Trójcy, kościoła, klasztoru kapucynów oraz klasztoru i cerkwi św. Krzyża i Pieregowski w Wolyn. Gub. Wiedom. , oraz oddzielnie p. n. Gorod Starokonstantinow i jeho ujezd. Starokonstantynowshi powiat zajmuje płd. zach. część gubernii i podług obliczeń Strielbickiego ma 46, 30 mil al. 22498 w. kwadr. , co stanowi 234, 354 dzies. , jest więc najmniejszym z powiatów gub. wołyńskiej. Powierzchnią powiatu przerzynają rozgałęzienia gór Karpackich. Główna ich odrośl ma kierunek płd. wschodni, wchodzi z pow. krzemienieckiego pomiędzy mkiem Białosierką a wsią Szczęsnówką, dochodząc pod Białosierką do 1120 st. npm. i ciągnie się dalej na miasto Kupiel. Sąsiednia wyniosłość nosi nazwę gór Awratyńskich; dają one początek rz. Stuczy. Oddzielają się od nich dwie gałęzie, z których jedna, południowa, ciągnie się z praw. brzegu Słuczy i służy za dział wodny dla rzek wpadających na płn. do Słuczy, na płd. zaś do Bożka dopł. Bohu; druga zaś północna, po lewym brzegu Słuczy, ciągnie się równolegle od pierwszej i rozdziela dopływy Słuczy od dolin rzek Ikopoci i Ponory. Bezwzględna wysokość w części południowej dochodzi pod wsią Zapodnice 1202 st. a przy wsi Werborodec 1092 st. ; w północnem rozgałęzieniu Bazalia leży na wys. 1202 st. , wieś zaś Męczyńce 1138 st. Od północnego rozgałęzienia oddziela się ku płn. niewielka gałęź, stanowiąca dział wodny pomiędzy Słuczą a Horyniem i dochodząca pod wsią Wolicą Kierekierzyną do wysokości 1106 st. W ogóle powierzchnia powiatu stanowi, po pow. krzemienieckim, najwyniosłejszą część gubernii. Przeważna część powiatu zroszona jest rz. Słuczą, z jej dopływami, z których najważniejszy Ikopoć z wpadającą do niego rzką Ponorą; w płn. zach. części powiatu biorą początek małe dopływy Horynia, a w części płd. zach. rz. Boh i jej górne dopływy, z których Bożek stanowi granicę pomiędzy pow. starokonstantynowskim a guber. podolską. Z powodu wyniosłego położenia nie wiele znajduje się w powiecie bagien; miejsce jezior zastępują stawy, uformowane z rozlewu rzek, mające niekiedy po kilka w. kw. , jak np. pod Kuźminem, Michownicami, Manaczynem. Lasów bardzo mało, zajmują one zaledwie 3 1 2 ogólnej przestrzeni, dlatego też na opał zamiast drzewa ogólnie używaną jest słoma. Glebę przeważnie stanowi czarnoziem, miejscami zmieszany z gliną. W 1885 r. było w powiecie, bez miasta, 139, 339 mk. 70, 578 męż. , 68, 761 kob. , w tej liczbie 1746 szlachty, 950 stanu duchow. , 14, 677 stanu miejskiego, 109, 900 włościan, 9422 stanu wojskowego i 245 cudzoziemców. Pod względem wyznań było 120, 153 prawosł. , 3216 katol. i 15, 970 żyd. Podług Hurlanda w 1880 r. 22, 927 żydów. W t. r. urodziło się 7210 dzieci 123 nieprawych, zmarło 5120 osób, przyrost przeto ludności wynosił 2090 dusz. Zawarto 1404 małżeństw. Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo i hodowla bydła. W 1885 r. zasiano 27, 580 czet. pszenicy ozimej, 49, 790 żyta, 780 pszenicy jarej, 70, 950 owsa, 13, 798 jęczmienia, 10, 540 gryki, 2040 prosa, zasadzono 24, 790 czet. kartofli; zebrano 179, 470 czet. pszenicy, 298, 740 żyta, 5070 jarki, 365, 700 owsa, 48, 273 jęczmienia, 41, 360 gryki, 16, 320 prosa, 148, 740 czetw. kartofli. W t. r. było w powiecie 43, 615 sztuk koni, 17, 040 bydła rogatego, 33, 620 owiec zwyczajnych, 4892 rasy poprawnej, 20, 789 nierogacizny, 192 kóz, 33 osłów i mułów. Oprócz rolnictwa i hodowli bydła zajmują się mieszkańcy uprawą tytuniu w 1866 r. zebrano 1540 pudów oraz buraków w 1867 r. zasiano 720 dzies. , zebrano 43, 200 berkowców. Przemysł fabryczny dość rozwinięty, reprezentowany jest w 1885 r. przez 47 fabryk, zatrudniających 530 robotników i produkujących za 831, 964 rs. Najważniejsze 2 cukrownie 380 robot. i 440, 100 rs. i 13 gorzelni 79 robot, i 377, 664 rs. . W t. r. przemysłowi rękodzielniczemu w powiecie poświęcało się 2451 osób. Jarmarki odbywają się w Bazalii, Kuźminie, Kulczynach, Kupielu i Teofilpolu. Służbę sanitarną, oprócz 3 lekarzy w Starym Konstantynowie, pełnią lekarze w Wołoczyskach, Krasiłowie, Indykach i Teofilpolu. Apteki są dwie w mieście powiat. , w Kupielu, Krasiłowie, Teofilpolu i Wołoczyskach; szpitali dwa w S. chrześcijański i żydowski oraz przy fabrykach cukru w Krasiłowie i Frydrychówce. Domy przytułku znajdują się w S. przy kościele katol. , oraz przy cerkwiach w Wołoczyskach i Teofilpolu. W powiecie znajduje się 291 miejsc zamieszkałych, w tej liczbie 8 miasteczek Bazalia, Krasiłów, Kulczyny, Kupiel, Kuźmln, Ożohowce, Teofilpol i Wołoczyska. W 1885 r. było w powiecie 132 cerkwi 25 mur. , 8 kościołów kat. mur. , 2 kaplice kat. 1 mur. , 5 synagog 4 mur. i 17 domów modlitwy żydowskich 2 mur. . Pod względem kościelnym starokonstantynowski powiat dzieli się na 5 okr. dekanalnych błagoczynia, mianowicie 1 w mieście i 4 w powiecie, obejmujących 92 parafii prawosł. Dekanat starokonstantynowski katol. al. konstantynowski, dyecezyi łuckożytomierskiej, obejmuje 6 parafii S. , Bazalia, Wołoczyska, Kulczyny, Kupiel i Teofilpol dawniej także Ożokowce i liczy 21, 497 wiernych. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 4 okręgi policyjne stany S. , Krasiłów, Teofilpol, Kupiel; 13 gmin Starokonstantynów, Resz

Starokonstantynów