mk. Wieś ta wchodziła w skład ststwa kra snostawskiego w 1628 r. ob. t. IV, 643. Majorat S. Białka nadany został 1842 r. gen. major. Plantynowi. Br. Ch. Stężyca, urzęd. Stenzyca, dawniej Stęszyca, Stusicha w 1258 r. , Stuzica 1294 r. , wś, pow. kościański, o 8 klm. na półn. zach. od Gosty nia, na trakcie kościańskim. Graniczy z Bielewem, Osowem, Szczodrochowem i Dałabuszkami; par. Stary Gostyń, poczta Bielewo, st. dr. żel. w Gostyniu; 19 dm. , 134 mk. 104 kat. , 30 prot. i 264 ha 182 roli, 22 łąk, 40 lasu. W 1258 r. Bolesław syn Wła dysława Odonicza i w 1294 r. Przemysław II, potwierdzając dawne przywileje klaszto ru lubińskiego, wymieniają S. między posia dłościami klasztornemi; w 1580 r. były tu 3 łany osiadłe, 2 sołtysie i 2 komorn. ; przy schyłku zeszłego wieku należała S. jeszcze do klasztoru lubińskiego; zabrał ją następnie rząd pruski. E. Cal. Stężyca, niem. Stendsitz, dok. Stanschitz, Stannschicz, targowisko z kościołem katol. , na Kaszubach, pow. kartuski, leży na wznies. 539 st. npm. , w malowniczem położeniu, między dwoma jeziorami Stężycznem OberSee Radunią RadaunenSee; struga łącząca jeziora dzieli S. na Szlachecką Adlig S. , po lewej stronie, i na Królewską Koeniglich S. po prawej. Obie tworzą osobne gminy. S. Szlachecka zawiera razem z 12 wyb. i dobrami ryc, obejmującemi 691, 68 ha, 31 włośc. posiadeł i 8 zagród, razem 2390 ha 2001 roli orn. 1 ha daje 2, 35 mrk czyst. doch. , 49 ha łąk i 48 lasu. W 1885 r. 60 dm. , 98 dym. , 566 mk. 500 kat. , 65 ew. , 1 żyd. Do S. należą wybudowania Chróstowo, Dubowo, Delowo Festung, Gapowo, Kucborowo Johannisburg, Malbork, Pasienica, Czysta Woda, Snice, Stężycka Huta, Szczuka i Zdręby. S. Królewska obejmuje 10 włośc. posiadeł i 4 zagr. , razem 722 ha 399 roli. W 1885 r. 31 dm. , 60 dym. , 308 mk. 289 kat. , 16 ew. , 3 żyd. . Agentura poczt. łączy się z Kościerzyną o 10, 6 klm. na płd. . Projektowana jest kolej żel. z Bytowa przez Stężycę, Golubie, Goręczyn i Kiełpin do Kartuz. Szkoła 3 klas symultanna liczyła 1887 r. 2 naucz, i 174 dz. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem i rybołówstwem, hodowlą gęsi i świń. Co rok odbywają się tu 2 jarmarki krowne i na bydło, a w grudniu na świnie. Gleba piaszczysta. Kościół murowany dek. mirachowski p. w. św. Katarzyny, patronatu prywatnego, wystawił około 1710 r. proboszcz Jakub Alshut, konsekrował sufragan warmiński Michał Remigiusz Łaszewski 1738 roku ob. Wizyt. Rybińskiego z 1780 r. , str. 143. Borek podaje Echo Sepulchralis, I że kościół pobudował dziedzic S. Łaszewski, i że konsekracya odbyła się 1742 r. Przy kościele istnieje szpital dla 4 ubogich, bractwo różańcowe od 1708 r. i hr. trzeźwości od 1855 r. . W skład par. wchodzą S. , Borucin, Czarlin, Stare Czaple, Golubie, Gostomie, Kamienica, Klukowa Huta, Mściszewice, Przewóz, Pierszczewo, Rzepiska, Zgorzało, Żuromin, Niesiołowice, Gruenhof i Nowawieś. W 1867 r. było 3826 dusz, 1889 r. 4209. Cudowny wizerunek Ukrzyżowanego P. Jezusa w bocznym ołtarzu św. Krzyża ob. Cudowne obrazy p. ks. Fankidejskiego, str. 16. R. 1686 był tu kościół drewniany, deszczułkami kryty, p. w. św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny; ołtarzy zawierał 2, teraźniejszy zaś liczy ich 5. Do prob. należały 4 włóki, dusz było około 250. W poblizkiem jeziorze miał prob. wolno ryboł. ob. Wizyt. Madalińskiego, str. 11. Wizyt Szaniawskiego z 1710 r. opisuje posiadłości proboszcza. Czytamy między innemi Czwarta niwa przy drodze niesiołowskiej od Stężycy na lewą rękę w dole zaraz przy drodze, zaczyna się od ziemskiej drogi, a idzie aż w dół od Pazięc idący, zowią go Szalony. Piąta niwa trochę dalej na samej górze ku Pazięciom. Szósta niwa w dole przed Pazięciami. Idą także obie od ziemskiej drogi w ten dół. W Bielawach są 4 niwy, a gdzie chłopi mają swoje kawie, są także dwa kawie. W Biesiatkach przed Kobylowem błotem jedna niwka idzie od ziemskiej drogi aż do jeziora. Druga przy temże Kobylowem błocie, na niej jedne gony. Trzecia przy temże błocie, aż do jeziora według łąk pomiarkowania, których tam jest 4, a według tych łąk powinny być niwy, ale dwóch chłopi zażywają. Tandem niwka o 3 gonach, przy początku łąk Sznice nazwanych; a ostatnia trochę dalej o 6 albo 7 gonach, idą te niwy według łąk, których tam jeszcze do plebanii należy trzy. A że role do Pustkowia odebrano, expostulavi cum M. D. Collatore Joanne Łaszewski, który widząc krzywdę moje nadał mi sztukę roli i naznaczył perpetuis temporibus niwę, idąc drogą stężycka do Huty Stężyckiej, na lewą rękę przy tej niwie, którą Pieniądznicą zowią, a trzyma ją teraz sołtys z Huty Stężyckiej. Zaczyna się ta niwa nadana albo raczej wzamian dana, z dołu od Pazięc idącego, zowie się vulgo Szalony dół, a idzie aż do samego lasu. Może być szeroka circiter 15 prętów, długa gon ośmioro. Na której roli tak opisanej może wysiewać na każdy rok żyta 30 korcy, a owsa 20. Oprócz tego należały do prob. 2 ogrody. Mesznego dawała S. Szl. 5 korcy żyta i tyleż owsa, S. Król. zaś 6 kor. żyta i tyleż owsa. Organista był zarazem nauczycielem str. 7 10. R. 1780 należały do par. osady 1. Stężyca Szlach. , własność

Stężyca

Stężyca