szym kościołem jezuickim. Jezuici przybyli do S. w r. 1715, czego dowodem fundacya Heleny z Kuropatwów Bełżeckiej, stolnikowej bełzkiej, w kwocie 100, 000 złp. , zapisanych na grodzie halickim w r. 1715, w czwartą niedzielę przed świętem Oczyszczenia N. P. Maryi. Suma ta, przynosząca rocznej prowizyi 10, 000 złp. , była lokowaną na wsiach Tyśmieniczany, Bytków, Zielona i Pasieczna, do których w tymże roku nastąpiła intromisya. Roku 1722 fundatorka uczyniła drugi zapis w kwocie 15, 000 złp. , lokowanych na wsiach Cucyłowie i Hołoskowie. Następnie na budowę kościoła i kolegium ofiarowali Kazimierz Leszczyński, kaszt. lwowski, i jego małżonka Magdalena z Chodorowskich 30, 000 złp. z tej sumy na mocy kompromisu otrzymali jezuici tylko 20, 000 złp. ; Wiktorya z Leszczyńskich Potocka, wojewodzina kijowska, różnemi czasy 120, 193 złp. ; jej małżonek Józef, później hetman w. kor. , 75, 577 złp. ; syn ich Stanisław, woj poznański, 11, 955 złp. ; Dominik i Zofia z Potockich Kossakowscy, kasztelanowstwo podlascy, 6240 złp. ; Franciszek Zawadzki, łowczy kijowski, 65, 250 złp. Fundusze zakonu według księgi Liber resignationum arch. Schneidera w zbiorach Akad. Umiejęt. wynosiły w 1749 r. 422, 215 złp. Budowę kościoła, p. w. Niepokalanego Poczęcia N. Panny Maryi, rozpoczęto wkrótce po przybyciu jezuitów 1715 r. . Inwentarz kościelny zaczęto spisywać w r. 1717. Budowy kościoła dokonano w r. 1729. Wewnętrzne wykończenie i uposażenie wzięła na siebie Wiktorya Potocka. Po kasacie zakonu kościół przeznaczono dla młodzieży gimnazyalnej. Od r. 1847 stał się zarazem i cerkwią parafialną unicką. Po utworzeniu w r. 1885 biskupstwa unickiego przeznaczony został na katedrę biskupią. Jestto gmach okazały, z dwoma wysokiemi wieżami od frontu. Wewnątrz przedstawia się bardzo ubogo, pamiątek żadnych nie posiada. W obszernych grobach kościelnych, oprócz członków zakonu, złożono zwłoki Kazimierza Leszczyńskiego, kaszt. lwowskiego 1730, i jego siostry Wiktoryi Potockiej. Podczas restauracyi cerkwi w r. 1885 znaleziono okazały marmurowy sarkofag tej ostatniej, który przeniesiono do grobów familijnych rodziny Potockich w farze łacińskiej. Przy kościele jezuickim utworzył Józef Potocki kapelę, obowiązaną grać i śpiewać podczas nabożeństwa w obu kościołach obrządku łacińskiego. Na jej utrzymanie przeznaczył 20, 000 złp. zapisanych na wsi Pacykowie, należącej do klucza stanisławowskiego. W początkach posiadali ojcowie tylko dom misyjny, przemieniony w r. 1722 na kolegium. Pierwszym superyorem a następnie rektorem od 10 paźdz. 1722 r. był Tomasz Załęski, ostatnim zaś Tomasz Grodzicki. W 1744 r. 13 maja istnieje już kolegium. Po zniesieniu zakonu pozostawiono tamże gimnazyum, dotąd się mieszczące. Jestto gmach obszerny, dwupiętrowy, łupkiem pokryty. Kościół ormiańskokatolicki, p. w. Niepokal. Poczęcia N. P. Maryi, zbudowany początkowo z drzewa przez Jędrzeja Potockiego i zaopatrzony w dochody przez niego i syna jego Józefa. W r. 1743 przy poparciu Józefa Potockiego rozpoczęli parafianie budowę murow. kościoła, którą ukończono w r. 1762. Odtąd restaurowano kościół ten kilka razy, a po raz ostatni po pożarze w r. 1868. Wewnątrz zasługują na uwagę cudowny obraz Matki Boskiej, piękne freski na ścianach pędzla Jana Soleckiego i galerya wsparta na 14 kolumnach a ozdobiona figurami apostołów. Przy kościele ormiańskim istniało niegdyś bractwo św. Grzegorza, a dotąd istnieje jeszcze bractwo Niepokal. Poczęcia N. P. Maryi, założone w r. 1688. Pomiędzy proboszczami zasługuje na wzmiankę ks, Warteresiewicz 1732 r. , głośny z ascetycznego życia. Kościół i klasztor ks. trynitarzy fundowany był przez Jędrzeja Potockiego, jak stwierdza zapis z d. 16 paźdz. 1790 r. W r. 1693 przy klasztorze utworzono nowicyat. W początkach kościół i klasztor były drewniane, lecz w skutek legatu Pawła Nitosławskiego, pułk. wojsk kor. , i syna jego Franciszka Ksawerego, przystąpiono do murowania kościoła i klasztoru, ukończonych w r. 1732. Za Józefa II klasztor zniesiono, a zabudowania zamieniono najpierw na więzienie, potem na gmach sądowy. Kościół istniał do r. 1830. Przy kościele były dwa bractwa św. Trójcy od r. 1728 i Serca Jezusowego od r. 1738. Kościół św. Józefa, drewniany, stał na przedmieściu Tyśmienickiem, przy dawnym cmentarzu. Skasowano go w r. 1797. Przy kościele znajdował się szpital, utworzony z ofiar dziedziców miasta i innych osób w końcu XVII w. Dom misyjny ks. jezuitów istnieje od r. 1883. Cerkiew św. Mikołaja w śródmieściu, fundacyi Jędrzeja Potockiego, rozebrana na początku naszego wieku. Cerkiew Najśw. P. Maryi przy ul. Kalickiej al. Zosinej Woli, fundacyi Józefa Potockiego. Od spalenia się w r. 1815 przestała istnieć. Cerkiew św. Barbary na przedmieściu Zabłotowskiem oddawna nie istnieje. Zbór augsburskoewang. , murowany z cegły w r. 1885. Izraelici mają jedną synagogę i 3 domy modlitwy. Szkoły. Jędrzej Potocki, założyciel miasta, utworzył w r. 1669 kolonią akademii krakowskiej, zwaną zwykle akademią; zostawała ona pod kierownictwem kapituły kolegiackiej. Trzej ka

Stanisławów