piątek po Wielkiej nocy i 1 października; obrót na wszystkich nieznaczny. S. należy do najdawniejszych osad ruskich i istniał już w połowie XI w. ; wchodził wówczas w skład ks. czernihowskiego i w 1080 r. złupiony został przez Połowców. W ciągu XI i XII w. służył za ważny punkt strategiczny w domowych walkach pomiędzy książętami i wslmtek tego niejednokrotnie ulegał napadom i klęskom wojennym. W XIII w. milczą latopisy o S. , uległ prawdopodobnie zagładzie wskutek napadu Mongołów. Po zajęciu tych okolic przez Olgierda, odbudował on w liczbie innych grodów i S. ; miał odtąd ważne znaczenie jako punkt obronny od strony ks. moskiewskiego i Tatarów. W XIV w. Ruscy zajęli S. lecz nie nadługo. W 1408 r. W. ks. Witold nadał mto z okręgiem Świdrygajle. W tym też czasie ustanowił sstwo grodowe starodubowskie. W 1446 r. , po oślepieniu w. ks. moskiewskiego Wasila Wasilewicza, sprzymierzeniec jego kn. borowski Wasili Jarosławowicz przeniósł się na Litwę i otrzymał, jako udział, między innemi i mto S. Gdy ks. Wasili powrócił w 1454 r. do swej poprzedniej dzielnicy, S. nadany został ks. Iwanowi Andrzej o wieżowi Możajskiemu, a następnie przeszedł na syna jego Symeona Iwanowa, który pomimo powrotu w 1500 r. do Rossyi nie zrzekł się dzielnicy starodubowskiej. Z tego powodu wywiązała się wojna pomiędzy Moskwą a Litwą, zakończona w 1503 r. przymierzem, mocą którego ta ostatnia uznała niezależność posiadłości ks. Szymeona Iwanowicza. Przymierze to jednak było krótkotrwałe i wkrótce wybuchła długoletnia walka o posiadanie ziemi siewierskiej, w ciągu której S. niejednokrotnie uległ napadom. Pamiętnym zwłaszcza dla miasta pozostał 1534 r. , w którym wojska polskolitewskie zdobyły szturmem miasto, przyczem padło do 13000 obrońców i dostali się do niewoli wojewodzi OwczynaTelepnicew i kn. Sicki. . Zwycięzcy niemogli jednakże utrzymać ruin miasta, które w 1535 r. zajęte zostały przez wojska ruskie, przyczem miasto wkrótce zostało odbudowane i na nowo zaludnione. W 1616 r. Polacy zajęli znowu S. , który na mocy rozejmu w Dziewulinie Deulin z d. 11 grudnia 1618 r. pozostał przy Rzpltej. Przyłączony, jako mto powiatowe, do województwa smoleńskiego, otrzymał S. prawo magdeburskie. Zajęty w 1632 r. przez wojska ruskie, został w 1634 r. znowu ustąpiony Rzpltej. W 1648 r. S. zajęty został przez kozaków Chmielnickiego i na mocy ugody w Zborowie 17 sierpnia 1649 r. przeszedł w bezpośrednią zależność od hetmana, a następnie w 1654 r. pod władzę Rossyi. Po śmierci Chmielnickiego S. , należący dotychczas do pułku nieżyńskiego, został głównem miastem pułku starodubowskiego, utworzonego przez hetmana Brzuchowieckiego. W tym czasie zniszczony został w 1660 r. przez Tatarów krymskich, przywołanych przez Jurka Chmielnickiego, a następnie w 1663 r. napadło na miasto wojsko polskie. W 1677 r. S. zniszczony został przez pożar. Na mocy pokoju Grzymułtowskiego 6 maja 1686 r. ostatecznie przeszedł do Rossyi i do 1783 r. pozostał mtem pułkowem. Od 1781 r. mto powiatowe namiestnictwa nowogródsiewier skiego, w 1797 r. włączony został w skład gub. matoruskiej, od 1802 r. mto pow. gub. czernichowskiej. Po przejściu S. pod panowanie ruskie, szlachta polska, która posiadała tu dobra narodowe za zasługi, miała nadane sobie przez Stany Rzpltej inne dobra w województwie trockiem; sądy ziemskie i grodzkie przeniesiono do Wilna. Ostatnim ssta tych dóbr był Eustachy Chrapowicki ob. Vol. Leg. , t. VIII, str. 777; posiadał je także Piotr Rudomina. W mieście pozostały się ślady fortyfikacyi z ziemi usypanej i dwóch wałów ziemnych. Ob. Kijewskij Telegraf, 1875 r. 33. Starodubowski powiat leży w płn. wschodniej części gubernii i podług obliczeń Strelbickiego zajmuje 59, 73 mil, al. 2890, 4 w. kw. Powierzchnia powiatu pomiędzy rz. Snowem i Sudością przedstawia równinę miejscami poprzerzynaną nie wielkiemi pagórkami, nieco wyniesioną w części środkowej i mającą spad od płn. na południe. Po lewej stronie rz. Sudości równina jest falistą z nizinami, powstałemi z błot, wyschniętych po wycięciu lasów i posiada spadek na płd. zchd. ; część pokryta lasami poprzerzynaną jest zaroślami i błotami. Pod względem wzniesienia powiat zajmuje pierwsze miejsce w gubernii. Najwyższa bezwzględnie wysokość dochodzi pod wsią Rachmanową 764 st. , najniższa zaś pod wsią Woronok 617 st. npm. Gleba na lewym brzegu Sudości jest gliniasta, w części płd. wschd. , zbliżając się do rz. Desny, piaszczysta, z porozrzucanemi gdzie niegdzie dolinami, napełnionemi czarnoziemem; w pozostałej zaś części, mianowicie na równinach około Staroduba, glebę stanowi niogłęboki czarnoziem piaszczysty. Powierzchnia powiatu należy do dorzecza rz. Dniepru, przedstawicielami którego są Desna, dotykająca płd. wschd. zakątka i Unecza, dopływ Ipuci, przepływająca na nieznacznej, przestrzeni płn. zchd część powiatu. Z dopływów Desny ważniejsze Sudość z licznemi rozgałęzieniami, i Snów, przybierający w granicach powiatu Titwę, Istrawkę, Sołowę z Woroneczekiem, Stratiwą, Rewnę i Trubież. Do Uneczy uchodzi Żecza. Wszystkie te rzeki, oprócz Desny, są nieżeglowne; po Sudości

Starodub