czterema ze sobą połączonemi stawami. Tylko w kierunku trzech kątów ta, już z natury silna forteca, jest mostami i groblami połączona. Tuż przed portem miejskim leży warowna wysepka Daenholra, gdzie r. 1851 urządzono port dla łodzi kanonierskich. R. 1885 liczył S. 1802 dm. , 7175 dym. i 28, 984 mk. , między tymi 998 kat, 27, 745 ew. , 115 dys. i 126 żyd. Katolicy należą do dyecezyi wrocławskiej; stralsundzka stacya misyjna, licząca 1888 r. 1200 dusz, obejmuje miasto S. , powiat Franzburg i niektóre części powiatu Grimmen. W 1888 r. proboszcz tutejszy zarządzał stacyą misyjną w Nakle Anklam, liczącą około 500 dusz a obejmującą pow, nakielski, wyspę Usedom z Ujściem Swinemuende; także stacyę misyjną Góry Bergen, do której należy wyspa Rugia. W szystkie te stacye utrzymuje stowarzyszenie św. Bonifacego. Z stralsundzkich gmachów zasługują na wzmiankę trzy kościoły P. Maryi, św. Mikołaja i św. Jakuba, zbudowane w XIV w. , w stylu ostrołukowym, dalej piękny ratusz z wspaniałą salą i biblioteką, r. 1316 zbudowany, klasztor św. Katarzyny z XIII w, mieszczący dziś arsenał i gimnazyum ze zbiorem monet, wreszcie w tymże wieku zbudowany klasztor św. Jana, dziś szpital dla ubogich. Oprócz gimnazyum posiada miasto szkołę realną, 3 wyższe szkoły dla dziewcząt, szkołę nawigacyjną, zakład dla głuchoniemych i obłąkanych, dom roboczy. i gazownię. Z władz mają tu siedzibę główny urząd celny, bank państwowy, zarząd regencyjny, sąd okręgowy, komisya egzaminacyjna dla żeglarzy, konsulowie Belgii, Holandyi, Portugalii, Rossyi i Szwecyi, tudzież różnorodne władze administracyjne i wojskowe i załoga piechoty i artyleryi. Pierwszorzędny urząd poczt. ma stacyę pomocniczą na dworcu kolejowym, gdzie schodzą się drogi kolejowe berlińskostralsundzka i północna berlińska. Parowce prywatne kursują między S. i Polchow iRalswiek; do szwedzkiego Malmoe zaś dojeżdżają 3 razy w tygodniu. Handel morski bardzo ożywiony. W końcu 1876 r. posiadało miasto 197 okrętów, każdy o przeszło 60 regestrowych tonach, razem 44880 reg. ton; dalej 15 statków, kursujących tylko na wodach wybrzeźnych i krajowych, o 650 tonach, 1 parowiec morski o 256 reg. tonach i 3 parowce holownicze rzeczne o 90 reg. tonach. R. 1876 przybyło do S. 241 okrętów o 23749 reg. tonach i 1212 statków krajowych i wybrzeźnych; wypłynęło zaś 88 ładowanych okrętów o 6128 reg. tonach i 605 statków krajowych i wybrzeżnyoh o 14498 reg. tonach. Przywóz wynosił 1, 802, 899 ctn. ; wywóz 437, 446 ctn. Głównemi przedmiotami przywozu są. zboże żyto, cegła, drzewo budulcowe i opałowe, węgle kamienne, nafta, surowiec, ryby, konopie, wino, sól, smoła i potaż. Artykuły wywozowe stanowią zboże pszenica, ryby, mąka, machiny i wyroby garncarslvie. Polów ryb bardzo obfity; wywożą je świeże albo też wędzone, głównie do Berlina; poławiają zaś węgorze, łososie, szczupaki, śledzie i bańki Handel wełną jest dosyć rozległy; dowóz wełny na jarmarki wynosił 1876 r. 331, 000 klg. Między większemi fabrykami przodkują pomorska gisernia żelaza, zatrudniająca 100 robotników, spółka akcyjna młynów parowych i 2 fabryki kart, z których jedna płaci 300, 000 marek samego podatku procederowego. Oprócz tego jest tu fabryka machin, cukrownia, olejarnia parowa, fabryka tytuniu i cygar, cementu i krochmalu, 2 mydlarnie, fabryka laku i towarów bawełnianych, przędzalnia, fabryka fortepianów, mebli i luster, tudzież 3 większe gorzelnie parowe, 3 wielkie browary i papiernia. Klimat tu ostry, przymrozki nocne w czerwcu, nawet w lipcu nieraz się trafiają; prawie bez przerwy wieją wiatry, głównie zachodnie; najpiękniejszą porą roku jest jesień. Miasto założył 1209 r. książę rugijski Jaromir; 1234 r. uzyskało prawo miejskie i pomimo kilkokrotnego zburzenia przez nieprzyjaciół zawsze wzniosło się na nowo. W związku z Hanzą przyszło wcześnie do dobrobytu, tak że w XIV w. po Lubece uchodziło za najważniejsze; wnet też wyrobiło sobie prawie niezależne stanowisko w obec książąt pomorskich. Podczas 30letniej wojny mieszczanie, popierani przez Duńczykowi Szwedów, wytrzymali oblężenie przez Wallensteina od 23 maja aż do 7 sierpnia 1628 r. Jeszcze dziś obchodzą w mieście co rok dnia 24 lipca uroczystość Wallenstoina Wallensteinfest. Mocą pokoju westfalskiego r. 1648 została Pomerania przednia Vorpommern, a z nią i S. odstąpione Szwedom. W 1678 r. S. zdobyty został przez wielkiego elektora brandenburskiego po silnem bombardowaniu, ale w traktacie 1679 r. w St. Germain en Laye zawartym odebrali go znów Szwedzi. W końcu wojny północnej był S. jedyną twierdzą, którą Szwedzi na lądzie jeszcze posiadali. Do niej to schronił się 23 list. 1714 r. Karol XII po powrocie z pięcioletniego pobytu w Turcyi. Lecz 1715 r. zmusili go nieprzyjaciele po dtuższem oblężeniu ustąpić i z tej warowni. W 1720 r. S. znów Szwedom został zwrócony i w ręku ich zostawał aż do 1808 r. , w którym go zajęli Francuzi. W 1809 r. poległ tu pruski major, głośny z męztwa, Ferdynand Schill. Miejsce to oznaczone jest płytą kamienną. Odciętą głowę posłali Holendrzy do Leyden, a uniwersytet leydeński ofiarował ją miastu Brunszwikowi r. 1837, .

Stralsund