drogi do Fuczcrnina napotkano gruby z popielnicami ob. Objaśn. do mapy Ossowskiego, Ir. 65. R. 1340 nadaje Icomtur gdański Winrych V. Kniprode niejakiemu Konradowi sołectwo i 40 włók na prawie chcłm. celem lokacyi. Sołtys dostaje 10 włók wolnych, trzeci lenik kar sąd. i rybołówstwo dla własnego stołu w zatoce. Mieszkańcy zaś czynszują po 3 wiardunki i 4 kury od włóki do zamku gdańskiego, biskupowi zaś po pół wiardunka. Około r. 1400 dostawia wieś 3 zbrojnych. R. 1552 król Zygmunt August wystawił, z powodu zatraty starego przywileju, nowy, który aczkolwiek zgadzać się miał ze starym, jednak w niektórych punktach od niego się różnił. Sołtys posiada teraz tylko O wŁ, prob. dwie, Reszla czynszuje po P a grzyw, prus. monety, a bi kupowi po 2V2 gJ. zwyczajnej monety, proboszczowi zaś po 1 kor. żyta i kor. pszenicy i 2 kury; nadto ciążyła na nich tłoka podczas żniw ob. Prutz Gesch, des Kr. Neustadt, str. 208. Za czasów polskich należało S. do ststwa puckiego. Lustracya ststwa z r. 1678 opiewa Wś S. ma włok 40. Kościół juris patronatus Regii, Ksiądz pleban ma włók 2 i tacę zwyczajną. Sołtys Jerzy Dytlow, wdowiec, dzieci ma czworo dorosłych; włók ma 4, podwody odprawowaó powinien, gdy z zamku nakażą. Gburów tam bywało 7, teraz tylko 3. Matys Dytlow gbur poddany, z żoną, ma dzieci troje, na włók. 2, szarwarkuje jak i drudzy gburzy. Czynszu daje pieniędzy fi. 6, owsa kor. 6, kur 6, jaj 15. Michał Kląwkc, poddany, z żoną, gbur, dziecię 1 ma, na włók. 2; szarwarkuje jak i drudzy. Czynsz taki daje jako wyższy. Jerzy Pyicr, gbur poddany, z żoną, j dzieci dwoje małych ma, na wł. 2; szarwark odpraw uje i czynsz daje jak i drudzy. Ksiądz pleban tameczny arendą trzyma wł. 2 pustych, płaci fi. 30. Paweł Derc, poddany, z żoną, ma dzieci troje małych, na wł. 2, arendą siedzi, płaci fi. 18 i robotę zwyczajną we żniwa odprawilie. Wawrzeniec Rychtor, poddany z żoną, dzieci ma czworo, na wł. 2, arendą biedzi, płaci i robi jak wyższy. Marcin Brandt, poddany, karczmal z, z żoną, ma dzieci dwoje dorosłych, nic nie daje, bo się sam budował, piwo i gorzałkę pańską szynkuje. Cała wieś z pustego gburstwa płaci fi. 24. W tej wsi kiedy się żer zrodzi, od świni idzie prowent zamkowi. Tamże mieszka p. Stanisław Komuntowski per cessionem na wyprawę od Karbota cum consensu J. K. M. Jana Kazimierza na wł. 6. Ten zaś Karbot per privil. D. Sigismundi Tertii die 5 Mai a. 1627 post perduollem Michaelom Brzew sld te włoki miał także i conserwacyą od K. J. M. Jana Kazimierza cum onere pilnowania strądu morskiego na mil ośm ob. str. 14, manuskrypt w Pei plinie. R. 1686 należały do par. Ö, , Gniezdowo, Wielka Wieś, Jastarnia, dziś osobna wieś paraf. , Kusfelt i Nicponia; parafian liczono około 300 ob. Wizytacya Madalińskicgo, str. 80. Przy kościele istniała szkoła, organista był nauczycielem. R. 1710 pobierał prob. mesznego 12 kor. żyta i tyleż owsa, dawniej zaś po 30 korcy ob. Wizyt. Szaniawskiego, str. 52. R. 1780 liczyła par. swarzewska 1459 kat. i 297 akat. , żydów nie było; mesznego dawała wś po 32 lcor. żyta i tyleż owsa ob. Wizyt. Rybińskiego, str. 35. Proboszczami byli tu r. 1676 Gaspar Kazimierz Edward; 1686 Jan Axoltz; 1730 Ilarazniewski; 1740 Dąb; 1779 Jan Olszewski, miał 2 wikarych do pomocy; 1848 Wincenty Lniski; 1853 Antoni Kapiea; 1869 Józef Gollnik. R. 1686 należały do prob. 2 włóki, dalej łąki i wolno rybołówstwo w morzu. W wielkim ołtarzu kościoła jest umieszczona cudowna figura N. M. P. , słynąca w całych Kaszubach. Jest udatnie z drzewa rzeźbiona i pozłacana; przedstawia zaś Matkę Najświętszą piastującą Dzieciątko Jezus. Tak Dziecko jako i Matka mają na głowie srebrne pozłacane korony, drogicmi wysadzane kamieniami; w ręce trzyma Matka Boska berło srebrno. Przez pewien czas mieściła się ta figura w kościele na Helu. Później jednak wystawili rybacy i żeglarze pierwotny kościółek w Swarzewie. Kiedy potem przybudowano drugą część, stanowił ten pierwszy kościółek chór mniejszy czyli presbyteryum. Odtąd figura N. M. Panny nowemi zasłynęła łaskami, jak świadczą różne wizytacyc i wota. Cujus imago in hoc loco plurimis miraculis claret, quod probant offerentium tabellae et alia vota tych było wówczas 89, atc ue imagines naufragantium, powiada wizyt. Szaniawskiego str. 51. Między innymi darował opat oliwski Aleksander Kęsowski srebrną monstrancyę, takiż pacyfikał, dwa srebrne lichtarze i puszkę srebrną, oprócz tego drogi bardzo ornat. Ludu pobożnego przybywało dawniej bardzo wiele, nawet całe kompanie, mianowicie z Pucka i Wejherowa. Teraz jednak przychodzi już tylko kompania na Szkaplerzną z Jastarni i na Narodź. Matki B. ze Strzelna. Największy odpust przypada w to ostatnie święto, które jest zarazem świętem tytularnem kościoła. Papież Pius IX udzielił 1855 r. na ten dzień jako i na całą oktawę zupeł nego odpustu. Zaraz za wsią znajduje się w stronie Puckiej zatoki studzienka. Około niej jest okrągła kapliczka, cala z cegły, gontami kryta, ale ołtarza w niej nie ma. Natomiast znajduje się w niej opis w szystkich zajść cudownych i losów obrazu. Opis ten oprawiony jest w ramy, niby obraz i wykonany wierszem po polsku i po niemiecku r, 1775

Swarzewo