Baborówko, Gąsawy, Gnuszyn, Kąsinowo, Kępa, Kiączyn, Kluczewo, Konin, Koszanowo, Lipnica, Lubosina, Myszkowo, Obrowo, Otorowo, Psarskie i Sokolniki; chowem owiec Bytyń, Gnuszyn, Kąsinowo, Kępa, Kiączyn, Koszanowo, Lubosina, Myszkowo, Otorowo, Pniewy i Sokolniki; chowem nierogacizny Przyborówko; chowem koni Kobylniki, Koszanowo, Otorowo, Śmiłów i Turowo. Stacye do stanowienia klaczy znajdują się w Oporowie i Kobylnikach. Uprawą szparagów zajmuje się zamek szamotulski. Znaczne pokłady węgla brunatnego znachodzą się pod Wronkami. Gorzelnie mają Biezdrowo, Buszewo, Bytyń, Dobrojewo, Gałowo, Duszniki, Kąsinowo, Lipnica, Nojewo, Nowawieś Kazimierska, Obrowo, Oporowo, Otorowo, Pniewy, Psarskie, Sędzin, Szamotuły, Szczuczyn, Turowo, Wilkowo i Wronki; cegielnie Chojno, Duszniki, Gałowo, Kobylniki, Konin, Młodawsko, Obrowo, Oporowo, Pniewy, Pożarowe, Przyborówko, Radzyn, Rudki, Słopanowo, Szczepankowo, Wierzeja, Wróblewo i Wronki; młyny Chojno, Dobrojewo, Duszniki, Kąsinowo, Kikowo, Koszanowo, Radzyń, Sędzin i Wronki; młyny parowe Nojewo i Szamotuły; wiatraki Niewierz i Sokolniki; olejarnie Myszkowo i Śmiłów; fabryki krochmalu; Brodziszewo, Chełmno, Chojno, Gąsawy i Koszanowo. Huta szklana stoi w Karolowie; piła parowa w Pniewach; garbarnia w Wronkach; fabryka kafli w Szamotułach; browary w Obrzycku, Pniewach, Szamotułach i Wronkach, Handel i przemysł rozwijają się prawidłowo. Towarzystwa pożyczkowe znajdują się w Obrzycku, Pniewach, Szamotułach i Wronkach; kółka rolnicze w Pniewach i Szamotułach. Dzieje. Dwie osady w pow. szamotulskim, Kazimierz i Konin, zwróciły na siebie uwagę W. Kętrzyńskiego, który chcąc pogodzić tradycyę narodową z zbijajacemi ją wywodami wyprawy dra Kade Vita quinque fratrum Poloniae, przypuszcza, że męczeństwo pięciu pustelników w t. 1003 dokonało się na puszczy niegdyś między Kazimierzem i Koninem, wioską leżącą pod Pniewami, Dr Kade mniema, że Międzyrzecz wielkopolski był miejscem męczeństwa; obaj Jednak nie zdołali stwierdzić swych domysłów ob. Pomn. Dziej. Pol. V. 870 880, Najstarszą z istniejących dotąd w powiecie osadą Jest Lipnica, której dziesięciny biskup pozn. Radwan przekazał w r. 1170 kawalerom św. Jana jerozolimskiego Długosz, Hist. . Potem pojawiają się w dokumentach Słopanowo i Kobylniki w r. 1218, Szamotuły 1231, Wierzchocin 1238, Wronki 1251, Samołęż 1252, Obrzycko i Pniewy 1266, Grodziszczko i Młodawsko 1257, Rzeczyn jezioro 1279, Popowo nie PiotroSłownik Geograficzny T. XI. Zeszyt 180. wo 1280, Sokolniki 1282, Chojno, Gaj Mały, Nojewo, Otorowo i Pakawie 1284, Brzeźno 1288, Kazimierz i Wilczyna 1298, Szczuczyn 1303, Bytyń 1322, Pęczkowo 1337, Kiączyn 1352, Krzeszkowice i Zajączkowo 1369, Nowa Wieś wroniecka 1370, Piersko 1382, Gaj Wielki, Ostroróg i Piotrkówko Piotrkowice 1383, Gałowo i Jastrowie 1384, Pożarowe 1385, Chlewiska, Grzybno, Komorowo, Psarskie i Stramnica 1386, Brzoza, Kikowo, Koźle Kuzle, Lubosina, Przyborowo, Sędzin, Wierzeja, Wilkowo, Witkowice i Wróblewo 1387, Ćmachowo, Kąsinowo, Kłodzisko, Koźmin, Myszkowo, Oporowo i Piaskowo 1388, Brodziszewo, Chełmno, Dobrojewo, Gnuszyn, Grzebienisko, Lubocześnica Ryboczestnica i Nosalewo 1389, Bielejewo, Przystanki, Rudki Ostrorogskie i Wielim Wielonek 1391, Niewierz, Orliczko i Sokolniczki 1393, Głuchowo, Gorszewice, Ordzin i Sarbia 1394, Roszczki i Szczepankowo 1397, Bobolczyn, Buszewo i Wierzchaczewo 1398, Nadolny młyn pod Nojewem i Sędzinki 1399, Duszniki 1442, Radzyń r. 1450. Znikły Antoniewo Jastrowskie, Borowiec Nowowiejski, Gromadzin, Kaczebłoto, Nietrzeba, Piaski, Wypalanka, Zmyślona, różne młyny i folusze. Wątpliwe Okisovo, Grusele i Pomorano w dyplom. wielkop. z r. 1284. Obok szlachty dziedzicznej, posiadali różnemi czasy biskup pozn. Duszniki, Koszanowo, Lipnicę, Ludowo, Młynkowe, Podrzewie i Sękowo; kolegiata N. M. Panny w Poznaniu Mieściska; kawalerowie maltańscy Wierzchonin; cystersi paradyscy Młodawsko i Grodziszczko, łekneńscy Słopanowo i Kobylniki; cysterki owińskie Samołęż; dominikanie poznańscy Buszewo i Sokolniki, wronieccy Popowo i Rzeczyn. Z zabranych dóbr kościelnych, obejmujących 6791 ha obszaru 4466 włośc. i 2325 dwors. , utworzył rząd pruski domenę Duszniki, w której skład wchodziły, prócz Dusznik, Koszanowo, Lubieniec, Ludowo, Mieściska, Młynkowe, Podrzewie, Sękowo i Wilczyna. Mieściska przeszły w ręce prywatne. Zabranym obszarom dworskim nadał rząd pruski nazwy. niemieckie Duszniki Kaisershof i Seelhorst, Lubieniec Wilhelmshof, Ludowo Preussenhof, Młynkowo Augustenhof, Sękowo Albrechtshof. Z rodów osiadłych różnemi czasy w powiecie wymienimy następujące Adamczewski, Bielejewski, Biezdrowski, Bniński, Bobolecki, Bobrownicki, Bojanowski, Branicki, Breza, Brodowski, Brodziszewski, Broniewski, Bronikowski, Brudzewski. Bukowiecki, Buszewski, Bzowski, Chełmski, Chłapowski, Chrzypski, Cielecki, Ćmachowski, Czarnkowski, Dobrzycki, Drwęski, Dzieduszycki, Gajewski, Gąsiorowski, Głuchowski, Gnuszyński, Górka, Gorzeński, Go50

Szamotuły