Znajdował się tu kościół, fundowany w 1623 r. przez Aleksandra i Zofię z Zienkowiczów Słuszków, wwdów trockich, a przy nim byli osadzeni dominikanie. Pierwotnie świątynia drewniana, przez tegoż Słuszkę w 1640 r. została wzniesioną z muru. Wsławił się cnotami i dobroczynnością przeor klasztoru Fabian Maliszewski 1644 r. . Lud uważając go za błogosławionego, pielgrzymował do grobu jego, szczególniej dotknięci kołtunem. W starych książkach do nabożeństwa znajduje się pieśń na cześć tegoż Fabiana; istnieje także obraz, wyobrażający błogosławionego Fabiana, unoszącego się w obłokach, w otoczeniu aniołów. Klasztor skasowany został w 1833 r. , kościół zamieniono na parafialny w dekan. nadniemeńskim. Było przeszło 2000 parafian, kaplica w miejscu. W sklepach świątyni spoczywają zwłoki fundatora Aleksandra Słuszki 1651 r. . Obecnie kościół ten otrzymał inne przeznaczenie, a parafia wcieloną została do świerżeńskiej i kojdanowskiej. W kościele mieścił się obraz pędzla Smuglewicza, wyobrażający św. Michała w walce z szatanem, dar ks. Czartoryskich ob. Słownik Rastawieckiego, t. III, str. 394. Istnieje tu dalej synagoga żydowska, szpital wiejski, szkoła wiejska, fabryka zapałek chemicznych. Nad brzegiem Niemna 20 spichrzów zbożowych rządowych i tyleż prawie prywatnych; warsztaty budowy łodzi i wicin. W S. znajduje się pierwsza ważniejsza przystań na Niemnie, który odtąd poczyna być żeglownym. Handel poprzednio ożywiony i słynny na całą okolicę, upadł prawie od czasu przeprowadzenia drogi żel. w 1871 r. i z tego powodu żydzi miejscowi wynoszą się w ostatnich latach gromadnie do Ameryki. Produkta wywozowe stanowią zboże wszelkie, drzewo, rogóżki lipowe, smoła, terpetyna; z portów zaś bałtyckich przywożą tu sól, śledzie, meble, napoje, cukier, mączkę kościaną, oliwę, towary kolonialne, maszyny rolnicze, wyroby żelazne, bawełnę, cynę, ołów, przędzę i t. d. Dawniej wywóz produktów surowych do Prus wynosił do 3, 000, 000 rs. , lecz teraz handel wywozowy zmniejszył się do 750, 000 rs. , a ogólna wartość przywozu z zagrań, nie przenosi 130, 000 rs. Targi odbywają się co niedziela, jarmarki doroczne na konie i bydło w d. 16 marca i w święto apostołów Piotra i Pawła. Gmina stołpecka składa się z 4 okręgów starostw wiejskich, ma 660 osad włościańskich, 2471 włośc. pł. męż. , uwłaszczonych na 8853 dzies. ziemi. Lud okoliczny, oprócz rolnictwa, zajmuje się flisactwem, które coraz bardziej upada, z upadkiem handlu niemnowego. Miejscowość dość równa, lasu mato, grunta urodzajne. Fermę stołpecka, zwaną Leonowo, około 13 włók, nabył w 1869 r. urzędnik Dymitr Iwanow. Czas założenia mka nie jest wiadomy. Na mapie Litwy, wydanej przez ks. Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotkę, nie są oznaczone, chociaż wkazano na niej mniej znaczno dziś poblizkie mko Swierżeń. Niektórzy sądzą, że S. mogły powstać zaledwo w XVI w. za dziedzictwa Słuszków Syrokomla, Korotyński, zdaje się jednak, iż to miejsce było bodaj dawną dzielnicą krzywiczańską. Zarówno znakomite położenie nad wielką rzeką, stanowiącą główną arteryę ko munikacyi od strony m. Bałtyckiego, liczne ślady siedlisk przedhistorycznych o kilka mil wyżej jeszcze za S. nad Niemnem, jako i sa ma nazwa, zdają się świadczyć, iż tu istniały w odległej starożytności obronne lub grani czne słupy, stołpy. Kraj ten leżąc na rozdrożach, już w X w. uległ Waregom, za kładającym pod Rohwołodem księztwo połockie, a w XIII w. zajęty został przez Litwę, Dokument Zygmunta I, nadający Janowi Litawor Chreptowiczowi dobra okoliczne za za sługi, wspomina tylko Swierżeń z przyległo ściami aż po Sułę rzekę, przed którą leżą S. To milczenie o S. nie dowodzi wcale ich nie istnienia, ponieważ tak samo pierwotna dziel nica kopylska znika na kartach dziejów od czasu, jak ją zaćmiło znaczenie Słucka, Kopyl jednak nie przestał istnieć. S. występują w dokumentach z chwilą, gdy stały się dzie dzictwem Halszki Kmicianki, rodzącej się z Chreptowiczówny, poślubionej Mikołajowi Słuszce, staroście krzyczewskiemu. Stolpeczyznę posiedli Słuszkowie w pierwszej poło wie XVI w. , a w 1582 r. nabył ją Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka i wcielił do domin. Swierżeń. Po Radziwiłłach dostały się Stołpce przez wiano ks. Czartoryskim i w ich ręku pozostawały do 1831 r. Wiadomości w S. podali Syrokomla w Wędrówkach str. 196 201 i w opisie Niemna str. 23 27; Wincenty Korotyński w Encyklopedii Orgelbr. XXIV, str. 187; Baliński w Starożytnej Polsce t. IV, str. 536, 2 wyd. . Stacya S. , dr. żel. moskiewsko brzeskiej, znajdująca się przeszło o 1 w. od mka, po między stacyami Niehorełe odpółnocy o 25 w. , a Horodnia od południa o 22 w. , odle głą jest o 773 w. od Moskwy, 70 w. od Miń ska, a 251 w. od Brześcia. A. Jel. Stołpce al. Stołbce, wś, pow. sieński, gm. Lisiczyn, ma 59 dm. , 341 mk. Dobra dziedzi czne niegdyś Tomkowiczów, dziś Aliny z Tomkowiczów Kalinowskiej, położone w oko licy bardzo lesistej. Ziemi opodatkowanej 2932 dzies. , nieużytków 28 dz. A. Ch. Stołpce, sioło nad Pronią, pow. proński gub. riazańskiej, o 43 w. od mta powiat. , ma 190 dm. , 1038 mk. , fabrykę igieł, założoną w Stołpce Stołpce