było można wypłacić. Budżet miejski na rok 1890 91 przedstawia 78, 217 mrk wydatków. Do par. kat. , kollacyi rządowej, należą Świecie, Przechowo, Przechówko, Kozłowo, Nowe Dobro, Sulnowo i Sulnówko, Ostrowo, Skarszewo i Skarszewko, Morsk, Wiąg, Głogówko, Żurawia Kępa, Jedwabka Kępa i Ernęstwo, oprócz tego kościół filialny w Sartawicach ob. ze swojemi wsiami. R. 1867 liczyła parafia 4407 dusz, zaś 1889 było 5270. Proboszczami i kapelanami byli tu r. 1198 Wilhelm z świecia; 1260 Stephanus, kapelan; 1264 Otto ze Świecia, kapelan; 1266 Heymo, kapelan przy kośc. N. M. Panny w Ś. ; 1267 Ratzlaus i Heimo, plebani, Meynard, kapelan i notaryusz Mestwina; 1273 Theodatus, plebanus; 1274 Herman i Teodoryk, plebani w Ś. ; 1283 Teodoryk, Timislaus i Lambert, kapelani nadworni; 1292 Tomislaus, kapelan; 1294 Teodor, Walradus, Audacianus i Albert, kapelani Mestwina w Ś. ; 1293 Jan, pleban w Ś. ; 1295 Jasko; przed r. 1369 Piotr ob. Wegner, 1. c, I, 113. Później zaś 1611 Jan Juzdzy Jyzdzy z Krobii; 1611 34 Wawrzyniec Rynkowski; 1634 49 Tomasz Prusakowski; 1654 70 Albert a SiedleczZawodz ki; 1670 76 Walenty Sadkowski; 1676 Adam Franciszek Dolecki, obok niego było 2 wikarych Mikołaj Kukliński i Jan Słaboszewski; 1708 30 Walenty Aleksander Czapski potem opat pepliński, bisk. w Przemyślu, wreszcie kujawski 1751; 1730 56 Wawrzyniec Böhme; viri hujus beneficentia, pisze Borck Echo sepuichralis, II, 754 in ecclesiam Suecensem, nullis satis depraedicabilis encomiis; Jan Maurzycki aż do r. 1773. W nowszych czasach zarządzali Józef Kalicki 1848; Ignacy Jasiński 1849; Józef Block od r. 1868; Wojciech Block od r. 1884. Kościoły. Parafialny na Starem Mieście, p. w. św. Stanisława, murowany, z sufitem drewnianym. Prezbyteryum z pięknym szczytem pochodzi z początku XV w. , główna nawa i dwie boczne tudzież wieża z połowy XVI w. Pod wieżą znajduje się otwarty przedsionek, podobnie jak przy kościołach w Golubiu i Lubawie. Wielki ołtarz bogatej snycerskiej roboty, pozłacany i malowany, prawdopodobnie z pierwszej połowy XVII w. Z obrazów zasługuje tylko na wzmiankę jeden, przedstawiający sąd ostateczny. Wielki dzwon pochodzi z r. 1549, drugi z r. 1774. Konsekrował kościół około r. 1580 biskup włocławski Rozraźewski ob. Borck Echo sepulch. , II, 564. W bocznej kruchcie znajduje się cudowna figura Pana Jezusa. Niesiecki II, 498 pisze, że do tego Pana Jezusa miała nabożeństwo znana z świętobliwości Marya Anna Jabłonowska, z domu Kazanowska, żona hetmana poln. Jabłonowskiego ob. Cudowne obrazy przez kś. Fankidejskiego, str. 10. Przez częste powodzie i pożar podczas pierwszej wojny szwedzkiej kościół ucierpiał, tak że w murach widać znaczne rysy. Roku 1674 stała woda w kościele na 3 łokcie i zniszczyła książki kościelne; wielkie szkody wyrządził wylew r. 1745, także 1855 i 1888. Najwyższy stan wody bywa zwykle zaznaczany na słupie pod chórem. Nagrobki mają tu Konopaccy dobroczyńcy kościoła, mianowicie ssta świecki Jerzy f 1513, jego następca tegoż imienia 1566, Maciej Konopacki, wojew. pomorski 1540. Oprócz tego są tu nagrobki Sienickich, Domagalskich i innych mieszczan świeckich. Wizytacya Rozdrażewskiego z r. 1583 opiewa, że szkoła paraf. liczyła 50 chłopców, których uczył nauczyciel od jezuitów przysłany. Przy kościele istniały dawniej bractwa, mianowicie św. Anny od r. 1602, św. Izydora od r. 1733, różańcowe od r. 1639 i literatów p. w. Trójcy św. od r. 1638. Oprócz tego różne cechy, których r. 1686 było aż 12 strzelecki, tkacki, szewcki, piekarzy, krawcow, stolarzy, kowalów, kuśnierzy, ślusarzy, tokarzy, rybaków i piwowarów opiekowały się swemi ołtarzami, których było dawniej 12. Przy uroczystościach i procesyach brali wszyscy udział ze świecami i chorągwiami; co kwartał zamawiali nabożeństwo żałobne za dusze braci zmarłych; o wyznaczonym czasie odbywali swe schadzki, wybierali przełożonych i utrzymywali w porządku książki brackie ob. Utrac. kościoły przez kś. Fankidejskiego, str. 271. Nowszy i lepiej zachowany jest kościół pobernardyński na Nowem Mieście, który ma być odpowiednio powiększony i zamieniony na parafialny. Na tem miejscu stał dawniej kościół N. Maryi Panny. Fundacya kościoła i klasztoru nastąpiła r. 1624 staraniem burmistrza Jerzego Kapeli. Wprowadzenia bernardynów dopełnił kanonik Jakub Piasecki, archidyakon i oficyał włocławski, d. 1 maja 1626 r. Kościół był drewniany, p. w. św. Michała, został konsekrowany r. 1674 przez sufragana chełmiń. Macieja Bystrama. Pożar od piorunu zniszczył go r. 1699; ojcowie zabrali się do nowej budowy, którą r. 1720 ukończyli. Nowy murowany kościół, p. w. Niepokal. Pocz. N. M. P. , konsekrował Krzysztof Szembek. Cała budowa klasztoru stanowiła prawie regularny kwadrat. Na parterze było 5 cel i kuchnia, na piętrze 21 cel. Spichlerz był murowany, nadto stajnia, stodoła i browar, do którego wodę kunsztownie z gór prowadzono; piwo warzył klasztor tylko dla własnego stołu. R. 1751 liczył klasztor 20 ojców i braciszków; kasata nastąpiła r. 1816. Dziś zachował się tylko kościół z przedsionkiem i część krużganku na płd. ; reszta zabu

Świecie