występuje Jocusch v. Swenten, t. j. Jakusz ze Świętego Kętrz. , 1. c. R. 1599 nabywa 8. i Wałdówko wdowa po staroście radzyńskim Hugonie Dąbrowskim, Katarzyna z Działyńskich od spadkobierców po Mik. Kostce de Szembek. Około r. 1667 dzierży dobra Jan Dąbrowski, przed nim ojciec jego Feliks. Wizytator Strzesz znalazł ta kościół zburzony, nie wie czy był parafialnym czy tylko kaplicą; z fundamentów wnosi, że był murowany. Nad jeziorem leżał cmentarz. Opowiadano, że kościół miał tytuł św. Barbary i że do prob. należały 4 wł. ale nikt nie umiał oznaczyć ich granic. Na miejscu kościoła stał krzyż wysoki ob. str. 489. Już wówczas włóki wiejskie zamieniono na dworskie. Według taryfy za symplę płaciło S. 12 gr. R. 1722 był dziedzicem Kozłowski, który się zobowiązał za tak długo używaną rolę plebańską prob. w Łasinie płacić rocznie 60 fl. Jego syn Wacław K. , dziedzic na Ś. i Goczałkach, prosił biskupa o proboszcza, wyznaczył dla niego 4 włóki, po części chróstem zarosłe, wystawił r. 1736 kościół w pruski mur i postawił plebanią. Pierwszym prob. był Adempski, który r. 1733 został instytuowany. Po Kozłowskim objął dobra tutejsze około r. 1741 chełmiński sędzia ziemski Adam Kosowski. Jemu to wytoczył pomieniony prob. proces o resztę włók zabranych i wygrał go, tak że probostwo znów obejmowało 6 wł. jak opiewa przywilej krzyżacki z r. 1366; Bo paraf. należało wówczas 6 włościan na Świętem Polu, 8 w Krzywce, 6 w Wałdówku, 2 w Józefowie, oprócz tego 5 zagrod, w Lessenwalde. R. 1777 należały do tutejszego klucza Święte, Huta, Kozłowo, Krzywka i Wałdówko, razem 89 włók 6 1 2 morgi, między temi 20 mr. łąk, 20 wł. lasu, ogród warzywny i owocowy o 3 morgach, jez. o 9 morgach, pustkowie Szałasy o 1 wł. i 24 morgach, karczma, wiatrak, nadto sądownictwo, prawo polowania, warzenia piwa i patronat nad kościołem. S. samo obejmowało 57 wł. i 6 1 2 morgów i przynosiło wraz z lasem i ogrodem 596 tal. 88 gr. czystego dochodu. R. 1786 posiadał Ś. i jego t. z. kolonie Franciszek Leski. Tegoż r. nabył je drogą subhasty Karol Ferdynand v. Gersdorff za 20200 tal ob. Gesch. d. Graud. Kr. v. Froehlich, str. 308 311. Kś. Fr. Święte, niem. Swante, dobra w Pomeranii, pow. słupski, st. p. Dębno o 7 klm. odl, 300. ha, 3 dm. , 5 dym. , 18 mk. , 17 ew. , 1 kat. Świątepole, ob. Marynowy. Świateł 1. Wielkie, niem. Gr. Schwenten, dok. 1470 Schwenthen, 1533 Szwante, 1558 Swyete, folw. szlach. i wś z młynem nad rz. Mątawą i jeziorem Święte, pow. świecki, st. p. i paraf. kat. w świeciu. We wsi kościół ewang. , filia Grupy, kościół filialny katol. w Sartawicach. Fol. i młyn należą do Sartawic. W 1885 r. było 18 dm. , 33 dym. , 155 mk, 11 kat. , 137 ew. , 2 dyssyd. , 5 żydów. R. 1470 sprzedają Gabryel v. der Lawne, Michał t. Wulckow i pani v. Marsen z Marsów i jej syn Andrzej Sthueem młyn w Ś. Wawrzyńcowi Neumann na prawie chełm. za 49 grzyw. R. 1533 nabywa jedną część dóbr Jan Kopicki od brata. Inny dział nabył r. 1558 od Rafała Kosa ssta prabucki Franciszek Żelisławski v. Zelislaw, który już r. 1565 nabył tu młyn za 200, grz. Od r. 1589 98 posiadają dobra Michał Żelisławski i żona jego Estera Bażyńska i razem z nimi od 1583 1649 Bąkowski. W 1668 r. wskutek banicyi Wierzbowskiego, ówczesnego dziedzica, król nadaje Ś. Stanisławowi Kadłubowskiemu. R. 1676 posiada je Piotr de Pilca Koryziński razem ze Sartawicami. R. 1662 było w Ś. tylko 40 mr. pod pługiem; mieszkał tylko 1 kowal, 1 zdun i 3 mk, R. 1676 liczyły obie wsi Ś. Małe i Wielkie 67 mk. Dzierżawcą był Grzegorz Korzeniecki; między mieszkańcami przeważają niemieckie nazwiska; Jan Mask, Matthis Tepper, Stefan Fircha, Zacharyasz Kerber, Joachim Rahn, Marcin Hirsch, Chrystyan Wegner i inne. R. 1686 wszyscy mieszkańcy są akatolicy. R. 1773 był dzierżawcą W. Świętego Prusak, wś obejmowała 10 wł. chełm. i 7 mr. w ręku włościan, 32 dym. i 134 kat. i ew. mk. , pomiędzy nimi 10 gburów na dzierżawie siedzących, 5 zagród. , 2 rzemieśl. , 2 handlarzy i 1 naucz. Paraf. ew. została tu urządzona r. 1804; nabożeństwo miało się odbywać co trzecią niedzielę. Kasa kościelna pobierała dziesięciny i dochody za ławki i ze dzwonka; ztąd otrzymywał pastor 50 talar. , zakrystyan 16 tal. ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ter. , 1886, str. 308. 2. ; Ś. Małe, niem. Klein Schwenten, wś szlach. nad Jez. t. n. należąca do majoratu sartawickiego, pow. świecki, st. pocz. Grupa, paraf. katol. świecie. W 1885 r. 16 dm. , 18 dym. , 86 mk. , 1 katol. , 85 ewang. , szkoła ewang. R. 1773 obejmowały dobra i wś 8 włók gbur. , 16 dym. , 81 ew. mk. , między nimi 7 gbur. na dzierżawie. Dawniej istniał kośc. par. katol. , patronatu prywatnego, pierwotnie p. w. św. Barbary, w XVII w. zamieniono na tytuł św. Wojciecha. Wizyt. Rozdrażewskiego z końca XVI w. opiewa, że kościół był w pruski mur stawiany, miał kruchtę i zakrystyą i kryty był dachówką; wnętrze zdobiły 3 ołtarze. Dzwonnica z 2 dzwonami stała osobno na cmentarzu. Do paraf, należał kościół filial. w Sartawicach i wioski M. i W. Święte, Bratwin, Marzy, Stwolno i Stwolinko. Proboszczem był r. 1580 Marcin z Dobrzynia; po nim jakiś inny, już apostata, który dla tego uchodzić musiał. Około r. 1590 przebywa pro Święte Święte Świątepole Świateł Wielkie