mi artykułami znaczny handel z Szląskiem, Saksonią i Berlinem. Wielki młyn miele zboie na eksport mąki do Berlina, Brunświku i Gdańska. Znaczny handel mąką z sąsiedniemi miastami i wsiami. Słyną też tutejsze wyro by tokarskie. Miasto jest siedzibą landrata i władz powiatowych. Nazwa miasta, które prawo miejskie otrzymało r. 1301, ma pocho dzić z czasów, gdy pierwszy biskup warmiń ski Anzelm, szerząc w tych stronach chrześciaństwo, własnoręcznie ściął siekierą świę ty dąb Prusaków. Godło miasta mieści w so bie dwie siekiery na krzyż złożone. Na pieczęci do dziś zatrzymano nazwę civitas sancta. Śwtętosiekierski powiat leży między 54 6 i 54 39 płn. szer. a 37 26 i 38 6 zach. dłg. Graniczy na płn. z zatoką Fryską, na wschodzie z pow. królewieckim i iławkowskim, na płd. z iławkowskim i brunsberskim, na zach. z brunsberskim i zatoką Fryską. Obejmuje 9, 06 mil kw. Ma 2 miasta, do któ rych należy 2559 ha ziemi pod uprawą, 494 łąk, 491 lasów; 112 wsi 41, 675 ha obszaru i to 25, 511 ha pod uprawą, 5602 łąk, 3580 lasów, 113 dóbr i folw. 45, 186 ha obszaru i to 26, 782 ba roli, 4824 łąk, 8529 lasów. Miasta liczyły w 1885 r. 6969 mk. w 1880 r. 6656, w 1875 r. 6555, w 1870 r. 6578; wsi 26, 335 mk. w 1880 r. 26, 170, w 1875 r. 26, 034, w 1870 r. 25, 950; dobra 13, 028 mk. w 1880 r. 13, 653, w 1875 r. 12, 993, w 1870 r. 13, 171. Rzeki w powiecie następujące Pasarjai Banan, Stradik, Fryszing, Jarfta i Omaza. Większych jeziór nie ma. Bitych traktów wiele; przerzynają powiat w róż nych kierunkach na długości około 200 klm. Kolej źelazna królewieckoberlińska przecho dzi przez płn. część powiatu, na przestrzeni 41 klm. Obszaru tego sięgnęła w XV w. kolonizacya polska; dowodem tego nazwy wsi Bartki, Chorzele Korschellen al. Ernstfelde, Chorzelki. Dziś nie ma polskiej ludności. O stosunkach gieologicznych tych stron pisał R. Klebs Die Braunkohlenforraatioń um Heiligenbeil Królewiec, 1881. O przeszło ści dziejowej, Sieniawski Biskupstwo War mińskie str. 131. Ad. N. Święta Skała, pow. wileński, ob. Luycyany. Święta Struga 1. w pow. malborskim, ob. Laski 1. , 2. S. S. , ob. Połom. Święta 1. Wielka, niem. Gr. Schwente, rzka przymorska, w pow. malborskim; wypływa z lasu mątawskiego, przerzyna wielkie Żuławy, przybiera pół mili przed Nowymdworem miano Tugi i uchodzi dwoma ramionami do świeżej zatoki. 2. Ś. Mala, powstaje pod Lichnówkami i łączy się pod Nytychem z Dużą Świętą. SwiętaWoda 1. zaśc. szlach. nad strum. tejże nazwy, pow. dzisieński, w 3 okr. pol. , o 51 w. od Dzisny, 1 dm. , 4 mk. Była tu kaplica kat. par. Miory. 2. Ś. W. w pow. sokólskim, niedaleko Wasilkowa, wznosił się na wysokiej górze stary drewniany kościółek, w którym była studnia z wodą, słynącą jako cudowna w chorobach, zwłaszcza oczu. W ostatnich latach zbudowano tu murowaną cerkiew. Święta Wola, mko, pow. piński, w 4 okr. pol. łohiszyńskim, gm. w miejscu, par. kat. poprzednio Łohiszyn, obecnie Pińsk o 60 w. , ma około 70 osad, przeszło 600 mk. , zarząd gminy, szkółka wiejska. Cerkiew paroch. p. w. św. Krzyża, wzniesiona w 1794 rprzez hetmana Michała Ogińskiego, który uposażył ją 3 włókami ziemi z poddanymi przed reformą 9 męż. i 16 kob. ; około 1000 parafian. Kaplica na cmentarzu grzebalnym we wsi Mała Hać. Gmina składa się z 8 okręgów starostw wiejskich, ma 386 osad, 2080 włościan płci męz. , nadzielonych 7849 dzies. W skład gminy wchodzą wsi Bobrowiszcze, Dołha, Hać Mała i Wielka, Hlinna, Hoszcze, Kołońsk, Obrowo, Omelna i Planta. Własność niegdyś kn. Dolskich, Wiszniowieckich, Ogińskich, dziś Pusłowskich. Król August II przywilejem z d. 23 list. 1724 r. nadał Ś. W. prawo miejskie oraz targi tygodniowe. A. Jel. Świętajno 1. al. Swiętajny, w dok. Swynteyn i Swyntheyen, jezioro we wsi Skajboty, w pow. olsztyńskim Warmia. Por. Mokiny i Naterki 2. Ś. , jezioro, w pow. oleckowskim, przy wsi t. n. , należy do łańcucha jezior przerzynających powiat z płn. zach. ku płd, wsch. Obszar wynosi 88 ha. Tuż przy nim leży jez. Dworackie. Ob. Gołdopiwa i Kruklińska struga. Świętajno 1. wś, pow. oleckowski, st. p. Dunajki, 174 dm. , 762 mk, 1127 ha. Posią da kościoł par. ewang. ; odbywają się tu targi. Ś. al. Kowale, Dworackie, Herrndorf założo no w r. 1554. W tym samym czasie zape wnie powstały także Dworackie i Herrndorf jako osady osobne, które w r. 1600 mają pol skich mieszkańców. W Ś. mieszkają r. 1719 sami Polacy, i dziś w większej części także, ale już protestanci. Hermdorf dziś niezna ny. Por. Kowale t. IV, 506. 2. Ś. , wś, pow. szczycieński, st, p. Chochół Friedrichs felde; 334 dm. , 1594 mk. , 1953 ha. 3. Ś. , leśn. , tamże, w nadleśn. chocholskiem, 1 dm. , 12 mk. 4. Ś. al. Świętajny, wś, pow. ostródzki, st. p. Olsztynek; 14 dm. , 80 mk. , 201 ha. Ś. al. Świętany, Swenttene istniały już 1448 r. i były w posiadaniu Jakusza. Ad. N. Święte 1. jezioro we wsi Bendzelin Będzielin, w pow. brzezińskim. Wspomniane w dokum, z 1468 r. Należało do sołtystwa w Będziolinie, wsi biskupa kujawskiego Kod. dypl. pol. , II, 533. 2. Ś. , jezioro na obszarze wsi Skępe, w pow. lipnowskim. Należy

Święta Skała

Swięta