peum. Z początkiem 1665 r. Czarniecki na wieść o nowym buncie Stawiszczan wysłał pułk. Sebest. Machowskiego, lecz gdy ten został rozbity, podstąpił sam pod S. , szturmem je zdobył, naczelników śmiercią ukarał, a miasto obrócił w perzynę. Mimo to, po upływie pewnego czasu, mczko się odrodziło. W 1671 r. zawiadywał miastem Hrehory Doroszenko, brat Piotra, hetmana. Po wzięciu Bracławia przez Jana Sobieskiego, poddały mu się i S. ; w 1675 r. stanął tu na zimowe leże pułk wwody ruskiego Spominki ojcz. , II, 147 i Załuski, Epist. fam. , I, 664. Następnie dopiero, podczas t. z. zhonu, gdy cała Ukraina przez gwałtowne wyprowadzenie ludności za Dniepr zaległa była stepem, i S. tegoż samego doznało losu. W 1695 r. sułtan krymski z synem bańskim, doszedł już, mówi Wieliczko, do zapuściałego grodu Stawiszcz, ale tu, dowiedziawszy się, iż Palej udał się zbrojne do Krymu, co spieszniej zwrócił się ku stepom, aby przeciąć mu drogę Wieliczko, III, 188. Dopiero od traktatu prutskiego Ukraina prawobrzeżna ponownie osiedlać się zaczęła. Wtedy też i ststwo białocerkiewskie, w skład którego wchodziły S. , zaczęło się nową zapełniać ludnością. Ówczesny ststa Stanisław Jabłonowski, hetman w. kor. , na rozrost osadnictwa nie szczędził pracy ani kosztu. Przez jego zabiegi w krótkim czasie Białocerkiew, Korsuń i Stawiszcze do nowego zostały powołane bytu. Ale następnie za ststy Jerzego Mniszcha kolonizacya jeszcze sporzej poszła. S. coraz lepiej zaczęły się zaludniać. Przedmieście Antonówkę założył osadzca Antoni Stefański, Burkatówkę zaś w 1765 r. założył osadzca Burkat. Stanął tu także odnowiony zamek, a obok zamku kościołek katolicki, kosztem starosty Jerzego Mniszcha wzniesiony. Lustracya z 1763 r. takie o S. zawiera szczegóły Miasto z jednej strony palami ostawione; brama wjezdna; z drugiej strony wjazd bez bramy; chałup chrześciańskich 238, z których libertowanych 7, to jest wójt, burmistrz, pisarz, cechmistrze i assawuli; chałup kozackich 46; słobodzianików 2, żydów 61; młynów pod miastem na Tykiczu 3; . zameczek wkoło palami osłoniony; na wierzchu izdebka; dwór gątami pobity; kościołek przy zamku drewniany i plebania. W 1768 r. kolije wpadli do tutejszego zameczku, gubernatora zamordowali a córkę jego ochrzcili i wydali za winnika. Wyprawiony atoli z Białejcerkwi podjazd, szajkę kolijów rozproszył, gubernatorównę z rąk ich uwolnił; winnika zaś. ujęto i następnie w Białej cerkwi stracono. Lud długo nucił o tem piosenkę W Biłocerkiwskim powiti a Stawiskom zamku, Wychrestyły kolii Teresin kochanku. Stanisław August, otrzymawszy od Rzpltej pra wem wieczystem starostwo białocerkiewskie w 1774 r. , nadał je wraz ze S. Fr. Ks. Branickiemu, hetm. w. kor. , i jego potomstwu. W przywileju wymienionych jest 134 wsi, miasta S. i Białocerkiew cum arce, fortalitio et suburbiis. Tegoż roku w S. srożyło się morowe powietrze dżuma, które wiele ofiar z pomiędzy mieszkańców wybrało. W 1792 r. na sejmie czteroletnim król Stan. August dla mta S. wydał przywilej renovationis. Na miejscu dawnego kościołka w 1778 r. stanęła kosztem hetm. Fr. Ksaw. Branickiego i żony jego Aleksandry z Engelhardtów, obszerna świątynia, p. w. Najśw. Trojcy, z nadaniem wsi Księdzówki chat 40 i annuaty 1900 złp. Następnie pomnożyli fundusze kościoła lega tami swemi Wiktorya Ruszkowska, Kajetan Dębowski, kś. Jan Iwanicki, kś. Ignacy Moklak, Brygida Jakowiecka i Żurowski Zbiór pamiętników Platera, III, 239. Podług Toł stoja w 1777 r. parafia tutejsza liczyła 1446 dusz. W 1819 r. były kaplice w Bahwie i Płosce. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej. Król Stanisław w 1787 r. , wracając, z podróży kaniowskiej, nocował w S. d. 14 maja. W 1815 r. mieszczanie sta wiscy rozpoczęli proces o restytucyę da wnych swoich praw miejskich, ale senat w 1815 r. prawa te im skasował. Obecnie S. należą do prawnuka hetm. Branickiego, hr. Władysława Branickiego, i są główną rezydencyą jego, jako też i administracyjną stoli cą całego klucza stawiskiego. Słyną stadniną i chowem dzielnych koni. W 1857 r. Ale ksander hr. Branicki założył tu ogród bota niczny dla roślin krajowych pod kierunkiem Andrzejewskiego Dietiuka. Hr. Władysław Branicki corocznie w lecie urządza w S. ochronkę dla dzieci. W S. urodził się 13 czerwca 1817 r. Antoni Stanisławski, profesor uniwersysetu charkowskiego i kazańskiego; tu także w 1868 r. zmarł botanik Antoni Andrzejewski. Edward Rulikowski. Stawiszki al. Stawisko, wś, pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Kalwarya, odl. od Kalwaryi 4 w. , 3 dm. , 18 mk. , 123 mr. Wchodziła w skład donacyi rząd. Janów i Posudonie. W 1827 r. 3 dm. , 24 mk. Stawiszki 1. wś nad Willą, pow. wileński, w 1 okr. pol. , gm. Rzesza o 10 w. , okr. wiejski i dobra w 1865 r. ks. Wittgensteina Werki, o 10 w. od Wilna, ma 7 dm. , 56 mk. kat. w 1865 r. 15 dusz rewiz. 2. S. , zaśc. szlach. nad rz. Bierzną, pow. wileński, w 2 okr. pol. , o 51 w. od Wilna, 1 dm. , 6 mk. kat, Stawiszówka, pow. taraszczański, ob. Staniszówka. Stawiszowo, folw. i wś nad jez. Borsuki, pow. święciański, w 3 okr. pol. , gm. Kobyl

Stawiszyce

Stawiszki

Stawiszówka

Stawiszowo