p. w. Narodz. N. M. P. i w Słobodzie Opieki N. M. P. Gmina szacka graniczy od wschodu z gm. Citwa i Omelna, rz. Ptyczem i Jaszną; od płd. z gm. Hresk w pow, słuckim; od zach. z gm. Fereszewskasłoboda; od płn. z gm. Dudzicze. Składa się z 8 okręgów sta rostw wiejskich, ma 439 osad włościańskich, około 2570 włościan pł. męz. , uwłaszczonych na 11, 178 dzies. W obrębie gm. szackiej znajdują się następne dobra Tołkaczewicze i Chotlany hr. Grabowskich; Sz. Homolickich; Werkały i Lubicze Obrąpalskich; Józefów Obrąpalskich; Michałów Hruszwickich; , Gabryelówka al. Mosice, Pszczółka i St. Sz. Puciatów; Uborek Brylewskich; Kowalewicze Bungego. Okolica Sz. obfituje w wapno, gli nę, w podłożach kamień narzutowy; grunta lekkie, szczerkowe, urodzajne. Archiwum szackie znajduje się w Zamościu, w zbiorach piszącego. 2. Sz. Stary, folw. nad rz. Szaczą, pow. ihumeński, w 1 okr. pol. i par. kat. Uz da, o 1 w. od mka Sz. Białego. Do 1816 r. na leżało do tego dominium, dziedzictwo Oskierków h. Murdelio, i wtedy z exdywizyi dóbr Józefa Gabryela Oskierki, podkom. chełmińskiego dostał się wraz z dobrami Gabryelówka al. Mosice Antoniemu Puciacie. Po po dziale między jego synami Piotrem i Ale ksandrem Sz. Stary wraz z częścią Zadoszczenie dostał się ostatniemu. Było 50 włościan pł męz. , osiadłych w 11 dym. , z nadziałem po 1 włóce i 6 mr. Według inwentarza z. r. 1848 włościanie odrabiali rocznie po 104 dni sprzężajnych i 104 dni pieszych, nadto po 4 gwałty sprzężajne i po 8 dni pieszych z każ dej roboczej duszy w porze letniej; dawali stróżów nocnych, 20 jaj, 2 kury, 2 kopy grzy bów, odstawiali sążeń drew do dworu, przę dli 6 funtów lnu na nici. Umowa nadawcza z 1862 r. ustanowiła roczny czynsz z każdego działu włócznego na 32 rs. 70 kop. , ale komisya weryfikacyjna po 1865 r. zmniejszyła znacznie tę kwotę i naznaczyła sumę wykupną mniej niż po 100 rs. za włókę. Po odse parowaniu włościan zostało przy dominium około 60 włók. Gleba lekka, szczerkowa, urodzajna; lasy piękne, łąki wyborne, glina, wapno. Gospodarstwo dawniej porządne, upa dło następnie. Po śmierci Aleksandra Pucia ty f 1888 Sz. Stary przeszedł na jego sy nów. Por. Szach Biały. A. Jel. Szack, wś skarbowa nad jez. Licemierz, pow. włodzimierski, okr. pol. lubomelski, gm. Sz. , o 23 w. od Krymna, o 15 w. od Orzechowa, a 90 w. na płn. zach. od Włodzimierza, przy gość. z Włodawy do Lubomia. Ma 194 dm. , 1557 mk. , cerkiew. W pobliżu źródła Prypeci. Jest tu ogromne i bardzo piękne jezioro, z wyspą na środku. Głębia jego znaczna, dno musi być granitowe. Na brzegi wyrzuca piasek barwy ciemnofioletowej. Sz. wchodził niegdyś w skład starostwa lubomelskiego. J. Krz, Szack, mto pow. gub. tambowskiej, nad rz. Szaczą lew. dopł. Cny, o 466 w. na płn, od Tambowa odl, ma 718 dm. 13 mur. , 7261 mk. 6 kat. , 5 rozkol. , 4 prot, , 10 mahom. , 6 cerkwi 4 mur. , 50 sklepów, szkoła pow. od 1832 r. , szkoła par. miejska od 1832 i żeńska od 1874, szkoła kościelna, dom przytułku dla 14 starców, szpital, apteka, bank miejski, st. poczt. Własność mta stanowi 1147 dzies. ziemi, dom i śpichlerz; dochody w 1881 r. wynosiły 22, 897 rs. Mieszkańcy przedmieść zajmują się przeważni rolnictwem i ogrodnictwem, mieszczanie zaś rzemiosłami, pracą fabryczną i handlem. Przemysł fabryczny nieznaczny, ograniczał się w 1881 r. do 6 fabryk, produkujących za 23, 355 rs. Kupcy miejscowi prowadzą dość ożywiony handel, zwłaszcza konopiami, łojem, skórami, miodem, woskiem i poczęści zbożem. Targi odbywają się co sobotę, jarmarki zaś dwa razy do roku. Początek dzisiejszemu miastu dał posterunek wojskowy nad rz. Szaczą, istniejący już w połowie XVI w. i nazwany Szackiemi Wrotami. W 1551 r. z polecenia Iwana Groźnego wzniesiono tu miasto, mające waźne znaczenie strategiczne i posiadające silny garnizon. Za czasów Samozwańców msto stanęło po ich stronie. W 1708 r. przyłączony do gub. azowskiej, od 1732 r. do woroneskiej, został w 1779 r. mtem pow. namiestnictwa a następnie gub. tambowskiej. Szacki powiat leży w płn. części gubernii i podług Strjelbickiego zajmuje 78, 55 mil al. 3807, 7 w. kw. Powierzchnia powiatu przedstawia równinę pochylającą się z płd. ku płn. Gleba piaszczystogliniastą, w niektórych miejscowościach pomieszana z czamoziemem. Znajdują się pokłady wapienia. Lasy bardzo wyniszczone, zajmują do 26 ogólnej strzeni. Powiat należy do systematu rz. Oki, przedstawicielką której jest Ona, przerzynająca środek powiatu z płd. ku płn. i mająca ważne ekonomiczne znaczenie dla powiatu. Z dopływów jej znaczniejsze Wysza, Sorp, Szaczą, Wielka Aza i Aleszezna. Niewielkie jeziora położone są w dolinie Cny, błota zaś otaczają źródła rzek. W 1870 r. było w powiecie 134, 494 mk. 1426 rozkol. , 24 protest. , 13 żyd. i 1220 mahom. , pomiędzy którymi znajduje się 8, 67 Mordwinów i 3, 57 Tatarów. W 1381 r. było tu 74 cerkwie 19 mur. , 2 monastery męzkie i 2 meczety mahomet. drewn. . Mieszkańcy zamieszkują 224 osad, z liczby których 51, t. j. do 23 leży w dolinie rz. Cny. Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo, płody którego nietylko zaspakajają miejscowe potrzeby, ale Szack Szack Szacki