oczyszczająca okowitę, która przerabiała codziennie najmniej 45, 000 st. okowity suro wej, własnej i nabytej. Fabrykę obsługiwały 3 kotły parowe o sile 220 koni i turbina o sile 120 koni. Produkowała rocznie do 30 milionów st. okowity. Na gruntach wsi znajduje się cegielnia i spółkowa fabryka papieru. Wieś należała do Potockich, obecnie Aleksandra Bekkerta. Oprócz tego 6 dzies, należy do towarzystwa fabr. papieru. Lr. M. SuurJoeggi, czuchońska nazwa miasta Parnawy ob, . SuurLacht estońskie al. Wielka, zatoka na wyspie Ozylii Oesel. Suwadowa, grupa chat, ob. Jabłonka III, 344. Suwajówka, część wsi Jachówka, w pow. myślenickim. Suwaki, wś włośc, pow. sierpecki, gm. i par. Gradzanowo, odl o 29 w. od Sierpca, ma 7 dm. , 71 mk. , 271 mr. , Suwała, niem. Suwalla, osada młyń. nad strugą do Drwęcy wpadającą, pow. brodnic ki, st. p. , gm. i par. kat. Wrocki, 243 78 mr. magd. ; 16 dm. , 121 mk. Kś. Fr, Suwałka, strumień, w pow. wileńskim, płynie pod wsią Martyszuny. Suwałki, miasto gubernialne, leży pod 54 4 6 szer. półn. i 40 35 4 dług. wsch. od F. , nad rz. Czarną Hańczą, w dolinie ciągnącej się od jez. Hańcza do jez. Wigry, dłukiej około 5 mil a szerokiej od 1 1 2 do 3 w. Od północy i południa osłania miasto wyżyna, sięgająca na płd. przy cmentarzu żydowskim 830 st. n. p. m. Dolina ta jest niewątpliwie dnem dawnego jeziora, którego szczątkami są pozostałe dotąd jeziora Hańcza i Wigry, tudzież łącząca je rzeka. Przy kopaniu studni w mieście trzeba przebijać się przez grube warstwy żwiru, otaczające zaś miasto zbocza wyżyny okryte są licznemi bryłami głazów narzutowych. Klimatu miasta cechą charakterystyczną jest ciągły wiatr, zależny nie tylko od położenia śród wyżyny pojezierza, ale i lokalnych warunków tej długiej a wąz kiej doliny, łączącej dwa wielkie jeziora. Przepuszczalność gruntu przy ciągłym ruchu powietrza i otoczeniu leśnem, czynią S. jednem z najzdrowszych miast w królestwie. Drogi bite łączą S. z Warszawą odl. 268 w. , Kownem około 110 w. i miastami powiatowemi gubernii. Najbliższa stacya dr. żel. brzeskograjewskiej Grajewo odl. 70 w. a warsz. petersburskiej na odnodze do Wierzbołowa w Wyłkowyszkach około 80 w. . S. posiadają kościół par. kat. murowany, cerkiew, dwie kaplice kat. na cmentarzu i przy gimnazyum, kościół par. ewang. ze szkołą i cmentarzem, dom modlitwy, filiał zboru reformowanego w Serejach od 1860 r. , gimnazyum męzkie, gimnazyum żeńskie, 3 szkoły początkowe, szpital św. Piotra i Pawła na 60 łóżek, szpital wojskowy, szpital żydowski na 30 łóżek, dom przytułku na 12 osób od 1869 r. , z kapit. 5755 r. , ochronę dla 33 dzieci z kapit. 4210 rs. . Z władz rządowych mieszczą się rząd gubernialny, zarząd powiatowy, sąd okręgowy, zjazd sędziów pokoju okr. I, sąd pokoju, zarząd akcyzy VI okręgu, urząd pocztowy gubernialny, st. telegr. Znajduje się też dyrekcya szczegółowa to warz. kredyt. ziemskiego. Istnieje od 1878 r. w S. straż ogniowa ochotnicza 120 członków, przy której zorganizowała się amatorska orkiestra 38 osób i chór, lecz po kilkoletniem istnieniu rozprzęgły się około 1886 r. Wyrazem życia towarzyskiego jest klub miejski. Miejscem przechadzek jest ogród miejski, założony przed 50 laty w miejscu, gdzie stał dawniejszy kościół i cmentarz. Dalsze okolice miasta lesiste, urozmaicone jeziorami, obfitują w malownicze miejscowości, nadające się do wycieczek. Z zakładów przemysłowych istnieją obecnie dwa browary i kilka mniejszych zakładów, których produkcya roczna dochodziła w 1878 r. 40, 290 rs. Miasto samo składa się głównie z jednej wielkiej ulicy, ciągnącej się wzdłuż szosy i zwanej Warszawską a teraz Petersburskim Prospektem. Przy tej ulicy mieszczą się prawie wszystkie instytucye, kościoły, sklepy ważniejsze Cała zabudowana domami murowanemi, piętrowemi przeważnie. Przy innych bocznych ulicach domy przeważnie drewniane. W 1890 r. było zapisanych do ksiąg stałej ludności 20, 592, po strąceniu nieobecnych 328 rzeczywista stała ludność wynosiła 13, 830 a z niestałą 16, 863. Podług wyznań było śród stałej ludności 7009 katol, 386 prawosł, 657 prot. , 12, 540 żyd. 61. Wśród stałej obecnej i niestałej było 440 prawosł, 108 starowier. , 585 prot. , 12, 060 żyd. Domów liczono około 700. W 1800 r. było 214 dm. , 1184 mk ani jednego żyda; 1827 r. było 235 dm. , 2116 mk. ; 1857 r. 152 dm. murow. , 797 drewn. , 11, 273 mk. 7016 żyd. , 488 Niemców. Dochody kasy miejskiej wynosiły w 1878 r. 28, 636 rs. , wydatki 20, 843 r. Poza miastem, przy drodze do Sejn, wzniesiono po 1876 r. wielkie koszary na pomieszczenie pułku dragonów. W 1887 r. rozpoczęto przy szosie warszawskiej budowę wielkich koszar dla piechoty. Wielkie te budowle z cerkwią stanowią niemal oddzielne miasto. Dawny folwark kamedulski dziś donacyą rządowa, zwany Papiernią z młynem i stawem, przylega do miasta od strony południa. Mieszczą się tu na stawie łazienki kąpielowe. Historya. Jeszcze na początku XVI wieku wyżyna pojezierza, w okolicy dzisiejszych Suwałk pokryta była

Suur-Joeggi