którym koło wsi Podłuża występują iły szare, nad gipsowe, z licznemi przegrzebkami drobnemi Pecten cf. Lilii, jako najwyższe ogniwo tamtejszego trzeciorzędu, równorzędne warstwom naderwiliowym w okolicy Lwowa. Powyżej zaś ułożyła się już sama glina dyluwialna, przechodząca w grubą warstwę ziemi urodzajnej, Do ciekawych zjawisk geologicznych należą tu lejki gipsowe i podziemne pieczary. Najgłębsze lejki dochodzą 3 metrów głębokości. Istnienie pieczar zdradza się przygłuszonem dudnieniem. Wskutek zaciekającej wody atmosferycznej i ustawicznego podmulania opoki przez Bystrzycę i Woronę, odrywają się ogromne złomy alabastrowe i dochodzą aż do koryta rzeki, zasłaniając dołującą tu wszędzie opokę i nadając zboczom wyżyny charakter górski. Plastyka i budowa geologiczna podgórza karpackiego znacznie się różnią od układu wyżyny podolskiej. W najbliższej okolicy S. nie widać wprawdzie odsłoniętych warstw trzonu karpackiego, przykrytego tu grubym pokładem wytoku dyluwialnego i gliny, lecz sądząc z budowy rozgórza, leżącego dalej ku południowi, cały obszar zaliczyć można do miocenicznego utworu podkarpackiego, przechodzącego dalej ku południowi w naftodajne obszary Staruni i Dźwiniaczki, tudzież w solonośne warstwy Rosólny. Na tym obszarze odróżniamy górzystolesisty dział rybniański i międzyrzecze bystrzyckie. Dział rybniański ciągnie się od połd. zachodu ku półn. wschodo wi, lew. brzegiem Bystrzycy Sołotwińskiej, a obniżając się dochodzi do połączonej Bystrzycy pomiędzy Uhrynowem Dolnym a Jamnicą. Gruby pokład gliny uwarstwowanej stanowi tu glebę, przykrytą cienką warstwą próchnicy leśnej i torfowej. Mokradle zajmują całą wierzchowinę, zwłaszcza miejsca, gdzie wytrzebiono lasy podgórskie. Na moczarowatych obszarach za Rybnem, pomiędzy Huciskiem a Czarnym Lasem, znajdują się obszerne torfowiska. Międzyrzecze bystrzyckie stanowi część równiny stanisławowskiej, podnoszącej się ku południowi. Od płaskich brzegów obu Bystrzyc równina podnosi się kilku progami ku swemu grzbietowi, na którym zabudował się Stanisławów, wzniesiony 256 mt. n. p. m. Równinę tę pokrywa gruby pokład gliny dyluwialnej, odsłaniającej się bardzo wyraźnie na wyżej wspomnianych progach, na podścielisku szutrowatem, z otoczaków karpackich. Są to resztki lodowca karpackiego, wysuniętego międzyrzeczem stanisławowskiem ku prawemu brzegowi Worony. Szutrowisko to występuje szczególnie w korytach obu Bystrzyc. Spostrzeżenia meteorologiczne robiono tu po raz pierwszy od grudnia 1838 roku po listopad 1854 r. ; skorzystał z nich dr. Maurycy Rohrer w pracy Beitrag zur Meteorologie Galiziens Wien, 1866. W roku zaś 1876, staraniem krak. komisyi fizyograficznej utworzono w S. stacyą meteorologiczną przy gimnazyum, która istniała do r. 1879. Spostrzeżenia jej ogłaszano w, , Sprawozdaniach kom. fizyog. 1877, 78 i 79. Średnia temperatura roczna, podług Rohrera, wynosi 5, 79 R. ; zimy3, 43, wiosny 5, 33, lata 14, 39, jesieni 6, 29. Podług Spraw. komisyi fizyogr. przeciętna roczna temperatura wynosi 7, 4 C. Ciśnienia powietrza 737, 32 milimtr. Średnia roczna ilość opadu wynosi, według Rohrera, 23, 22 cali par. , a według Spraw. kom. fizyogr. 739, 3 milimt. Panującemi wiatrami są północny, półn. wschodni i półnzachodni. Przeważający tu północny kierunek wiatrów wynika z konfiguracyi równiny, otoczonej pasmami wyniesień od wschodu i zachodu, otwierającej się wązką szyją na północ ku dolinie Dniestru, a rozszerzającej się ku południowi. Ludność od początku istnienia miasta była różnoplemienną. Składa się ona z Polaków, Rusinów, Żydów, Ormian, Wołochów, a nawet Greków. Polacy i Rusini, oczywiście najdawniejsi mieszkańcy osady, otrzymali prawo magdeburskie na mocy przywileju Jędrzeja Potockiego z d. 7 maja 1662 r. Wkrótce potem zaczęli osiedlać się żydzi, na podstawie przywileju dziedzica z d. 17 wrześ. 1662 r. , potwierdzonego następnie przez Józefa Potockiego, hetmana w. kor. Do dawniejszych mieszkańców miasta należą też Ormianie, obdarzeni przywilejem d. 14 stycznia 1677 r. , tworzącem z nich osobny naród, jakby drugą społeczność miejską, mającą równe prawa z narodem polskoruskim. Ludność wzrastała do. syć szybko w r. 1732 było 253 rodzin polskich i ruskich, a w 1793 r. 404 rodzin polskoruskich, 102 ormiańskich i 402 żydowskich. Przyrost ludności żydowskiej datuje się od r. 1789, t. j. od czasu rozciągnięcia na Galicyą patentów Józefa II, wydanych na korzyść żydów. Urzędowy spis ludności z roku 1801 podaje 5402 mk. 3165 chrzęśc, 2237 żyd. ; wr. 1849 było 11000 mk. 6000 żyd. ; w 1869 r. 14786 mk. , a podług spisu z d. 31 grud. 1880 r. 18626 mk. 9285 męż. , 9341 kob. . Podług wyznania było 5584 rzym. kat. , 2793 grek. kat. , 90 orm. kat. , 1 grekooryent. , 126 augsb. ewang. , 8 helweckoewang. , 1 anglikań. , 10023 mojżeszowego. Podług narodowości 9734 Polaków, 1643 Rusinów, 6998 Niemców właściwie żydów, używających w życiu codziennym języka niemieckiego, 42 Czechów, 1 Słoweniec, 1 Węgier, 1 Włoch. Podług stopnia wykształcenia 7516 4141 mężczyzn, 3365 kobiet umiejących czytać i pisać, 519

Stanisławów