itarum, niem. Sudauen, jedna z ośmiu ziem składających Prusy w epoce przed podbojem krzyżackim. Obejmowała ona część dzisiejszego obszaru gub. suwalskiej i przyległe części Prus wschodnich. Rzeka Ełk stanowiła granicę zachodnią S. od Galindyi; wschodnią granicą był zapewne Niemen. Sudawowie byli podobno najwaleczniejszymi ze szczepów pruskich. Bohaterem ich jest dzielny wódz Skomont. Siedzibą jego była osada Skomętno nad jeziorem t. n. dziś pow. łecki, o milę od granicy królestwa polskiego. W 1268 r. Sudawianie oblegają Chełmżę o 3 mile od Torunia; r. 1273 powtórnie oblegają ten gród pod wodzą Skomonta i pustoszą okolice Chełmna nad Wisłą. Według kroniki Dusburga ziemia Sudawów dzieliła się na terrytorya Kimenau, Merunisken, Pokimen, Krasine, Seilen, Kirsau. W wyrokach rozjemczych z 1420 i liście cesarza Zygmunta z 1432 r. , występuje druga nazwa S. item terra Sudorum sive Jaouitarum quod idem est. Zdaje się, iżistniał ścisły związek plemienny między Sudawianami a Jadźwingami i ztąd rozciągano nazwę Jadźwingów na mieszkańców Sudawii. Ziemia ta podbita po uporczywej obronie przez Krzyżaków, została w znacznej części przez nich odstąpioną Litwie i Polsce traktatem brzeskim z 1435 r. ob. Toeppen, Hist. compar. Geogr. v. Preussen, 29 32. Sudawskie, wś i folw. , pow. suwalski, gm. i par. Wiżajny, odl. od Suwałk 37 w. ; wś ma 7 dm. , 71 mk. ; folw. 4 dm. , 29 mk. W 1827 r. 18 dm. , 141 mk. Dobra S. składały się w 1887 r. z fol. S. i Skombole, rozl. mr. 917 fol. S. gr. or, i ogr. mr. 260, łąk mr. 122, past. mr. 5, lasu mr. 186, nieuż. mr. 36; bud, mur. 6, drewn. 12; płodozm. 4pol. 5 las nieurządzony; fol. Skombole gr. or. i ogr. mr. 164, łąk mr. 81, past. mr. 7, lasu mr. 42, nieuż. mr. 14; bud. mur. 2, drewn. 11; płodozm. 4pol. , las nieurządzony. Wś S. os. 8, mr. 38; wś Skombole os. 5, mr. 22; wś Rozgólna os. 26, mr. 76. Sudawskie starostwo niegrodowe wraz ze skombolskiem Skombole stanowiło jedną całość. W 1766 r. posiadał je Adam Zaborowski, później Baranowscy. Płacono kwarty 58 zł. , hyberny 30 złp. Sudcy, wś, pow. miński, w 3 okr. pol. kojdanowskim, gm. Stołpce, przy gośc. pomiędzy Jaczonką i Stołpcami, o 4 w. od st. dr. żel. mosk. brzeskiej Stołpce, ma 28 os. ; miejscowość falista, małoleśna, grunta urodzajne. Sudcze, wś i dobra, pow. piński, na Zarzeczu, w 2 okr. pol. lubieszowskim, gm. Kuchecka Wola, par. kat. Lubieszów, par. praw. w miejscu, przy drodze z Żeleźnicy do Wólki Bereźniańskiej. Dawniej Dolskich, Wiszniowieckich, obecnie Czarneckich. Wieś ma 96 osad, 325 mk. ; cerkiew p. w. św. Trójcy, przeszło 800 parafian; z dawnych zapisów 2 włóki ziemi. Dobra, 2863 dzies. , młyny, ry bołówstwo, propinacye i wyrób cegły stano wią znaczny dochód. Oprócz dóbr S. należą do Czarneckich folw. Zadołże, Pożoh i Wólka Bereźniańska, obejmujące w ogóle 375 włók. Miejscowość nizinna, poleska, W S. odbywa się jarmark na św. Trójcę. A. Jel. Sudde, rzka, dopływ rz. Egel Wielki ob. . Sude, lewy dopływ rz. Schale, praw. dopływu Elby, bierze początek z jez. t. n. Z lewej strony przybiera rz. Roecknitz. Sudejki 1. wś nad jez. Ołowsza, pow. wiłkomierski, gm. Owanty, o 73 w. od Wiłkomierza, ma 26 dm. , 127 mk. , kościół kat. par. , dom przytułku. Uwłaszczona od dóbr Dekszmiany. Kościół p. w. N. M. P. , z muru wzniesiony kosztem Koziełły i parafian, przeniesiony z Biguszek, gdzie był kościół drewniany, fundowany w 1791 r. przez Benedykta Pruszyńskiego. Par. kat. , dek. uciańskiego, ma 2780 wiernych. 2 S. , zaśc, pow. wiłkomierski, gm. Traszkuny, o 26 w. od Wiłkomierza. 3. S, , przys. , tamże, gm. Kowarsk, o 26 w. od Wiłkomierza. 4. S. , wś, tamże, gm. Towiany, o 22 w. od Wiłkomierza. Sudejki, niem. Sudejken, wś, pow. stołupiański, st. p. Pillupoenen, 7 dm. , 63 mk. , 144 ha. Suden łotew. SuhduMujża, folw. dóbr prywat. Dundangen, w okr. goldyngskim, pow. windawski, par. dundangska Kurlandya. Sudenie, wś, pow. wileński, w 1 okr. pol. , o 36 w. od Wilna, 3 dm. , 27 mk. kat. Sudergi Surdegi. , zaśc, pow. wiłkomierski, gm. Dobejki, o 47 w. od Wiłkomierza. Suderwianka al. Suderwa, rzka w pow. wileńskim, bierze początek za Bujwidziszkami, przepływa pod zaśc. Gudele i fol. Zameczek, uchodzi do Wilii od praw. brzegu, o 10 w. na zachód od Wilna. Suderwa 1. mko nad jeziorami Rzesza, Wilnoje i Kowszelis, pow. wileński, w 1 okr. pol, gm. Rzesza, okr. wiejski Suderwa, o 20 w. od Wilna, o 7 w. od rz. Wilii z prawego brzegu. Ma 7 dm. , 82 mk. 1 praw. , 76 kat. , 5 żyd. , ładny pałacyk dziedziców, otoczony obszernym cienistym ogrodem, kościół kat. par. Kościół ten, p. w. św. Trójcy, z muru na górze, wzniesiony został w 1803 r. przez kś. Walentego Wołczackiego, bisk. tomaseńskiego, dziedzica wsi i pierwszego proboszcza suderwiańskiego parafia założoną została w r. 1782 przez bisk. Massalskiego, przy pomocy Teodory ks. Sapieźyny, podług planu skreślonego przez architekta wileńskiego Wawrzyńca Gucewicza. Do 1812 r. , za życia jeszcze fundatora, wzniesiono ściany; po zgonie zaś biskupa, spadkobierca jego Hipolit WołkŁaniewski hojnym nakładem dokończył świątynię, która w 1822 r. została po Sudawskie Sudcze Sudejki Sudejk Suderw