do Jabłonki Niżniej uchodzi do Jabłonki, do pływu Stryja. Długi 8 klm. Br. G. Spiska góra, w Beskidzie spiskim, na gra nicy gm. Olszawicy pow. lewocki a Stellbachu hr. szaryskie, w pow. toryskim, wzn. 1057 mt. npm. Br. G. Spiska Kapituła, niem. Zipser Kapitel, węg. Szepeshely al. SzepesKaptalan, łac. Capitulum Scepusiense, Scepusium, miasteczko, do którego gminy należy zakład kąpielowy Siwabroda ob. , hr. spiskie Węg. , pow. lewocki. Leży w dorzeczu Hornadu, na zach. od Podegrodzia Spiskiego, na płd. od Jabłonowa Almas, a na wschód od Nemeszan, przy gościńcu z hr. szaryskiego z Szerokiej do Lewoczy i Czwartku Donnersmarkt, pod 49 płn. sz. g. a 38 24 40 wsch. dłg. , w pięknem położeniu, wzn. 493 mt. npm. Obszar obejmuje 1069 kwadr. sążni kat. , 29 dm. , 285 mk. , narod. słow. Pierwotnie S. K. tworzyła część wsi Jabłonowa Litterae authenticae Colocae, 1884. Fasci II, p. 119. Dziś jest siedzibą biskupa spiskiego i seminaryum duchownego. Kościół katedr. p. w. św. Marcina biskupa. Osada wraz z ogrodami otoczona dokoła murem z dwiema bramami, zbudowanym 1662 1665 r. Cała osada sldada się z jednej ulicy, idącej od wschodu ku zachod. Po płdn. stronie wznosi się 5 dm. kapitulnych, dom kantorzystów, wieża z zegarem, zbudowana przez biskupa Jana Revę, wreszcie pałac biskupi. Osada istniała już w XIII w. W czasie napadów tatarskich 1241 43 została zniszczona. R. 1288 Władysław II przybył do Podegrodzia Spiskiego i pozostał tu przez cały rok. Straż jego, składająca się z Bułgarów, Kumanów i t. d. , zrabowała kościół w S. K. R. 1433 za proboszcza Jerzego III z Keżmarku splądrowali husyci kościół i osadę, podobnież r. 1443 i 1447 za proboszcza Jana II Stocka. R. 1532 Hieronim Łaski, stronnik Ferdynanda I, napadł Kapitułę i uwięził księży. R. 1543 Andrzej Batory objął w posiadanie Podegrodzie Spiskie i dał się we znaki Kapitule spiskiej przez różne prześladowania. R. 1545 24 stycznia obsadził Merze von Svinye, starosta w Podegrodziu, Kapitułę spiską na rzecz Batorego i wypędził podstarościego szaryskiego zamku, Leonarda Longa, który po rezygnacyi proboszcza Jana Horvatha osiadł w budynku kapitulnym. R. 1560 splądrował osadę hr. Stanisław Thurzó, r. 1584 powtórzył to Aleksy Thurzó przez zemstę, iż przedstawiony przez niego na proboszcza kandydat Franciszek Thurzó nie został przyjęty. R. 1603 Błażej Lippay, wódz hajduków Bocskaya, zniszczył S. K. ; toż samo r. 1604. W r. 1619 Gabryel Bethlen, ks. siedmiogrodzki, zrabował S. K. Za czasów Bethlena wypędzono ztąd księży trzykroć i spląSłownik Geograficzny T. XI. Zeszyt 122. drowano budynki wraz z kościołem. Gdy r. 1638 rodzina Csaky ch objęła spiski zamek w Podegrodziu, nastały czasy spokojniejsze. W 1709 r. Heister, austryacki generał, oblegając Urbana Czeldera, brygadiera Rakoczy ego w Lewoczy, obsadził także Kapitułę Spiską wojskiem. R. 1849 3 lutego major Kiesewetter zajął miasteczko i osadził 800 ludźmi i kilku armatami; wszelako na wiadomość, że węgierska armia z Baldowiec nadciąga, cofnął się bez wystrzału. Z istniejących obecnie budowli godniejsze uwagi są dawniejsza prepozytura, dzisiejszy pałac biskupów, z kaplicą św. Karola Boromeusza, ukończony przez Zbiska, proboszcza; seminaryum wzniesione r. 1815, mieszczące też kurs nauczycielski spiska preparanda, założony przez biskupa Jana Pyrkera r. 1819; wreszcie trzecią budowlą jest kościół katedralny. Pierwotny kościół p. w. św. Marcina, zbudowany prawdopodobnie przez Sasów za Geyzy II r. 1142. Dokumenty z 1209 roku wspominają o proboszczu z góry św. Marcina. Obecny pochodzi z końca XV w. ; urządzenie wewnętrzne z XVI i XVII w. Zbudowany z kamienia ciosowego w starogockim stylu, prawdopodobnie na miejscu dawnego kościoła. Budowę jego rozpoczął r. 1462 proboszcz Stock. Ukończono ją r. 1478. Poświęcał 25 paźdz. 1478 kanonik jagierski Władysław Szyroka. Kościół ma dwa wejścia, jedno od strony płn. , drugie od zach. Długi 39, 87 mt. , szer. 20 mt. W bocznych ścianach liczne marmurowe nagrobki Stanisława Varaljai a, bisk. 1548, Emeryka Szapolyay a wojew. 1484, Kaspra Back a, prob. 1493; od strony płd. przytyka kaplica Corporis Christi, zbudowana w końcu XV w. przez Stefana Szapolyay a, hr. spiskiego. Przy dawnym kościele istniała również kaplica pod tem wezwaniem, zbudowana 1382 r. Kaplicę tę odnowił 1873 r. bisk. spiski Józef Samassa, dziś arcyb. jagierski. Po obu stronach głównej nawy wznoszą się dwie wieże, północna i południowa. W wieży północnej znajduje się starożytne krajowe archiwum kapitulne, zbudowano w stylu gockim, zawierające około czterech tysięcy manuskryptów, przywilejów, dokumentów, sięgających do XIV w. Oprócz tego prywatne archiwum kapitulne, umieszczone w starej zakrystyi, zawiera 1350 sztuk; najdawniejszy dokument sięga roku 1255. Proboszczowie Spiskiej Kapituły Adolf, 1209; Benedykt I, 1234; Maciej, 1239 58; Benedykt II, 1259; Jan I, 1263; Muthmer, 1264 1281; Łukasz, 1282; Bartholom, 1283, później biskup z Wielkiego Waradynu; Jakub, 1284 1301, później biskup spiski; Paweł, 1301 15; Henryk, 1316 22, biskup wesprymski; Jan II, 1323 47, pod koniec życia bisk. wes8

Spiska góra

Spiska góra

Spiska Kapituła