obecnie, według reg. pob. pow. wiślickiego z r. 1508 była w posiadaniu Stanisława Ostroroga, który płacił ze S. , Kątów i Szklanowa 3 grzyw. 20 gr. Pawiński, Małop. , 487. Stopnickie al. stobnickie starostwo niegrodowe, w woj ew. sandomierskiem, pow. wiślickim, podług lustracyi z r. 1634 obejmowało miasto S. z zamkiem i wsi Wolicę z fol. Kąty, Białoborze z fol. , Klepie Dolne, Falęcin, Kargów, Brzezówkę, Suchą Wolę i Szklanów. W r. 1771 posiadał je Eliasz Wodzicki wraz z żoną Ludwiką z Wielopolskich, którzy opłacali kwarty złp. 2230 gr. 4, a hyberny złp. 1720 gr. 24. Dobra rządowe 8. al. Podzamcze miały w 1828 r. obszaru od 27, 000 do 30, 000 mr. W 1845 r. oddane były jako majorat genor. Bohlen. W skład dóbt wchodziły wsi Wolica os. 27, mr. 339; Szklanów os. 13, mr. 243; Suchowola os. 32, mr. 555; Falęcin os. 20, mr. 402; Białoborze os. 26, mr. 468; Klepie Dolne os. 40, mr. 671; Papiernia os. 15, mr. 234; Kąty os. 28, mr. 430; Piekło os. 29, mr. 430; Borek os. 7, mr. 99; Maryampol os. 29, mr. 104. Powiat stopnicki gubernii kieleckiej, w dzisiejszych granicach utworzony został w 1867 r. z dawnego powiatu t. n. , którego obszar zmniejszono przez wcielenie 6 gmin do pow. pińczowskiego, 2 do jędrzejowskiego i 1 do kieleckiego. Obecny obszar wynosi 29, 02 mil kwadr. 1404, 3 wiorst. Graniczy od płn. z pow. kieleckim, od zach. z częścią jędrzejowskiego i pińczowskiego, od płd. i płd. wschodu Wisła oddziela go od pow. dąbrowskiego w Galicyi, od zach. graniczy z pow. opatowskim. Obszar powiatu stanowi część wyżyny Nidy, opierającej się w płn. części powiatu o podgórze łysogórskie. Wyżyna ta w północnej połowie, pokrytej piaskami, sięga w pojedynczych wyniosłościach do 1000 st. pod Osinami na wsch. płd. od Pierzchnicy 1095 st. . W środkowej części, między Buskiem a Stopnicą rozciąga się wyniosły taras 800 do 900 st. , stanowiący dział wodny między Nidą, Wisłą i Schodnią dopł. Czarnej. Wreszcie na połudn. krańcu wzdłuż brzegów Wisły wyżyna opada w szeroką na kilka wiorst dolinę. Główną rzeką uprowadzającą wody z obszaru powiatu jest Schodnia, płynąca od Szydłowa Chmielnika w klerunku od płn. zach. ku płd. wschodowi i prowadząca wody wyżyn z okolic Chmielnika, Szydłowa, Buska i Stopnicy, uchodzi ona poza obszarem powiatu do Czarnej pod Połańcem. Najbardziej na płd. wysunięty narożnik płd. zach. przerzyna na małej przestrzeni Nida, uchodząca do Wisły pod Kotczynem, płn. wschodni zaś narożnik przepływa Czarna Nida, biorąca początek koło Chmielnika. Wreszcie połudn. granicę powiatu stanowi Wisła. Obszar leśny powiatu w 1880 r. wynosił 52, 114 mr. , w tem było. lasów prywatnych niourządzonych 23, 073 mr. , urządzonych 14, 878 mr. , zasianych po wycięciu 2, 324 mr. , wyciętych a niezadrzewionych 10, 646 mr. , oddanych włościanom za serwituty 1193 mr. Gleba uboga w północnym pasie powiatu, żyzna w środkowej i południowej części. W 1876 r. wysiano pszenicy 14, 491 czetw. zebrano 55, 858, żyta 26, 806 80, 724, owsa 16, 552 76, 076, jęczmienia 12, 928 46, 660, gryki 993 1621, innych ziarn 1511 6911 i kartofli 30, 630 135, 640. Przemysł fabryczny słabo rozwinięty dla braku większych miast i trudnej komunikacyi. W 1881 r. było 53 zakładów fabrycznych, przeważnie drobnych, z produkcya roczną na 412, 715 rs. , lecz na tę sumę składała się głównie produkcya kilku większych gorzelni, zresztą bowiem istnieją drobne tylko zakłady cegielnie, garncarnie, bibularnie, olejarnie. Dróg bitych posiada powiat bardzo mało; najbliższa linia kolei Dąbrowa Iwangród przechodzi o kilka mil od granic powiatu Stopnica odl. 8 mil od Jędrzejowa. Jedyną drogą handlową jest Wisła. Ludność powiatu z 73, 304 głów w 1867 r. , wzrosła do 118, 757 1884 r. , więc 84, 6 na 1 wiorstę kwadr. Pod względem kościelnym powiat stanowi stopnioki dekanat dyecezyi kieleckiej, składający się z 32 parafii Beszowa, Biechów, Busko, Chmielnik, Gnojno, Janina, Dobrowoda, Drugnia, Kargów, Koniemłoty, Kotuszów, Książnice, Kurozwęki, Lissów, Nowe Miasto Korczyn, Oleśnica, OstrowPacanów, PiasekWielki, Pierzchnica, ce Piotrkowice, Potok, Sędziejowice, Solec, Stopnica, Stróżyska, Szaniec, Szczaworyż, Szydłów, Świniary, Tuczępy i Zborówek. Zakładów naukowych średnich i wyższych nie było, znajdowało się tylko 1883 r. 55 szkół początk. ogólnych we wsiach i osadach Busk, Chmielnik, Korczyn Nowy, Kurozwęki, Oleśnica, Pacanów, Pierzchnica, Stopnica, Szydłów, Balice, Biechów, Błotna Wola, Borzymów, Brzostków, Budziska, Czyżów. Bobrów, Dobrowoda, Drugnia, Gacki, Gnojno, Grabki, Grzymała, Kawczyce, Kąty, Klepie Dolne, Kołaczkowice, Koniemłoty, Kotuszów, Łubnioa, Oblekoń, Oględów, Ostrowce, Parchocin, Piestrzec, Piotrkowice, Potok, Rataje, Rzędów, Sępichów, Sichów, Skrobaczów, Solec, Stróżyska, Suchowola, Świniary, Szczaniec, Szczaworyż, Szczebrusza, Tuczępy, Wełecz, Wełnin, Wójcza, Zborów, Zborówek. Pod względem sądowym powiat dzieli się na 6 okręgów sądów gminnych Chmielnik, Szydłów, Oleśnica, Wójcza, Korczyn, Busk. Pod względem administracyjnym rozpada się na gminy Busk, Chmielnik, Drugnia, Gnojno,

Stopnica