Ine, Prądno wieś i holcndry, PBarskic, Rabo wice, Rybitwy, Sarbinowo, Środka, Stanisze wo, Starołęka Mala i Wielka, Siępocin, Stęszewko wieś i holendry, Strumiany, Sychy Las, Swarzędz wieś, Swarzędzkie leśnictwo Streitort, świętojański młyn, Świszułkowo, Tanibórz, Trzcbibławki, Wagowo, Węglowo wieś i holendry, Wilhelmshorst, Wiorok, Wiśniowo, Wójtowstwo, Zalasewo i Zieleniec. Osady te obejmują 32913 ha 26772 włośc, i 6141 dwor. ; na powiat poznański przypada 14796 ha 13643 włośc, 1153 dwor. a na pow. środzki 18117 ha 13129 włośc, i 4988 dwor. . 2. H al. Swarzędz i Swarządz Sminrancz w r. 1366, Swanrzancz r. 1377, urzęd. Schiccnenz wś kościelna, tamże, zlewa się z miastom S. z którem tworzy poniekąd jedną całość. W r. 1366 TomiBław z S. sprzedał kapituło pozn. młyn Borowy nad Cybiną; w r. 1377 pisał się Wincenty z S. ; r. 1397 Mikołaj z Srebrnej lóry przekazał altarzyście pozn. Pomorowi roczny czyn. sz z S. i innych włości Kod. Wiclkop. ; w r. 1398 występuje Wytko Swarzędzki Akta gr. wielk. , Il, 737, a w r. 1400 Andrzej syn Wiktora zS, wikary pozn. Kod. Mazow. , str. 135. W r. 1580 było w S. 2 A łan. os, , 3 zagr. , 30 owiec i pasterz; wś tę dziedziczył Andrzej Górka, kaszt, międzyrzecki, a po śmierci jego w r. 1592 Piotr Czamkowski; późniejszymi dziedzicami byli Zygmunt Grudziński j 1653, Adam Antoni Opaliński, potem Koźmińscy z Iwanowic do 1792, Jan Klug, kup. poznański, około r. 1796 kaszt. Bojanowski, po nim Kasawdów, a około r. 1830 rząd pruski. Na obszarze S. założył około r. 1620 woj. Grudziński miasto, Grzymałów, dziś Swarzędzem zwane; około r. 1773 5 Teodor Koźmiński, wojewodzie kaliski, wiódł npory graniczne z p. Lipską, kasztelanową łęczycką Konstyt. , II, 143. W końcu zeszłego wieku składały majętność i Hwarzędzką oaady Garby, Gruszozyn, Jasień, Kru zownia, Łowęcin, Swarzędz, Zieleniec i Zalasewo. Zamek istniał tu jeszcze po r. 1777; dziś nie wiadomo gdzie stał. Wś ma obecnie 27 dm. , 320 mk. 284 kat. , 36 prot. i 439 ha 287 roli, 25 łąk; czynty doch, z ha roli 1L91 mrk, z ha łąk 18 90 mrk; w tym obi zarzc objęty jest folw. 250 ha, w tom 100 ha jeziora z 2 wysepkami; właścicielem jc t Carl Hofmeyer. Przysłowie Przyjechała nędza do I Swarzędza nie wyraża, jak sądzi Weryha Darowski, żadn j miejscowości. Kś. DambokI przypui zcza, że przyblowie to powstae mogło w czasie przcBiedlenia żyduW ntMizarzy z Poznania. Kościół p. w. św. Marcina istniał już w r. 1377; w tym bowiem czacie Wincenty z S. chcąc pozbyć aię dziedzictwa swego, zeznał w obec ststy wielkopolskiego Domarata, że Dzierzkowi z sąsiedniego Lowęcina służy prawo kolatorstwa w jednej trzeciej części Kod. Wielk. , n. 1738. W miejscu starego, drewnianego, stanął około r. 1638 nowy z cegły, do którego przybudowano później niektóre części a 1792 r. wieżę w formie piramidy 90 stóp wysoką. Pod kościołem w grobowcu sklepionym spoczywają zwłoki niektórych Koźmińskich. Al tary a p. w. św. Różańca, założona w r. 1752 przez Teodora Koźmińskiego, wcieloną została do probostwa w r. 1796. Ta altarya z bractwem rożańcowem miała osobnego księdza promotora ob. kś. Dambck, Opis 8. i parafii, zamieszczony w Kuryerze poznańskim z r. 1886. Par. , liczącą 1474 dusz, składają Gortatowo, Gruszczyn, Jasień, Kruszewnla, Łowęciu, Nowa Wieś, Nowy Młyn, Paczkowo, Swarzędz miasto i wieś, Zalasewo i Zieleniec. Kapliczkę zamkową utrzymywali Koźmińscy około 1777 r. Szkoła przy kościele istniała w r. 1695. Obecnie znajdują się szkoły par. w Łowęcinio i w mieście Swarzędzu. Szpital kościelny wspominają wizyty z r. 1638 i 1725; zabezpieczony w r. 1647 na synagodze poznańskiej kapitał 200 złotych, od którego pobierał odsetki, przepadł w r. 1775. Obecny fundusz na utrzymanie ubogich iskłada się z 55G2 mrk. S. jest miejscem urodzenia r. 1815 Pauliny z Lauczów Wilkońskiej, powieściopisarki i żony znanego humorysty, który w swoich Ramotkach ponaieścit zabawną anegdotę p. t. Napoleon i Źydki ze Swarzędza. E. CaL Swarzcjdzkie 1. jezioro, 3 kim. długie, 0 6 kim. szerokie, zasilają wody Cybiny, która płynie przez jezioro, i strugi od Zalasewa; wybrzeża są wzgórzyste; na wschód, rozłożyły się wś i miasto Swarzędz, na zach. nie ma osad. Najeż, są dwie wysepki, Cybina wchodzi do jez. między Gruszczynem i Gortatowem; wypływa pod Zieleńcem. 2. le śnictwo, niem. iStreUort, ma 1 dm. , 7 mk. 3 kat. , 4 prot. i 529 ha obszaru dwor. 16 roli, 487 lasu. Rozciąga się między Poznaniem i Swarzędzem, tudzież między drogą żel. pozn. gnieźnieńską i traktem poznańskowarszaw skim. 3. S. Piaski, niem. Schwermnzer Sclmss Hiaadwache na wschód od Poznania, wzdłuż praw. brzegu Cybiny, od młyna Świętojań skiego do Łącznego, są po większej części za gajone i służą za pola do strzelania dla woj ska. E. Cal. warzów, wś nad Wisłą, pow, dąbrowski. Leży w dolinie Wisły, w zn. 180 mt. npm. , przy o ośeińcu z Dąbrowy 3 7 kim. do Odmętu. Par. rz, kat. w Oleśnie. Chaty, w liczbie 102, rozłożone są nad pot. Breniem praw. dopł. Wisły. Potok ten dzieli się na obszarze wsi i amiona, obejmujące obszerny ostrów; na zachodnie ramię tworzy dosyć duży staw.

Swarzędzkie

1792 w y