nicami szląskiemi w dom Habsburgów. W r. i 1534 pojawił się w Ś. pierwszy zwiastun nauki Lutra Marcin Vechner, lecz wydalony z miasta, znalazł przytułek u dziedziców pobliskiego Szczańca; r. 1541 dnia 12 maja zgorzało miasto z kościołem i ratuszem; ocalały tylko zamek, brama i przedmieście głogowskie; drugi wielki pożar powstał dnia 1 paźdz. 1640 r. W czasie wojny trzydziestoletniej kwaterowały tu kolejno oddziały wojsk cesarskich i szwedzkich. Od r. 1686 wcielony był S. z powiatem do elektoratu brandeburskiego na mocy zawartej z cesarzem umowy; r. 1694 wrócił do cesarstwa, a od r. 1742 skutkiem wojny szląskiej należy do państwa pruskiego. Powiat, zwykle ziemią świebodzińską zwany, graniczył na wschodzie i północy z pow. niegdyś poznańskim, dziś międzyrzeckim, od Brudzewa na Brójce popod Kaławę, i zagarniał obszary objęte na południu przestrzenią Smardzew Schmarse, Raków Rackau, Rosin Rissen, Darna wa Dornau, Skąpe Skampe, Steinbach, a na zachodzie Niedźwiedź Niedewitz, Heinersdorf, Wutschdorf, Lubrza Liebenau, Staropole Starpel. Chrobry zakładając biskupstwo w Lu buszu, był panem ziemi lubuskiej, graniczącej na wchodzie z dzielnicą poznańską i rozciągającej się na zach. po obu brzegach Odry od zagięcia jej ku północy pod Szydłowem Schiedlow aż ku ujściu Warty. Tej ziemi część płd. wsch. pozostała przy biskupstwie poznań. , które założył Mieczysław I. Ziemia lubuska, obejmująca obszary świebodzińskie, wchodziła w skład państwa polskie go aż do r. 1163; w tym czasie oddali ją synowie Krzywoustego książętom szląskim, z wyjątkiem Lubusza, który jeszcze w r. 1209 był w posiadaniu Władysława Odonicza, a około r. 1218 w dzierżawie dożywotnej Laskonogiego. W r. 1249 Bolesław Łysy, ks. szl. , sprzedał część ziemi arcyb. magdeburskiemu, a drugą margrafom brande burskim, którzy uzyskawszy r. 1336 część arcybiskupią, utworzyli na prawem porzeczu Odry część południową t. zw. Nowej Marchii Kod. Wielkop. , IV, str. 355. Lubuszanie, należący do plemion łużyckolechiokich, mieszali się i zlewali na wschodzie z Polanami; odnośnej granicy pod względem etnograficznym dziś odtworzyć nie podobna. Łużyczanie, w później szem tej nazwy znaczeniu, nie istnieli na prawem porzeczu Odry. Zajęcie ziemi świebodzińskiej przez książąt szląskich i wcielenie jej do dzierżaw łużyckoszląskich przyczyniło się do policzenia tej ziemi z ich mieszkańcami do Łużyc i Łużyczan. Owóż, na wsch. pograniczu ziemi lubuskiej i na przeciwległych mu, zach kresach dzielnicy poznańskiej powstał z biegiem czasu powiat świebodziński, w określonych powyżej granicach, ulegających rożnym drobnym zmianom. Henryk Brodaty, posiadłszy ziemie lubuską i krośnieńską, wdzierał się od zachodu i od południa do dzierżaw polskich. Okolica Ś. stała się wskutek uroszczeń jego ziemią sporną. W r. 1223 panował tam wspomniany książę, skoro cysterkom trzebińskim nadał wieś Łęki w pobliżu Ś. , w ówczesnej dzielnicy krośnieńskiej, z jeziorem Niedźwiad Meduad, później Meczwecz i skoro zatwierdził drugie podobne nadanie komes Przybysław odkupił wś Sarnowo Ołobok, Muehlbock, którą brat jego Dzierzysław Dirzck, syn Gosława, był sprzedał Witosławowi, dziek. pozn. , i darował połowę tej wsi cysterkom trzebińskim; za drugą zaś połowę Sarnowa wziął w zamian posiadłość Jana, syna Marcina, na Powidzku. Książę do obu wsi Sarnowo i Łuki, które własnym kosztem osadzać będzie na prawie niemieckiem, dorzucił dochody z Węgrzynic Altbrachtsdorf, dziś Ulbersdorf, na płd. zach. od Ś. , i tym sposobem rozpoczął w ziemi świebodzińskiej dzieło stopniowego niemczenia ludności za pomocą klasztorów i przeistaczania odwiecznych nazw. I jakby na przekorę Brodatemu sfałszowano w 2 wieki później, w założonym przez niego kłasztorze trzebnickim, dokument z jego pieczęcią i zmyśloną datą 11 lipca r. 1207, który wydobywa z niepamięci nazwy polskie następujących, nadanych klasztorowi w ciągu XIII w. włości Ołobok Melbok, Muehlbock, Chociule Koczule, Kutschlau, Rudgerzowicze Rudgersdorf, Riegersdorf, Darnawa Dornawa, Dornau, Radoszyn Radoschino, Renczeyn, Rentschen, Skąpe Scampey, Skampe, Łęki Lanke, Lanken, Międzylesie Meczylosse, Metwald, Mittwalde, Rokitnica Rogytnicze, Schonwald, Schoenfeld, Węgrzynice Wangrunicze, Olbrachczdorf, Ulbersdorf, Krzyżowa Lichtenwalde i Padłagóra Steinbach, na płd. zachód od Ś. , nie dzisiejszy Padligar nad Obrzycą, tudzież następujących jeziór Niedźwiad Meduad, Meczwecz, Sarnowskie Sernowo, Łęki Lenky, Trzebiech Trzebechowo, Treboch i Borów Borow Cod. Dipl Sil, VII, 124. Wszystkie te osady i jeziora leżą w ziemi świebodzińskiej; na własność cystersek trzebnickich przeszły między r. 1223 i 1267; sfałszowanie dokumentu odnosi się jedynie do daty, która w tym wypadku może świadczyć miała o prawnem posiadaniu tej ziemi przez Henryka Brodatego. Książę ten powołując się w r. 1234 na nieznane nam bliżej nadanie Laskonogiego, zawarł za pośrednictwem bisk. pozn. i gnieźn. z Odoniczem umowę, na mocy której zastawił mu zie

Świebodzin