od ujścia Bzury do Wisły, naprzeciw Wyszo grodu. Równiny otaczające miasto mają w wyniosłej szych punktach wzn. do 300 st, npm. z Iow. brzegu Bzury, z prawego zaś ciągnie się rozległa równina, utworzona przez schodzące się doliny Wisły i Bzury. Miasto posiada kościół par, murowany, kościół poklasztorny, szkołę początkową, sąd pok. okr. VII, urząd powiatowy, magistrat, st. pocz. i tel, koszary wojskowe, 9 ulic, 75 dm. murow. , 169 dm. drewn. , 6794 mk. 1888 r. . Dwie małe fabryki mają produkcyi rocznej do 2000 rs. Obszar miasta i pól miejskich wynosi 543 mr. W 1800 r. było 142 dm. , 1451 mk. 972 żydów, 91 rzemieśl, 52 żydów; 1828 r. było 205 dm. 68 murow. i 3237 mk. 2474 źyd. , obszar miejski obejmował 585 mr. 1207 pręt. ; 1858 r. było 234 dm. 59 mur. i 3913 mk. 3118 źyd. i 31 Niemców; domy ubezpieczone były od ognia na 130, 060 rs. ; 1881 r było 5696 mk. Dochody miasta w 1881 r. wy nosiły 5277 rs. , rozchód 5190 rs. , kapitał zapasowy 10, 028 rs. , żelazny 1206 rs. 1877 r. ; w 1858 r. dochód wynosił 2875 rs. Na rzece pod miastem most drewniany na palach. Po za miastem, w stronie połudn, , na wyniosłym wzgórzu nad rzeką, rinny zamku. Zawiązkiem osady był gród wzniesiony na krawędzi zachodniej wielkiej puszczy Kampinoskiej, zajmującej obszar pomiędzy Wisłą a Bzurą. Dla leśnej ludności puszczy S. był centrem kościelnym, sądowym i targowiskiem, ważniejszym od Błonia, w skutek położenia zachodniego. Zależność kościelna obszaru tego z Czerskiem i Warszawą od bisk. poznańskiego świadczy o dawnej łączności tych okolic z piastowską Polską. W 1221 r. pojawia się pierwszy kasztelan sochaczewski. W 1231 r. Konrad, ks. mazowiecki, uwalnia wsi bisk. poznańskiego per Sochacew et Cirsk et per Scrinno constitutas od opłat i powinności książęcych Kod. Wielk. , Nr. 132. Widzimy ztąd, iż S. jest już centrem ziemi, noszącej od niego nazwę. Że przy grodzie istnieć musiała dość znaczna osada miejska świadczy wczesne wzniesienie dwu kościołów parafialny i dominikański, W 1257 r. Bogufał, bisk. poznański, na prośbę księcia pozwala biskupowi mazowieckiemu płockiemu in nostra diocesi duas ecclesias de Sochacew et duo altaria de Blone consecrare concederemus Kod. Maz. , 22. Biskup poznański Jan nawiedza S. w 1280 r. i wydaje tu akt udzielający kościołowi w Czerwińsku pewne odpusty kod. Mucz. Rz. , I, 112. Długosz opowiada, iż Konrad, ks. mazowiecki, przyzwał w 1286 r. dla odebrania Łokietkowi Gostynina oddziały Litwinów i Rusinów, które następnie, działając na własną rękę, zdobyły i złupily zamek sochaczewski. W 1294 r. Witenes, ks. litewski, na czele Litwinów, Prusaków i Żmujdżinów, za przyzwoleniem i wepółudzlałem Bolesława, ks. mazowieckiego, napadł na Łęczycę, złupił i spalił kollegiatę. Kazimierz, ks. łęczycki, z niewielkim oddziałem puścił się w pogoń i dopędził u przeprawy przez Bzurę pod Sochaczewem z lew. brzegu, na obszarze wsi Trojanowa czy też Żukowa. W nierównej walce ginie sam Kazimierz a ry cerstwo w ucieczce znajduje zgon w nurtach wezbranej wtedy Bzury, W 1279 r. bawi w grodzie S. ks. Bolesław, syn Ziemowita, i nadaje bisk. poznańskiemu Janowi pięć wsi i lasy. W tymże czasie w drugim dokumencie potwierdza swobody nadane biskupom pozn. przez swoich poprzedników Kod. Mucz. Rz. , 1, 153. W 135 i r Kazimierz W. zawiera układ z Ziemowitem i Kazimierzem, synami Trojdena, mocą którego ziemia płocka, wizka i zakroczymska miały być włączone do korony a ziemia sochaczewska z zamkiem, wzięta lennym prawem od króla, powinna mu być zwróconą. W 1355 r. Kazimierz W, nadaje Ziemowitowi ziemię warszawską i zamki Ciecbanów, Sochaczew, Wiskitki, Nowogród, Nowydwór z ich okręgami Kod. Mazow. , 69. W 1377 r. Ziemowit zwoływa do S. dostojników mazowieckich i przedstawia im zebrane z pewnemi zmianami ustawy i prawa zwyczajowe mazowieckie. Przy podziale Mazowsza między synów Ziemowita, w Płocku 1379 r. , młodszy Ziemowit otrzymał Płock, Gostyń, Sochaczew, Rawę i Płońsk. W 1434 r. syn tegoż Ziemowita, także Ziemowit, nadał miastu wolne rybołówstwo na Bzurze, pastwiska, używalność pewnych ról i te swobody jakie miały Sandomierz i Radom. W 1476 r. król Kazimierz wciela S. wraz z ziemią do Korony i potwierdzając dawniejsze przywileje i nadanie prawa chełmińskiego, dodaje nowe, tyczące się handlu suknami na jarmarkach w Lublinie i mostu na Bzurze. Jednocześnie w drugim akcie porównywa sukienników S. z sukiennikami Sandomierza i Radomia, pozwalając sprzedawać swobodnie w Lublinie i na Rusi całej. W 1477 r. nadaje miastu jarmark na drugą niedzielę po Wielkanocy Kod. Maz. , 267 269, 284. W 1518 r. Zygmunt I pozwala zbudować most na Bzurze i pobierać mostowe po 6 obolów od wozu. W 1549 r. mostowe po 9 denarów od woza, konia, wołu, czyniło flor. 32. Cło królewskie od konia gri l, od furmaiiskiego wozu, wołu, jałowicy 9 den. ; cło kasztelańskie, takie jak królewskie, uczyni fl 250; cło nowo dane wojewodzie rawskiemu przez Zygm. Augiista, takie jak królewskie, które nie w S, miało być pobierane ale w Rozluzłowie, wsi królew, za mostem, w ziemi gostyiiskiej; cło dawne, zwane biczowe na wojskiego sochacz. od konia, wołu i

Sochaczew