katol, p. w. św. Wawrzyńca, pierwotnie z drzewa wzniesiony w 1502 r. przez króla Aleksandra, zniszczony przez pożar w 1699 r. , odnowiony został w 1774 r. przez ks. Kibitniewskiego. W kościele znajduje się obraz św. Rocha, uważany za cudowny. Parafia katol. , dekanatu trockiego, 6132 wiernych. Dawniej miała filię w Barbaryszkach. Do bra skarbowe S. w 1850 r. składały się z mka, 1 folw. , 11 wsi i 10 zaśc. i miały 6793 dzies. rozległ. Okr. wiejski obejmuje mko S. , oraz powstałe po uwłaszczeniu włościan wsi S. , Sumiliszki Nowe i Nowoaleksandrówka, w ogóle w 1865 r. 195 dusz rewiz. włośc. uwłaszczonych, 45 b. ludzi wolnych, 18 jednodworców, 12 żołnierzy dymisyonowanych i 43 osadników w. ross. Gmina należy do 1 okr. pok. do spraw włośc, 1 rew. konskrypcyjnego, oraz 8 ucząstku okręgu wileńskiego sądu pokoju, składa się z 11 okr. wiejskich S. , Budzile, Naszkuny, Windziule, Jagielany, Korejwiańce, Kietowiszki, Korkuciany, Mustyniany, Bohdanańce i Dowgierdziszki, obejmuje 83 miejsc zamieszkałych, mających 489 dm. i 4793 mk. włościan. Podług spisu z 1865 r. było w gminie 2807 dusz rewiz. , w tej liczbie 1718 b. włościan skarbowych. Miejscowość ta, jako znajdująca się na szlaku wypraw krzyżackich na Wilno i Troki, czę sto podlegała zniszczeniu. W 1377 r. marszałek zakonu Gotfryd Linden, przechodząc przez S. , zniszczył je ogniem i mieczem, i wówczas po raz pierwszy wzmiankowaną jest w kronikach. W 1403 r. w. mistrz Werner Tettingen na nowo i niemiłosiernie te okolice splondrował. Dobra te należały do ekonomii stołu królewskiego. Następnie zamienione na sstwo niegrodowe, było w posiadaniu Mateu sza Roemera, generała artyleryi, który prze kazał synowi swemu Stefanowi Wilhelmowi, poczem przeszło na jogo brata Mateusza, a następnie na syna ostatniego Aleksandra. W 1717 r. należało do Krzysztofa Zawiszy, wwdy mińskiego. Podług spisów podskarbińskich z 1766 r. obejmowało mko S. z fol warkami. Posiadał je wówczas Leonard Po ciej, oboźny w. lit. , razem z sstwem żyżmornkiem i wsiami Ejtykany i Rejzany, opłaca jąc z sstwa sumiliskiego kwarty 798 złp. 11 gr. , a hyberny 450 złp. 2. S. , wś włośc, pow. trocki, w 2 okr. pol. , gm, , okr. wiejski i dobra skarbowe Sumiliszki o 1 w. , 8 dusz rewiz. osadników w. ross. 3. S. Nowe, wś włośc, tamże, o 2 w. od Sumiliszek, 15 dusz rewiz. Obie wsi powstały po uwłaszczeniu włościan. J. Krz. Sumin 1. jezioro w pow. gostyńskim, na płn. od Gostynina. Należy do grupy jezior, otaczających jezioro Lucień, leży na płd. od jez. Białego, ma brzegi wyniosłe, bezleśne; przepływa przez nie rzeczka wpadająca do Skrwy. Por. Lucień. 2. S. , jezioro o 2 w. na zach. od os. Kikoł, w pow. lipnowskim, le ży przy wsi t. n. , około 3 w. długie, 1 2 w. szer. ; brzegi przeważnie wyniosłe. Obszar wynosi 75 mr. Głębokość dochodzi 21 st. Wązki pas ziemi oddziela je od jez. Kikoł ob. . 3. S. , jezioro na półn. od wsi Garbatówka ob. , w pow. chełmskim, gm. Cyców. Leży śród błot i lasów, na wschód od jez. Ratcze. Nad jeziorem kol. włośc powstała na obszarze fol. dóbr Garbatówka. Br. Ch. Sumin 1. wś i fol. rumun. nad jez. t. n. , pow. lipnowski, gm. Kikoł, par. Sumin, odl. o 11 w. od Lipna, posiada kościół par. murowany. Wś ma 49 dm. , 461 mk. ; rumun. 34 dm. , 237 mk. W 1827 r. było 49 dm. , 389 mk. Fol. S. z fol. Jarczachowo rozl. 1176 mr. gr. or. i ogr. 597 mr. , łąk 17 mr. , pastw, 17 mr. , lasu 326 mr. , wody 187 mr. , nieuż. 32 mr. ; bud. mur. 5, z drzewa 12, las nieurządzony. Wś S. 52 os. , 356 mr; wś Jarczachowo 20 os. , 55 mr. ; wś Wysiołki Sumińskie rumunek 30 os. , 529 mr. ; wś Łempiszczyzna 2 os. , 6 mr. W akcie rozgraniczenia wsi Jankowo w ziemi dobrzyńskiej z 1371 r. wspomniana wś S. , jako pograniczna z Jankowem, Wolą, Grabowem Kod. Dypl. pol. , II, 755. Tomko de Somyno podpisany w gronie szlachty dobrzyńskiej na akcie z 1434 ib. , 857. Według reg. pob. pow. rypińskiego z 1564 r. wś kościelna Sumino miała 6 kmieci na całych łanach i 3 zagr. , poddanych Bartłomieja Dębskiego; 3 kmieci i 5 zagr. poddanych Jakuba Szyrakowskiego, 4 kmieci i 3 zagr. , 1 karczmę Jana Sumińskiego, 3 kmieci i 2 zagr. Piotra Sumińskiego; jednego poddanego F. Sumińskiego; 1 zagr. i 2 poddanych T. Balińskiego. Płacono poboru 11 fl. 26 gr. i 2 sol Pawiński, Wielkop. , I, 323. Tutejszy kościołek założony został 1325 roku przez Franciszka Schenka, dziedzica S. Parafia oddana pod zarząd Bożogrobcom z Górzna w powiecie brodnickim. Później odebrano go kanonikom i osadzono świeckich proboszczów. Obecny kościół maleńki, murowany, w stanie ruiny. Pomimo otrzymanego pozwolenia na budowę nowego kościoła 1888 roku nie przystąpiono do roboty. S. parafia, dekanat lipnowski, 1010 dusz. W skład par. wchodzą S. , Jankowo, Trzebiegoszcz, Jarczachowo. 2. S. , wś włośc, pow. rypiński, gm. Starorypin, par. Strzygi, odl o 7 w. od Rypina; ma 42 dm. , 300 mk. , 734 mr. W 1827 r. 32 dm. , 228 mk. Stefan de Somną występuje przy akcie z 1441 r. Kod. dypl. pol. Według reg. pobor, z 1564 r. wś Sinino, w par. Strzygi, własność Elżbiety z Sierpca, wojewodziny łęczyckiej dziedziczki Strzyg i Długiego, płaciła od 10 kmieci na całych

Sumin

Sumin