nonicy, za osobnem wynagrodzeniem, wykładali filozofią, retorykę i dyalektykę. Akademia ta 1718 r. przeszła pod kierownictwo jezuitów. Przekształcenie jej na kolegium nastąpiło zapewne d. 10 paźdz. 1722 r. , albowiem dotychczasowy superyor ks. Tomasz Załęski, odtąd podpisuje się rektorem. Szkoła jezuicka składała się z pięciu klas trzy niższe gramatyczne a dwie wyższe humaniora. Był także jednoroczny kurs filozofii. Uczono języków francuskiego, i niemieckiego, dzięki zapisowi Wiktoryi Potockiej w sumie 10, 000 złp. , przynoszącej prowizyi 700 złp. Przy kolegium utworzyli jezuici bractwo studenckie sodalisów Maryi i podobno utrzymywali konwikt szlachecki. Za czasów pobytu Fr. Karpińskiego w kolegium było 400 uczniów. Po kasacie zakonu w r. 1773 kierownikami szkoły zostali exje zuici, a organizacya zakładu nie doznała zmiany. Od 1 listopada 1784 r. przeszła pod kierunek rządu i otrzymała nazwę c. k. gimnazyum, mającego do r. 1820 klas pięć, następnie sześć; od 1850 r. zamienione na 8klasowe. Biblioteka nauczycielska liczy obecnie 6307 tomów, a uczniowska około 1500. W szkole tej kształciło się kilku głośniejszych przedstawicieli literatury i nauki Franciszek Karpiński, August Bielowski, Stanisław Jachowicz, kś. Sadok Barącz, Jan Wagilewicz, poeta Mieczysław Romanowski, kś. Antoni Bielikowicz, autor Słownika polsko łacińskiego, Wład. Wisłocki, poeta ruski Antoni Mogilnicki, dr. Jan Hanusz, młodo zmarły lingwista. Oprócz gimnazyum istnieją jeszcze wyższa szkoła realna od r. 1874, seminaryum nauczycielskie męzkie od 1871 i połączona z niem szkoła wzorowa ćwiczeń, szkoła żeńska wydziałowa 8klasowa, najliczniejszy zakład naukowy w całej monarchii austryackowęgierskiej; dwie szkoły 4klasowe męzkie, prywatny pensyonat żeński 8klasowy, szkoła prywatna dla kształcenia sług, szkoła przemysłowa dla terminatorów składa się ze szkoły niedzielnej i fachowej, istniejąca od r. 1833; szkoła fachowa z warsztatami dla stolarstwa, tokarstwa i snycerstwa na drzewie od r. 1884; szkoła kursu handlowego; izraelickopolska szkoła ludowa, utrzymywana kosztem Alliance Israelite. Biblioteka miejska powstała w r. 1872 z książek, ofiarowanych przez Wincentego Smagłowskiego W skład jej weszły biblioteka znanego pisarza Jana Nepomucena Kamińskiego, ofiarowana przez b. burmistrza stanisławowskiego Ignacego Kamińskiego, i księgozbiór Szerina dar spadkobiercy p. Wąsowicza. Obecnie liczy biblioteka 5700 dzieł w 8000 tomach, przeważnie treści historycznej i archeologicznej, w językach łacińskim, polskim, francuskim i niemieckim. Archiwum miejskie mieści się w ratuszu. Część jego historyczna wcale nieuporządkowana. Przywileje dziedziców i królów istnieją tylko w odpisach, albowiem oryginały zabrał przed laty Wilhelm Krieg, ststa stanisławowski, celem rewizyi praw i prerogatyw miejskich i nie zwrócił. Dokumenty do dziejów Ormian tamtejszych zabrał jeden z badaczy i też nie zwrócił. Znajdują się tylko księgi akt sądowych, cywilnych i karnych, obu narodów polskiego i ormiańskiego, jako też księgi czynności obu magistratów, zawierające sporo materyału, ale porozpraszane po biurach magistratu, niszczeją bez opieki. Stan oświaty przedstawia się bardzo smutno wiecej niż połowa mieszkańców 10, 591 na 18, 626 nie umie ani czytać ani pisać. Czasopism rozmaitych rozchodzi się w mieście 1886 r. 827 egzemplarzy. Jedna księgarnia a przy niej czytelnia, istniejące od r. 1823, zaspakajają umysłowe potrzeby miasta i okolicy. Z biblioteki miejskiej prawie nikt nie korzysta. Ostatniemi czasy powstała czytelnia, utrzymywana przez towarzystwo pań stanisławowskich, pragnących rozbudzić u kobiet zamiłowanie do pracy umysłowej. Towarzystwo oświaty ludowej dla Stanisławowa i okolicy utworzyło czytelnię miejską w S. i 4 czytelnie w powiecie. Drukarni w mieście dwie. Od r. 1848 wychodziły tu liczne krótkotrwałe czasopisma Dziennik Stanisławowski 1848 r. , wyszło 17 numerów, Omnibus, Kuryer Stanisławowski, Goniec, Postęp, Goniec Stanisławowski, , ,Hasło, Gazeta Podkarpacka, Dennycia w jęz. ruskim, Hospodar i Promyszlennyk po rusku, Kronika, Głos Stanisławowski, Echo z Pokucia, , ,Mieszczanin, Kronika Stanisławowska, światełko dla dzieci; po 4ch latach istnienia przeniesione do Lwowa. Obecnie istnieją dwa czasopisma Wistnik Stanisławowskoj Eparchii organ dyecezyi unickiej i Kuryer Stanisławowski tygodnik polityczny. Od r. 1836 1883 wychodził Kalendarz Stanisławowski, po kilkuletniej przerwie wznowiony w 1886 r. Przez czas niejakiś wychodził kalendarz niemiecki. Stosunki sanitarne. Śmiertelność w S. jest wyższą od średniej miast większych w Galicyi. Najwięcej umiera na choroby zakaźne i cierpienia narządu oddechowego. Ruch ludności w 1888 r. przedstawia w mieście bez Kniehinina następujące cyfry urodzonych 715, zmarłych 650; w powiecie zaś wraz z miastem urodzonych 4903, zmarłych 3876. Uwzględniwszy ostatnie 7 lat 1880 1886, otrzymamy w S. i KniehininieKolonii na 19, 445 mk. 734 zgonów rocznie, a więc na 1000 mk. 37, 7; przeciętna śmiertelność w powiecie wynosiła

Stanisławów