ści. Gdy nowe miasto krzyżackie się wzmagało, stary gród Joanitów podupadał, tak, iż wnet po nim prawie śladu nie pozostało. R. 1373 nadaje w. mistrz Winrich v. Kniprode, który w tymże roku założył istniejące jeszcze bractwo strzeleckie, miastu wś Kotyie, dotąd do niego należącą. Za to było miasto zobowiązane do jednej służby konnej w lekkiej zbroi; w miejsce dawniejszego prawa pols. zaś mieli płacić 1 1 2 grzywny rocznie, a od każdego radła 1 korzec, od każdego pługa 2 korce żyta, wreszcie 1 funt wosku i 5 prus. feników od włóki na uznanie zwierzchności ob. Stadie, 1. c, str. 180. R. 1433 ciągnęli tędy Husyci, ale miasta zdobyć się nie kusili ob. Ser. rer. prus. , III, p. 501. W 13letniej wojnie przyłączył się S. do związku miast. 1461 r. d. 8 grudnia Krzyżacy, którymi dowodzili Fritz von Rabenock i Kaspar Wernersdorff, przez zdradę trzech z magistratu, zdobyli miasto, w ulicach rozpoczęła się zacięta walka, mało kto z walczących zdołał się ratować ucieczką ob. Scr. ror. Pruss. IV, p. 211. Zwycięzcy splądrowali domy mieszczan, którzy potem wszystko znów od nich wykupywać musieli. R. 1464 w początku lipca chcieli Krzyżacy ze S. ubiedz Tczew, dokąd wielu z ich żołnierzy wcisnęło się w kobiecej odzieży; ale odkryci i rozsiekani zostali ob. Dzieje Krzyżaków, przez Rogalskiego, II, str. 352. W 1465 r. we wrześniu wysłał król Kazimierz oddział pod dowództwem Pawła Jasieńskiego na oblężenie Starogardu, dla uskromienia częstych najazdów tutejszej krzyżackiej załogi. Oblężeni pod wodzą wielkiego komtura Ulryka von Eisenhoff zdołali podstępem pochwycić Jasieńskiego, który został do Chojnic odesłany. Tymczasem oblężenie miasta ciągnęło się nawet w zimie, rycerstwo polskie zamknięte w dwóch basztach, na początku oblężenia wystawionych, teraz pod dowództwem Gotharda Radlińskiego h. Tarnawa, nie wiele szkodzić mogło miastu, na którego obronę przybyły oddziały z załóg w Chojnicach, Frydlądzie, Hamersztynie, Bytowiu, Lęborku, Osieku i Kiszewie. Na wiosnę następnego roku 1466 oddział krzyżacki składający się z 400 jazdy i 300 piechoty wyruszył na odsiecz S. , który zabezpieczał Krzyżakom komunikacyą z Pomorzem, ale Polacy ostrzeżeni udaremnili ten plan. Gdy głód załodze krzyżackiej gwałtownie dokuczać zaczął, d. 23 lipca 1466 r. dowódzca jej Ulryk v. Eisenhoff, wielki komtur, straciwszy nadzieję odsieczy, o północy uszedł z miasta z całą załogą, zostawiwszy działa i przybory wojenne. Tegoż dnia rano mieszczanie wydali miasto Gotardowi Radlińskiemu str. 361. Dotąd należał S. do komturstwa gniewskiego, odtąd zaś do woj ew. pomorskiego. Został miastem powiatowem i sejmikowem. Do starostwa starogardzkiego należały Rywałd Hamer, Kursztyn, Nowa Wieś i Kokoszki. Starostami byli 1526 roku Achacy Cema, podkomorzy pomorski; Fabian Cema, Adam Aleksander Doręgowski, Marcin Borzewicz 1580, Jan Krysztof Kostka 1583. Rafał Mikołaj Kostka 1622, Maciej Niemojewski 11626, Mikołaj Rafał Kostka 1640, Jan Doenhoff około r. 1650, Jan Kos, wojew. chełmiński 1699, Piotr Kczewski, wojew. malborski 1722, Jan Kczewski, wojew. malborski 1740, Piotr Kczewski około 1765 ob. Borek Echo sepulchralis, II, str. 527. W 1771 r. płacono kwarty 3058 zł. 25 gr. a hyberny 2415 zł. W dziejach miasta zaszły następne ważniejsze wypadki. R. 1484 d. 24 sierpnia powstał w mieście ogień, który połowę miasta i ratusz zniszczył. Przy odbudowaniu Gdańszczanie hojnie mieszczan wspierali. R. 1514 srożyło się tu morowe powietrze, tak żo jarmark nie mógł się odbyć, W czasie wojny z Albrechtem, Krzyżacy w dniu W. Świętych r. 1520 znów Starogard zajęli, lecz Polacy wnet go odebrali. Luteranizm zaczął się tu szerzyć około r. 1525. W 1557 r. posiadają ewangielioy już kościół św. Katarzyny i św. Jakuba a przez pewien czas i parafialny, który jednak r. 1599 znów wydać musieli katolikom. R. 1598 postanowił sejm, aby się tu i w Kościerzynie alternatim co 6 tygodni roki sądowe odbywały. Od r. 1600 1602 morowe powietrze wiele ofiar pochłonęło. R. 1618 uzyskało miasto prawo wyazynku piwa we wsiach królewskich, a r. 1627 przywilej na sprzedaż piwa w publicznych gospodach. Warzenie piwa stanowiło dla wielu mieszczan główne źródło dochodów. R. 1655 w listopadzie zajęli Szwedzi miasto, zburzyli kaplicę, wszystkie świątynie poza murami, mianowicie kościół św. Jana przez Joanitów zbudowany, kaplicę św. Jerzego i św. Jakuba na przedmieściu chojnickiem; kościół parafialny znacznie też został uszkodzony. R. 1658 znów Szwedzi miasto szturmem zajęli i złupili je. Padło w tej walce 130 z załogi, 66 poszło w niewolę, a 5 chorągwi dostało się w ręco nieprzyjaciół. Od r. 1652 1654 srożył się tu znów mór, tak że wskutek tego jak i dla długich wojen szwedzkich w powiecie wiele wsi opustoszało. R. 1766 stanął nowy ratusz. R. 1772 dostał się S. pod rządy pruskie. R. 1792 d. 22 sierpnia pożar prawie całe miasto w perzynę obrócił. Spalił się ratusz z oałem archiwum, spłonął kościół ewang. św. Katarzyny, został się tylko katol, kościół paraf, i koszary, które Fryderyk Wielki wybudował z materyału po rozebranym zamku w Osieku. Na korzyść

Starogard