przestrzeni prawie 10 mil, zaś od wsi Bereźcy chodzą po niej i lekkie statki; w dolnym biegu na wybrzeżach ma łąki rozległe; rybołówstwo znaczne. S. obfitowała niegdyś w gony bobrowe ob. Kontrym, Exkursya, str. 34. Stwoleńska Kępa, na Wiśle pod wsią Stwolno, pow. świecki, opiewana we Flisie Klonowicza Imo Stwoleńska Kępę i Osieńską, Aż przydybali za sobą Grudziedzką w. 364365. Stwolna, folw. i zaśc. w pobliżu kotliny rz. Sergucz, pow. borysowski, przy drodze z Domżeryc do Zabojenia, w 3 okr. pol. i par. kat. Berezyna, własność dość dawna Kuczewskich, ma 6 włók; miejscowość wzgórzysta, grunta lekkie. A. Jel. Stwolno, Skvolno r. 1357, wś i dwór, pow. krobski Rawicz, o 7 klm. na wsch. płd. od Rawicza st. dr. żel. , nad Złotnicą, dopł. Dąbrożny. Graniczy z Sikorzynem i Zawadami, par. Golejewko Czestram, poczta w Słupi. Wojciech Gąska, występujący w dok. z 1293 r. ob. Dokum. Kuj. Ulanowskiego, 231, na leżący r. 1296 i 1298 do orszaku Łokietka i podpisujący przywileje jako świadek w Po znaniu, Kościanie, Gnieźnie i Gdańsku, nie z tego pochodził zapewne Stwolna. S. było własnością kapituły gnieźn. w r. 1357 Kod. Wielkp. , n. 1354; później przeszło w ręce szlachty okolicznej; w XVIII w. należało do Gajewskich i tworzyło znaczną majętność, w której skład wchodzily Podborowo, Sikorzyn, Stwolno, Widawy, Zielona Wieś, Za wady i część Chojna; w r. 1580 były w S. 2 półłanki os. , 7 zagr. i komornik. Wś ma obecnie 22 dm. , 169 mk. 148 kat. , 21 prot. i 100 ha 74 roli, 13 łąk. Dwór z leśniczów ką Streitfurth tworzy okrąg wiejski, mający 4 dm. , 49 mk. 42 kat. , 7 prot. i 403 ha 242 roli, 111 łąk, 9 lasu; dziedzicem jest Jan hr. Czarnecki na Golejewku. E. Cal. Stwolno 1. Niemieckie, niem. Deutsch Westphalen, 1400 Smoln, 1415 Gros Smollen, około 1451 Smollang, 1565 Stwolno, 1623 Westfalen, 1642 Gr. Stwolno, 1668 Stwolno germanicum, 1676 deutsch Stwolno, 1741 Stwolno Wielkie, wś w nizinie prawego brzegu Wisły, pow. świecki, st. p. i kol. Grupa, par. kat. Swiecie; 822 ha 361 roli or. , 38 łąk, 267 lasu; 1885 r. 31 dm. , 57 dym. , 306 mk. 15 kat. ; szkoła ew. Tędy szła stara droga na Grudziądz. Czynszowa księga krzyżacka z początku XV w. opiewa, że wś ta, należąca do komturstwa świeckiego, obejmowała 25 włók. z tych posiadał sołtys 21 2 woln. ; od reszty płacono po 2 grzyw, i 3 kury na M. B. Gromn. Karczma czynszowała 11 kur i 11 2 grzyw. R. 1424 w pon. na Zielone Świątki nadaje w. mistrz Paweł V. Russdorf wsi tej 31 2 włók. Za czasów Rzpltej r. 1565 należało S. do zamku Słownik Greograficzny T. XI. Zeszyt 127. świeckiego. Wylewy Wisły wielkie wyrządzały szkody. Włók było 24, z których sołtys 2 posiadał; wszystkie czynszowały po 2 grzyw. , oprócz tego była wś do tłoki zobowiązana w kraju i przy sianożęciu na życzenie starosty. Dwie karczmy bez roli, z których jedna miała w dzierżawie 1 włókę włościańską, a druga tylko ogród, płaciły 5 zł. i 12 gr. Oprócz tego były tu 4 gburskie posiadła, których posiadacze tłokę czynili, płacąc oraz po 12 groszy, podczas kiedy kobiety pleć i prząść musiały. Pastwisk było dosyć, drzewo brano z nad Wisły. W ogóle płaciła, wś do zamku świeckiego 57 zł. Kościół par. był w Michalcach. R. 1642 wydał Jan Zawadzki, ststa świecki i kaszt. gdański, 16 pustych włók bez zabudowań olędrom na 50 lat, dołączając rybołówstwo w Wiśle i Mątawie, prawo wywożenia swych produktów jako i założenia karczmy z wyszynkiem piwa świeckiego; nowi osadnicy zaś zobowiązali się wystawić budynki na własny koszt i od r. 1643 płacić rocznie 25 zł. od włóki. R. 1643 król kontrakt ten potwierdził. R. 1741 puszcza starościni Joanna Jabłonowska wś na prawie olęderskiem na 50 lat w dzierżawę z prawem rybołówstwa w Wiśle i Mątawie i zezwala na urządzenie szkoły; czynsz ma wynosić 20 zł. od włóki. R. 1623 zostało S. Niem. i Polskie uwolnione od kontrybucyi i kwaterunku. R. 1649 należy S. do par. sartowickiej; mesznego płaciło 10 poddanych po 1 kor. jęczm. i tyleż owsa. R. 1676 liczono tu 24 dusz; r. 1682 i 1717 płaciło S. według taryfy na symplę 21 zł. i 25 gr. R. 1710 daje S. Wielkie mesznego 14 2 kor. jęczm. i tyleż owsa ob Wizyt. Szaniawskiego, str. 268. R. 1749 obejmowała wś 29 włók i należała do par. świeckiej. R. 1773 liczono tu 24 włók 15 mr. roli włośc. , 44 dym. i 249 mk. kat. , 68 koni, 85 krów, 11 sztuk młodego bydła, 16 świni; wysiew wynosił 19 kor. pszenicy, 80 żyta, 97 jęczm. , 79 owsa, 1 grochu, 6 1 4, zbiór siana 86 fur. 2. S. Polskie, niem. Gross Westphalen, dawniej Polnisch W. , 1436 Cleyne Smollen, 1623 Westfalenko, 1649 Swolenko, 1653 Stwolenko, 1749 Kl. Stwolenko, wś, sąsiaduje ze Stwolnem Niemieckiem, pow. świecki, st. p. i kol. Grupa, par. kat. Świecie; 335 ha 275 roli or. , 20 łąk, 19 lasu. W 1885 r. 23 dm. , 37 dym. , 225 mk. 30 kat. . Za czasów krzyżackich należało S. do komturstwa świeckiego i zawierało po 1410 r. 22 włók, z tych posiadał sołtys 2 wolne, od reszty czynszowano po 2 grzyw. i 3 kury na M. B. Gromniczną; lecz tylko 4 włóki byty osiadłe. Krzyżacy mieli tu folwark, obejmujący 16 włók. R. 1424 stało tu 36 koni roboczych i 16 źrebiąt, 66 sztuk bydła rogatego, 19 jałowic i 13cieląt, 158 świni. R. 1565 33 Stwoleńska Kępa Stwoleńska Kępa Stwolna Stwolno