręku protestantów znajdowały się kościoły ostrorogski, szamotulski i słopanowski; kaplicę swoją mie li bracia czescy w Kąsinowie; cmentarz kal wiński istnieje dotąd na Sokolnikach. Domi nikanie mieli swój klasztor w Wronkach od r. 1279, a reformaci w Sz. od r. 1675. W r. 1829 urodził się w Sokolniczkach Kazimierz Jarochowski, zmarły niedawno temu dziejopis. Znaczniejszych wypadków widownią był pow. szamotulski, główne siedlisko Nałęczów, w r. 1383 84 w czasie wojny domowej; sku tków jej doznały Bytyń, Gałowo, Jastrowie, Kazimierz, Obrzycko, Ostroróg, Piotrkówko, Szamotuły i Wronki. Nasypy ziemne sterczą dotąd w pobliżu Brzozy i Grodziszczka, pod Gałowem, Kasinowem, Młynkowem, Niewierzem, Ostrolesiem Jastrowskiem, Pniewami, Rudkami Ostrorogskiemi, Sędzinem, Śmiłowem, Zalesiem i na wyspie Komorowskiej jez. Bytyńskiego. Wykopalisk dostarczyły Biezdrowo, Bytyń, Ćmachowo, Dolne Pole, Gorszewice, Grabowiec, Jakubowo, Karolewo, Kazimierz, Kiączyn, Kluczewo, Kopanina, Nowawieś Wroniecka, Obrowo, Obrzycko, Oleszyn, Oporowo, Ostroróg, Pierwoszewo, Piotr kówko, Psarskie, Samołęż, Sieraków, Słopa nowo, Sokolniki, Sokolniczki, Sz. , Szczepankowo, Wartosław, Wierzchaczewo, Wierzchocin, Wilczyna, Wilkowo, Wróblewo, Wronki i Zamość. Podania o palących się pieniądzach powtarzają się w różnych stronach powiatu. Jest teź podanie o krzyżu przyniesionym z Częstochowy do Biezdrowa, który trzykro tnie ztąd sprowadzany do klasztoru dominikanów wronieckich, wracał zawsze do kościo ła biezdrowskiego. Z tem podaniem łąozy się drugie, o skrzyni dębowej, pełnej pieniędzy, przeznaczonych na wystawienie nowego ko ścioła w Biezdrowie. Znaczne skarby miał też wykopać jakiś Rumkowski pod Wronka mi, gdzie do niedawnego czasu stał drąg alar mowy, o którym mówi podanie, że przymoco wanej beczki smoły nie było można nigdy rozpalić, ponieważ w tem miejscu pokutowa ły czarty. E. Cal. Szamoty 1. wś włośc, pow. warszawski,

Szamoty

Szamoty