225 męż. , 294 kob. umiejących tylko czytać, 10591 4909 męż. , 5682 kob. nie umiejących ani czytać ani pisać. Ociemniałych było 16, głuchoniemych 7, obłąkany 1, idyotów 2. Dziedzice S. nie szczędzili starań około rozwoju rękodzielnictwa i przemysłu. D. 24 kwietnia 1664 r. otrzymali przywilej rzeźnicy. Zamek pobudował dla nich jatki, za co mieli dostarczać dwa kamienie łoju jeden dziedzicom, drugi kościołowi farnemu i płacić po 2 złp. każdy czynszu na św. Marcin. D. 4 września 1664 r. zorganizował się cech szewcki. W r. 1672 otrzymały osobne przywileje cechy krawiecki, kuśnierski i tkacki. Ormianie wnieśli tu przemysł garbarski, a d. 14 lutego 1678 r. ułożyli statuta, obowiązujące garbarnie safianu wyrabianego ze skór koźlich i baranich. Uchwałą miejską z d. 25 czerwca 1726 r. , potwierdzoną przez dziedzica, starano się przemysł garbarski zabezpieczyć przed konkurencyą żydowską. Ważną dla rozwoju rękodzielnictwa była ustawa cechowa z d. 21 marca 1729 r. , nadana przez Józefa Potockiego, a będąca rozszerzeniem i uzupełnieniem dawniejszej, ,, przed kilkunastu laty wydanej. Dziedzic zamierzał powołać do życia cały szereg nowych cechów, ale tylko niektóre zostały zorganizowane. Między rokiem 1699 a 1731 istniały w S. cechy szewcki, kuśnierski, rzeźniczy, garncarski, tkacki, krawiecki i później utworzony piekarski. W roku 1801 było 5 browarów, 93 gorzelni o 59 kotłach, 1 miodosytnia, 6 młynów, 1 cegielnia. Kościoły i klasztory. W r. 1662 Jędrzej Potocki, założyciel S. , wzniósł z drzewa kościół paraf. obrządku łacińskiego i hojnie go uposażył. Jan Kazimierz w Warszawie w r. 1667 potwierdził to nadanie. W r. 1669 kościół ten podniósł do godności kolegiaty Jan Tarnowski, arcyb. lwowski. Kapituła składała się z trzech prałatów, trzech kanoników i czterech wikarych. Dziekan pobierał dochody ze wsi Pasieczny cum sorte una i dziesięciny z Krzywotuł; kustosz korzystał z dochodów wsi Słoboda Mazowiecka Mazurówka późniejsza i Zagwóźdź cum omnibus annexis connexis, ale na jego dochodach ciążyły wypłaty na rzecz kapituły i wikarych; scholastyk otrzymał wś Skopówkę i dwa łany w Hołoskowie. Kanonicy mieli obowiązek nauczania w kolonii akademickiej. Kanonik, wykładający kurs filozofii w godzinach rannych i popołudniowych, pobierał od dziekana 250 flr. , a za czynności w szkole od scholastyka 200 flr. ; przytem otrzymywał zwykle beneficyum; kanonik, udzielający retoryki i dyalektyki, dostawał takież samo wynagrodzenie; trzeci kanonik za obowiązki kaznodziejskie pobierał 250 flr. , a za inne prace Słownik Geograficzny T. XI. Zeszyt 123. zapewne w szkole 200 flr. Obowiązek nauczania w kolonii akademickiej przeszedł w r. 1718 od kapituły na jezuitów, a kolegiatę zniósł rząd austryacki w 1799 r. Gdy kościół drewniany nie odpowiadał potrzebom parafii, Jędrzej Potocki rozpoczął budowę kościoła z kamienia, który w r. 1672, jak pisze Ulryk Werdum, ,już był dość zaawansowany. Konsekracyi kościoła dokonał w r. 1703 Konstanty Zielińskij arcyb. lwowski. W r. 1737 Józef Potocki, hetman w. kor. , kościół rozszerzył i uposażenie kolegiaty powiększył. Kościół ten, p. w. Najśw. Maryi i św. Andrzeja i Stanisława, jest obszerną budowlą o trzech wieżach, blachą pokrytą, wzniesioną w kształcie krzyża. Wewnętrzne urządzenie bogate. ołtarze rzeźbione, wyzłacane. Wielki ołtarz i dwa z bocznych św. Wincentego i Józefa z marmuru. Na ołtarzu św. Wincentego znajduje się trumna marmurowa z relikwiami świętego, sprowadzonemi z Rzymu w r. 1679 przez Stanisława Potockiego, ststę halickiego. Zasługują też na uwagę cztery posągi imitujące marmur, przedstawiające członków domu Potockich; 7 portretów Potockich z linii dziedziców S. , tablica pamiątkowa metalowa, umieszczona na filarze w r. 1777, kosztem Katarzyny z Potockich Kossakowskiej, kasztelan. kamieńskiej, przypominająca śmierć Stanisława Potockiego pod Wiedniem 1683 r. . Tenżesam wypadek upamiętniają dwie tablice marmurowe z napisami polskim i ruskim, wmurowane kosztem miasta z zewnątrz kościoła w czasie obchodu 1883 r. dwóchsetnej rocznicy odsieczy Wiednia. Od czasu głośnego na całą Polskę pogrzebu Józefa Potockiego, hetmana w. kor. , w r. 1751 kościół był wewnątrz obity materyą adamaszkową. Gdy z czasem uległa zniszczeniu, obecny proboszcz Krasowski nakazał w r. 1877 obicie zdjąć, a kościół pomalować. Pożar w r. 1882 zniszczył dach, główną wieżę i świeżo malowane sklepienie kopuły. Zewnętrzną restaurucyą kościoła wkrótce dokonano. Pod kościołem znajdują się groby Potockich, niedawno odnowione kosztem hr. Adamowej Potockiej z Krzeszowic. W nich spoczywają zwłoki Jędrzeja Potockiego, kasztelana krakow. i hetmana pol. kor. , założyciela S. ; jego małżonki Anny z Rysińskich; syna ich Stanisława, ststy halickiego i kołomyjskiego, pułk. wojsk kor. , poległego pod Wiedniem Józefa, kaszt. krakow. i hetmana w. kor. ; jego małżonki Wiktoryi z Leszczyńskich od r. 1886. Przy kościele istnieje bractwo św. Anny, założone przez Annę z Rysińskich Potocką. Do początków naszego wieku istniała przy farze bursa albo raczej szkoła muzyczna dla kształcenia w śpiewie kościelnym. Katedra unicka jest dawniej13

Stanisławów